Niks meer missen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Foto: Marc Kolle
opinie

Opiniepanel | Moet er meer geld naar alfa- en gammastudies?

Henk Strikkers,
20 juni 2018 - 06:00

Het Rijk heeft jarenlang geprobeerd om meer scholieren te verleiden voor techniek te kiezen, bijvoorbeeld door reclamecampagnes en het opzetten van Platform bètatechniek. Inmiddels worden er kleine studies bij Geesteswetenschappen opgeheven en moeten onderwijsintensieve vakgebieden als economie en rechten bezuinigen. Moet er meer geld naar de alfa’s en gamma’s?

Na jarenlange focus op bèta en techniek is het nu tijd voor investeringen in alfa en gamma.

Albert Feilzer is decaan van tandheelkundefaculteit Acta

‘Met dit soort stellingen laten wij ons tegen elkaar uitspelen in plaats van dat wij samen voor een betere financiering gaan pleiten! De 60 miljoen extra voor bèta en technisch onderzoek is in vergelijking tot de 10 miljoen voor alfa- en gamma wetenschappen ook “een fooiGeesteswetenschappendecaan Fred Weerman noemde de investeringen in geesteswetenschappen eerder bij Folia een fooi.”! We hebben te maken met een, al lang bestaand, generiek probleem dat ons allen treft. Namelijk dat de overheid, in vergelijking met ons omringende landen, te weinig in academisch onderwijs en onderzoek wenst te investeren en steeds goedkoper uit lijkt te willen zijn. Als decaan van Acta, de grootste Nederlandse opleiding tandheelkunde, heb ik naast bovengenoemde problematiek ook nog te maken met een reeks andere problemen zoals de enorm toegenomen klinische regeldruk die grote extra kosten met zich mee brengt, de bijna niet op te brengen investeringen van de digitalisering van de mondzorg en het feit dat de mondzorg voor volwassen zo slecht is verzekerd dat deze voor grote delen van de bevolking ontoegankelijk is geworden. Hierover hebben wij twee jaar geleden al de noodklok geluid bij zowel OCW als VWS.’

‘Klaag niet over gebrek aan focus op het eigen vakgebied maar verrijk je eigen vakgebied letterlijk en figuurlijk door interdisciplinaire samenwerking’

Barbara Baarsma is hoogleraar marktwerking en mededingingseconomie

‘In plaats van zich zo af te zetten tegen investeringen in bèta en techniek zouden alfa- en gammawetenschappers de samenwerking met bèta’s en techneuten veel intensiever moeten opzoeken. In een wereld vol digitalisering en van voortschrijdende techniek hebben alfa’s en gamma’s geen andere keuze als ze hun wetenschapsgebieden ten minste relevant willen houden. Zo zetten blockchaintechnologie en kunstmatige intelligentie de juridische wetenschap op z’n kop. Zonder kennis van deze ontwikkelingen is investeren in rechtsgeleerdheid minder relevant. Klaag daarom niet over gebrek aan focus op het eigen vakgebied maar verrijk je eigen vakgebied letterlijk en figuurlijk door interdisciplinaire samenwerking.’

Han van der Maas is hoogleraar psychologische methodenleer

‘De hoofdvragen van de alfa- en gammawetenschap zijn relevanter dan ooit, maar dat is onvoldoende om de kiezer en dit kabinet te overtuigen meer in deze wetenschappen te investeren. De moeizame voorruitgang, zeker vergeleken met de spectaculaire progressie in veel bèta-onderzoek, speelt daarin een rol. Ons onderwerp van studie, de mens, is ook wel bijzonder complex en moeilijk te onderzoeken. Maar op een of andere manier zullen de alfa- en gammawetenschappers zich eensgezind moeten verenigen achter een aantal langdurige en grootschalige projecten (denk aan Cern, kankeronderzoek, kernfusie, quantum computing, etc.). De huidige methodologische verdeeldheid staat zulke samenwerkingen in de weg. Van een relativistische wetenschapsopvatting hebben bijvoorbeeld de bèta’s geen last. De boodschap is dus: “Let's get our act together”!’

‘De hoofdvragen van de alfa- en gammawetenschap zijn relevanter dan ooit, maar dat is onvoldoende om kiezer en kabinet te overtuigen’

Patricia Pisters is hoogleraar filmwetenschap

‘Dat de technologisering enorme gevolgen heeft voor mens en maatschappij en vraagt om sociaal- en geesteswetenschappelijke inzichten en vergezichten is evident. Toch is de situatie voor alfa en gamma gevaarlijk als bij de defensie: het moment dat we enkel met kapot materieel (lees: personeel) overblijven is aangebroken. Steeds “doelmatiger” grotere groepen, meer contacturen en minder normuren om de immer dalende budgetten op te vangen. Steeds meer druk om onderzoeksgeld “in te verdienen” al zijn de budgetten voor sociale- en geesteswetenschappen bedroevend laag en de organisatorische complicaties niet goed in kaart gebracht. Hoogste tijd voor investeringen in alfa- en gammawetenschappen.’

Huub Dijstelbloem is hoogleraar filosofie van politiek en wetenschap

‘Investeringen in alfa en gamma verdienen zeker prioriteit, maar niet alleen omdat ze in het recente verleden onderbedeeld zijn. De vragen waar de samenleving voor staat verlangen simpelweg alfa- en gamma-expertise. Geopolitieke verschuivingen, migratiepatronen, de betekenis van instituties, ethische vraagstukken, de wijze waarop markten werken, onderzoek naar ongelijkheden, de toekomst van de stad, sociale cohesie, veiligheidsbeleid, de samenwerking in Europa: ik zou graag een agenda op basis van die vragen zien waar investeringen aan gekoppeld zijn. Dan kunnen we ook van het misleidende idee af dat alfa en gamma wel met kleinere projecten vooruit kunnen. Nee dus: juist groter. ’

‘Wat het op termijn gaat kosten om leerlingen te helpen aan docenten Nederlands? Joost mag het weten’

Noor de Vries is student wijsbegeerte

‘De investeringen in bèta en techniek zijn vaak gegrond in de economische bijdrage die deze studies leveren. Dit is een weinig inhoudelijke overtuiging om je investeringsagenda op te baseren. Als alleen de kennis waar een duidelijk economisch belang aan verbonden is bestaansrecht heeft, ga je een gevaarlijke richting op als maatschappij. De alfa- en gammawetenschappen geven een onmisbare bijdrage die ook van belang is voor de ontwikkelingen in andere vakgebieden. Los daarvan ben ik van mening dat bij het opstellen van een investeringsagenda voor onderwijs en onderzoek het niet leidend moet zijn wat aantoonbaar “nuttig” is. Je moet het opdoen van kennis stimuleren omwille van die kennis zelf.’

Michiel van Kempen is hoogleraar Nederlands-Caraïbische Letteren

‘Een van de allergrootste problemen waar het onderwijs nu mee kampt, is het krijgen van goede docenten in de talen. Een getal: de regio Amsterdam had aan het begin van het schooljaar 2017-2018 een tekort van circa 80 docenten Nederlands voor het middelbaar onderwijs. Op basis van de huidige studentenaantallen zal het tekort aan taaldocenten de komende vijf jaar schrikbarend gaan oplopen. Een van de instrumenten van de overheid om hier iets aan te doen is investeren in Geesteswetenschappen. Volgens recente cijfers krijgt de Nederlandse staat 285 miljard euro aan inkomsten, en er staat 277 miljard aan uitgaven op de balans, dus het overschot bedraagt 7,8 miljard. Er komt nu nog niet eens 1/8e procent (!) van het overschot vrij voor de Geesteswetenschappen. Ofwel van de totaalbegroting één tweehonderdvijfentachtigste procent. Dat is nu. Wat het op termijn gaat kosten om leerlingen te helpen aan docenten? Joost mag het weten.’

‘Waar is de David Attenborough, de Carl Sagan, de Robbert Dijkgraaf van de sociologie of van de taalwetenschap?’

Ralph Wijers is hoogleraar hoge-energieastrofysica

‘Ik denk dat de samenleving dermate veel behoefte heeft aan bètatalent dat we simpelweg niet anders kunnen dan in die behoefte blijven voorzien, en studenten te inspireren die vakken te kiezen. We moeten in de academia elkaar aanmoedigen en steunen en ons niet tegen elkaar afzetten. Steun en aandacht vragen voor alfa en gamma moet dus zeker gebeuren, zonder enige noodzaak om bèta af te vallen.

De inhoudelijke argumenten daarvoor moeten echter wel van de experts zelf komen. Simpelweg "er is niet genoeg geld" haalt het nooit, voor alfa’s noch beta’s. En dan heb ik wel een vraag aan mijn collega's: Waar is de David Attenborough, de Carl Sagan, de Robbert Dijkgraaf van de sociologie of van de taalwetenschap? Wie legt in een paar uur televisie nu eens uit wat de belangrijke resultaten en inspirerende vragen zijn van die vakgebieden? Ik vind het vreemd dat dat er niet is, want het zijn mooie en interessante vakken. Maar dat moet je wel regelmatig en pakkend uit komen leggen.’

Jan Overwijk is promovendus in de wijsbegeerte
‘Er moet extra in alfa en gamma worden geïnvesteerd aangezien de werkdruk aan deze faculteiten het hoogst is. Wat dat betreft is het heel goed nieuws dat WOinactie vanuit een veelheid aan universiteiten en faculteiten strijdt voor een realistischere financiering van het huidige wetenschappelijke onderwijs: de universiteiten draaien nu in feite op het overwerk van hun personeel. Extra reclame en steun voor de sociale en de geesteswetenschappen vanuit de overheid of bijvoorbeeld de Koninklijke Nederlandsche Akademie van Wetenschappen lijkt me overigens ook geen overbodige luxe. Er zou meer wetenschapsvoorlichting over deze wetenschapsgebieden kunnen komen, en bijvoorbeeld arbeidsmarktoriëntatie bij bedrijven en organisaties. Want waarom zou dat alleen bij de aanbodkant van die markt plaats moeten vinden?’

‘De rol van techniek wordt in alle sectoren van de samenleving groter. Hierdoor zullen steeds meer technisch opgeleide mensen nodig zijn’

Barbara Mulder is hoogleraar cardiologie

‘De scheve balans tussen de instroom van studenten bij alfa/gamma- en bètastudies is nog lang niet recht getrokken. Bèta’s vervullen een belangrijke functie in Research & Development van bedrijven, belangrijk voor productiviteitsgroei. Bovendien wordt de rol van techniek in alle sectoren van de samenleving steeds groter. Hierdoor zullen ook steeds meer technisch opgeleide mensen nodig zijn buiten de technische sector zelf. Een voorbeeld is de gezondheidszorg, waar big data, artificial intelligence and machine learning een grote vlucht nemen.’

 

Het Folia opiniepanel bestaat uit 21 studenten en medewerkers van alle faculteiten, en enkele diensten van de UvA. Eens in de paar weken reageren zij op een actuele stelling.

Ook een mening? Reageer hieronder of schrijf een opinieartikel.

Lees meer over