Op z’n Duits | Universiteiten zijn de allerslechtste werkgevers
Als je kwaliteitswerk verricht, word je daarvoor beloond. Als een freelancer een klus goed uitvoert en de reacties zijn positief, huurt de opdrachtgever haar nog eens in. Als je een tijdelijk contract hebt en je functioneert naar behoren, neemt je baas je in vaste dienst. Het klinkt zo logisch, maar in de academische wereld zijn het mythische idealen uit een grijs verleden.
Het is allemaal de schuld van de flexwet. De wet, die eigenlijk Wet Werk en Zekerheid heet, is bedoeld om mensen met een tijdelijk contract sneller aan een baan te helpen en om de rechtspositie van flexwerkers te verbeteren. Dat lukt niet en dus is niemand er blij mee. Een wijziging uit 2015 had niet het beloofde effect: mensen werden juist minder snel aangenomen en bestaande werknemers lastiger ontslagen. In het huidig regeerakkoord staat daarom dat mensen na drie jaar een vast contract moeten kunnen krijgen, in plaats van na twee.
Docent van het jaar
In 2015 schreef de FNV dat de toenmalige veranderingen vooral nadelig zouden zijn voor laaggeschoolden. Hun werkgevers zijn ‘huiverig zijn voor de risico’s die een vast contract voor hen meebrengt qua loondoorbetaling bij ziekte etc.’. Dat zal vast kloppen, maar ook de hoogstopgeleiden lijden onder de flexwet. Een vast contract wordt nauwelijks meer gegeven, en zij die hopen in aanmerking te komen moeten door een traject van prestatieafspraken (tenure track) dat rechtstreeks afkomstig is uit de VS, het westers land met de slechtste werknemersbescherming.
Het leidt tot krankzinnige situaties. Helga Donga werd deze zomer uitgeroepen tot Docent van het Jaar aan de Hogeschool Avans. Hartstikke leuk natuurlijk, maar ze moet nog steeds een andere baan gaan zoeken want ze werkt er al twee jaar. Saillant detail: Avans is de financieel gezondste hogeschool. In 2015 schreef DUB van de UU over een vergelijkbare zaak: studenten snapten niet dat Brian Doucet na een nominatie voor de facultaire docentenprijs toch weg moest. Aan de UvA startten studenten in 2012 een petitie om David Rijser en Piet Gerbrandy te behouden – zelfde verhaal. Zo gaat het in het buitenland, dus zo gaat het bij ons.
Zwijgcontract
Op ScienceGuide verscheen de afgelopen weken een schokkend drieluik over de arbeidsvoorwaarden van promovendi. Daarin wordt duidelijk dat universiteiten uitblinken in dubieuze arbeidsconstructies, van belastingontwijking en schuiven met potjes via de sandwichconstructie tot het zwijgcontract en chantage.
De reactie van de rector van Tilburg University op de aangetoonde misstanden is veelzeggend voor het werkend leven aan de universiteit: ‘Er ontstaat dan een sfeer van: wie betaalt bepaalt. Sommige hoogleraren “houden” promovendi als ik het heel bot zeg.’ Hen daarop aanspreken is moeilijk omdat autonomie een belangrijke pijler is van de academische cultuur: ‘Wij hebben een soort regeling – die niet wordt uitgesproken, laat staan dat die op schrift is gesteld – als jij niet zeikt over mij, dan zeik ik niet over jou.’
Proefprocessen
Aan de universiteit is het normaal geworden dat je als promovendus je proefschrift afschrijft in de WW. Het is normaal geworden dat een docent te horen krijgt dat hij op straat staat maar over zes maanden weer van harte welkom is. Kan je niet een half jaartje gaan reizen? Medewerkers pikken het, want wat kan je anders? Rechtsbescherming is er nauwelijks, omdat je gelijk halen ruzie betekent met de mensen van wie je afhankelijk bent als je wilt blijven werken in het hoger onderwijs. De opperbaas van de uni staat erbij en kijkt ernaar: niet zeiken.
Dat moet anders. Universiteiten moeten hun beleid herzien, al dan niet gedwongen door wat proefprocessen over de schrijnende situaties die zo duidelijk zijn gedocumenteerd. En Den Haag moet onder ogen zien wat al jarenlang gezegd wordt: de flexwet moet weg. Als je positief wordt beoordeeld bij je functioneringsgesprek, hoor je gewoon een vaste aanstelling te krijgen. Op het moment dat er minder personeel nodig is, bijvoorbeeld wegens dalende studentenaantallen, dan moet het mogelijk zijn eenvoudig de slechtst functionerende te ontslaan. Laat universiteiten voorbeeldige werkgevers worden, in plaats van de allerallerslechtste.
Linda Duits (1976) is een ‘weggelopen wetenschapper’ en gespecialiseerd in populaire cultuur, vooral op het gebied van gender, seksualiteit en jongeren. Dit is Linda’s laatste column voor de zomer.
