Niks meer missen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
Foto: Privé-archief
opinie

Op z’n Duits | Bemin de Buitengrens

Linda Duits,
16 juni 2017 - 08:02

De universiteit draait om denken. Althans, dat zou zo moeten zijn. Kritisch en geïnformeerd denken is lastig te vatten in excelsheets, terwijl rendementspercentages en outputquota uitstekend aansluiten bij de managerscultuur die van het huidig hoger onderwijs verwacht wordt. Voor afwijkend denken is daarin eigenlijk helemaal geen plek. Beroering is slecht voor het merk UvA.

In de film Easy Rider uit 1969, over de tegencultuur van die tijd, zegt het personage George Hanson over vrijheid: ‘But talkin’ about it and bein’ it, that’s two different things. I mean, it’s real hard to be free when you are bought and sold in the marketplace. Of course, don’t ever tell anybody that they’re not free, ‘cause then they’re gonna get real busy killin’ and maimin’ to prove to you that they are. Oh, yeah, they’re gonna talk to you, and talk to you, and talk to you about individual freedom. But they see a free individual, it’s gonna scare ‘em.’


Academici roemen de individuele vrijheid die ze ervaren, maar er zijn maar weinig academici die buiten de lijntjes denken, die vrije individuen zijn. Dat is ook lastig als je je eigen geld moet verdienen op de beurzenmarkt. Deze maand neemt een echte vrijdenker afscheid van de UvA, na 33 jaar dienstverband. Gert Hekma begon in 1984 als docent bij de toen kersverse richting homostudies, nu gaat hij met pensioen.

Gert Hekma denkt na over dingen waar je niet over na mag denken

Centraal in zijn werk staat het aanvechten van normen. Vanuit historisch perspectief plaatst hij vraagtekens waar anderen slechts vooruitgang zien, zoals bij de seksuele revolutie en de openstelling van het huwelijk voor mensen van hetzelfde geslacht. Emancipatie en zichtbaarheid van seksuele identiteiten doen het voorkomen alsof we moraliteit van ons afgeschud hebben. Hekma laat zien dat moraliteit nu in andere vormen komt, en altijd met een prijs. Seksuele diversiteit schikt zich opmerkelijk naar de mal van hetero’s, seksueel genot lijdt onder het ideaal van gelijkheid in bed.


Hekma denkt na over dingen waar je niet over na mag denken. In tegenstelling tot wat de vrijheid van meningsuiting-schreeuwers op het internet suggereren, gaat dat niet over extreemrechts of andere vormen van haat. Het onbestaanbare ligt in het domein van beminning. Hekma houdt zich bezig met de seksuele marge, de overschrijding van de grenzen van ‘het normale’. Van oudsher zijn dat de homoseksuelen, maar het gaat ook over sletten en sekswerkers, over hoerenlopers, over de perversen en ja, ook over pedofielen. De laatsten bevinden zich zo ver buiten de marge dat academische reflectie op hun lot leidt tot doodsbedreigingen.


Hekma’s onderzoek behoort tot een marginale, academische tegencultuur. Hij denkt buiten dominante vertogen en dat maakt hem zo inspirerend. Voor mij – ik ben ontzettend dankbaar dat ik hem en zijn werk heb mogen leren kennen – maar vooral voor de vele studenten die hij heeft geraakt. Zijn betekenis zal niet stoppen met zijn pensioen. Het afwijkende wordt vaak afgewezen maar het is nooit af te houden.


Op 20 september verzorgt Hekma de Mosse-lezing.