Meindert Fennema, emeritus hoogleraar politicologie aan de UvA, heeft een roman geschreven. Zijn eerste. Hij heet Het Slachthuis en werd dinsdagavond 27 augustus gepresenteerd in De Balie.
Zoals dat vaak gaat bij debutanten, is Fennema dicht bij zichzelf gebleven. Het Slachthuis is een bildungsroman, waarin Fennema zijn jeugdherinneringen combineert met belangrijke thema’s uit zijn werkzame leven, met name integratie en discriminatie. Het grote verschil met de concurrentie: de meeste debutanten zijn rond de dertig. Fennema is 67.
Geen probleem, vindt hij zelf. Het Bureau is immers het beste Nederlandse werk aller tijden? J.J. Voskuil was bijna zeventig toen het eerste deel verscheen. ‘Ik heb er dan ook niet over nagedacht om onder pseudoniem te schrijven,’ zegt hij desgevraagd. ‘Uitgever Mai Spijkers zit volgens mij echt niet te wachten op het debuut van een anoniem 23-jarig meisje.’ Hij lijkt het allemaal niet eens ironisch te bedoelen.
Daarmee raken we direct aan een riskante valkuil. Wetenschappers die zich plots op proza storten, hebben vaak moeite om hun taalgebruik aan te passen. Zo ook Fennema. Hij is een knap observator met een scherp oog voor detail, maar zijn taal is zakelijk en arm aan metaforen. Zelf is hij de eerste om dit toe te geven. Daarbij verschuilt hij zich achter zijn twaalfjarige hoofdpersoon Jelle. ‘Die denken niet barok. Jelle althans niet. Hij heeft bovendien geen geweldige binnenwereld.’
Je zou dat een zwaktebod kunnen noemen, maar laten we het op zelfkennis houden. De avond is immers zo positief begonnen met een optreden van Riem de Wolff, die, als onderdeel van zingend duo The Blue Diamonds, een belangrijke rol speelt in Het Slachthuis. Ruim een halfuur lang zingt De Wolff een greep uit zijn omvangrijke repertoire, afgewisseld met grappen die hij waarschijnlijk avond aan avond maakt (‘Het haar is van mezelf, de kleur van Kruidvat’). De oudere generatie prevel-zingt voorzichtig mee, bezoeker Frits Bolkestein uitgezonderd. Tijdens het interview na de show ontpopt De Wolff zich tot een soort enthousiaste versie van Maarten van Rossem. Stel hem een halve vraag, en je krijgt een antwoord van minimaal vijf minuten, niet per se met de vraag samenhangend.
In de korte tijd die rest, wijdt Fennema uit over zijn keuzes. Hij vertelt dat Het Slachthuis aanvankelijk een kinderboek moest worden, vervolgens bijna een familiegeschiedenis werd en pas door de ingeving om zijn eigen levensverhaal te koppelen aan dat van The Blue Diamonds zijn uiteindelijke vorm vond.
Officieel is Het Slachthuis Fennema’s fictiedebuut, maar dat klopt niet helemaal. Ook in zijn non-fictiewerk heeft hij fictietechnieken toegepast, geeft hij niet zonder trots toe. Een voorbeeld uit zijn Wildersbiografie: toen Geert Wilders uit de VVD-fractie stapte, kreeg hij naar eigen zeggen geen enkele steun. Dat leek Fennema dermate onwaarschijnlijk, dat hij verzon dat Frans Weisglas – die niet met Fennema wilde praten – het voor Wilders opnam. Na publicatie ontmoetten Fennema en Weisglas elkaar op een receptie. ‘Op die passage heb ik niets aan te merken,’ zou Weisglas gezegd hebben. ‘Ik was zelfs alweer een beetje vergeten dat het zo gegaan was. Maar mag ik vragen: van wie heb je dat?’
Op dat moment wist Fennema: als ik de waarheid bij elkaar kan verzinnen, dan kan ik ook een roman schrijven. Aldus geschiedde.
Een voorpublicatie van Het Slachthuis is hier http://www.athenaeum.nl/leesfragment/meindert-fennema-het-slachthuis te lezen.
Zoals dat vaak gaat bij debutanten, is Fennema dicht bij zichzelf gebleven. Het Slachthuis is een bildungsroman, waarin Fennema zijn jeugdherinneringen combineert met belangrijke thema’s uit zijn werkzame leven, met name integratie en discriminatie. Het grote verschil met de concurrentie: de meeste debutanten zijn rond de dertig. Fennema is 67.
Geen probleem, vindt hij zelf. Het Bureau is immers het beste Nederlandse werk aller tijden? J.J. Voskuil was bijna zeventig toen het eerste deel verscheen. ‘Ik heb er dan ook niet over nagedacht om onder pseudoniem te schrijven,’ zegt hij desgevraagd. ‘Uitgever Mai Spijkers zit volgens mij echt niet te wachten op het debuut van een anoniem 23-jarig meisje.’ Hij lijkt het allemaal niet eens ironisch te bedoelen.
Daarmee raken we direct aan een riskante valkuil. Wetenschappers die zich plots op proza storten, hebben vaak moeite om hun taalgebruik aan te passen. Zo ook Fennema. Hij is een knap observator met een scherp oog voor detail, maar zijn taal is zakelijk en arm aan metaforen. Zelf is hij de eerste om dit toe te geven. Daarbij verschuilt hij zich achter zijn twaalfjarige hoofdpersoon Jelle. ‘Die denken niet barok. Jelle althans niet. Hij heeft bovendien geen geweldige binnenwereld.’
Je zou dat een zwaktebod kunnen noemen, maar laten we het op zelfkennis houden. De avond is immers zo positief begonnen met een optreden van Riem de Wolff, die, als onderdeel van zingend duo The Blue Diamonds, een belangrijke rol speelt in Het Slachthuis. Ruim een halfuur lang zingt De Wolff een greep uit zijn omvangrijke repertoire, afgewisseld met grappen die hij waarschijnlijk avond aan avond maakt (‘Het haar is van mezelf, de kleur van Kruidvat’). De oudere generatie prevel-zingt voorzichtig mee, bezoeker Frits Bolkestein uitgezonderd. Tijdens het interview na de show ontpopt De Wolff zich tot een soort enthousiaste versie van Maarten van Rossem. Stel hem een halve vraag, en je krijgt een antwoord van minimaal vijf minuten, niet per se met de vraag samenhangend.
In de korte tijd die rest, wijdt Fennema uit over zijn keuzes. Hij vertelt dat Het Slachthuis aanvankelijk een kinderboek moest worden, vervolgens bijna een familiegeschiedenis werd en pas door de ingeving om zijn eigen levensverhaal te koppelen aan dat van The Blue Diamonds zijn uiteindelijke vorm vond.
Officieel is Het Slachthuis Fennema’s fictiedebuut, maar dat klopt niet helemaal. Ook in zijn non-fictiewerk heeft hij fictietechnieken toegepast, geeft hij niet zonder trots toe. Een voorbeeld uit zijn Wildersbiografie: toen Geert Wilders uit de VVD-fractie stapte, kreeg hij naar eigen zeggen geen enkele steun. Dat leek Fennema dermate onwaarschijnlijk, dat hij verzon dat Frans Weisglas – die niet met Fennema wilde praten – het voor Wilders opnam. Na publicatie ontmoetten Fennema en Weisglas elkaar op een receptie. ‘Op die passage heb ik niets aan te merken,’ zou Weisglas gezegd hebben. ‘Ik was zelfs alweer een beetje vergeten dat het zo gegaan was. Maar mag ik vragen: van wie heb je dat?’
Op dat moment wist Fennema: als ik de waarheid bij elkaar kan verzinnen, dan kan ik ook een roman schrijven. Aldus geschiedde.
Een voorpublicatie van Het Slachthuis is hier http://www.athenaeum.nl/leesfragment/meindert-fennema-het-slachthuis te lezen.
