De socialistische revolutie in Cuba heeft gunstige voorwaarden geschapen voor de emancipatie van homo's, lesbo's en transgenders. Dat zei Mariela Castro, dochter van Cubaanse president Raúl Castro vrijdag in de Zuiderkerk in Amsterdam. Haar bezoek aan de UvA was omstreden.
Mariela Castro, voorzitter van het Cubaanse nationale centrum voor seksuele educatie Cenesex, was uitgenodigd door UvA Pride om te vertellen over haar acties en onderwijsprogramma's tegen homohaat en voor emancipatie van homoseksuelen en transgenders. In de goed gevulde Zuiderkerk stak zij een lang betoog af dat begon bij de revolutie in '59. Het streven naar gelijkheid veranderde de sociale verhoudingen, waardoor vrouwenemancipatie in de hand werd gewerkt, stelt zij. ‘Het chauvinistische Cuba met een macho-cultuur veranderde in een land waar in de wet, het onderwijs én het sociale leven mannen en vrouwen gelijk werden gesteld. Zo werd al in '65 abortus gelegaliseerd en vergoed door de staat.’
Transgenders
Op vergelijkbare manier werd vervolgens ook respect voor homoseksuelen en trangenders georganiseerd, vertelt Castro. Cenesex drong erop aan dat in het onderwijs aandacht werd besteed aan homoseksualiteit en transgender en dat wetenschappelijke publicaties mochten worden gelezen waarin wordt bewezen dat homoseksualiteit geen ziekte is. In 2008 kreeg Cenesex het zelfs voor elkaar dat geslachtsveranderende operaties voor transgenders door de staat worden vergoed. ‘Ze is een heldin,’ fluistert een Cubaanse jongen in de zaal die zijn naam niet wil noemen. Onophoudelijk maakt hij foto's. ‘Ze betekent heel veel voor ons.’
Castro zegt te vechten voor de mensenrechten, en noemde zich een 'dissident tegen het onrecht, tegen homohaat, tegen discriminatie, tegen leugens'. Dit soort uitspraken riepen ook veel kritiek op. Al voor aanvang van haar lezing ging een artikel in de zaal rond, waarin Castro wordt verweten in haar eigen land elke vorm van dialoog met kritische homo-activisten of andere tegenstanders van de partij te weigeren. ‘Mariela Castro is onderdeel van het regime van haar vader’, zegt Kees van Kortenhof, voorzitter van Stichting Glasnost in Cuba, en schrijver van het artikel. ‘Homo's kunnen emanciperen, maar alleen als ze dat doen op de manier die zij voorschrijft. Mensen die zich aansluiten bij onafhankelijke homogroeperingen worden evengoed door de geheime dienst in de gaten gehouden, en verliezen hun baan.’
Strafkampen
Na haar betoog beantwoordt Castro geduldig vragen uit de zaal over aids, het katholicisme en transgenderoperaties. Van Kortenhof wijst haar publiekelijk op het bestaan van onafhankelijke Cubaanse homogroeperingen die in Cuba geen stem krijgen. Hij verwijt haar bovendien de strafkampen van UMAP te verzwijgen. In de jaren zestig moesten duizenden jonge mensen, onder wie veel homoseksuelen, dwangarbeid verrichten in de kampen van UMAP, de militaire dienst van het Castroregime. In de lezing bracht Mariela Castro de UMAP wel degelijk ter sprake. ‘De militairen van de UMAP waren homofoob en hebben misdaden begaan. Fidel Castro heeft in een interview in 2010 verantwoordelijkheid hiervoor genomen.’ Maar, voegde ze toe: ‘We moeten deze verklaring niet te letterlijk nemen. De meningen zijn erover verdeeld of hij hier echt iets mee van doen had.’
Verontwaardiging
De 'vraag' van Van Kortenhof negeert Mariela Castro zorgvuldig. De Engelse vertaling van het snelle antwoord dat zij bij aandringen toch nog geeft, gaat verloren in gejoel en geklap. ‘Ronduit schokkend’, zegt Van Kortenhof na afloop. ‘Ze antwoordde gewoon niet! Het enige wat ze zei: 'Laat je niet misleiden door de Amerikanen en ga zelf in Cuba kijken.' Nou, ik ben er al dertien keer geweest! Ik weet heel goed hoe de zaken er daar voor staan.’ Martha Fernandez, een Cubaanse die al jaren in Nederland woont, deelt zijn verontwaardiging. ‘Ik ging na afloop naar haar toe om te vragen waarom de Damas de Blanco, vrouwenactivisten die opkomen voor de gevangen dissidenten, niet vrij mogen reizen. Ze beet me toe dat ik moest oprotten! Ik vind het hypocriet, als je zegt voor mensenrechten op te komen, dan moet je dat voor álle mensen doen. Niet alleen voor de mensen die jouw ideologie delen.’
Student geschiedenis Jacob Green vindt het moeilijk zich een oordeel te vormen van de bijeenkomst, zegt hij. ‘Het is goed om naast alle stereotypen en vooroordelen eens te horen wat er nog meer allemaal voortkomt uit het Castroregime. Hoe je het ook wendt of keert: Mariela heeft bijgedragen aan meer maatschappelijke acceptatie van homo's en transgenders. Maar het verhaal dat we nu kregen is erg eenzijdig. Er was totaal geen ruimte voor kritiek.’ Student politicologie Mike Matania: ‘Het is frappant hoe alles politiek wordt, als het over Cuba gaat. Deze lezing had over ieder onderwerp kunnen gaan, en dan had je dezelfde reacties en gevoelens in de zaal gehad. Ik vind het heel interessant om daar tussen te zitten.’
Mariela Castro, voorzitter van het Cubaanse nationale centrum voor seksuele educatie Cenesex, was uitgenodigd door UvA Pride om te vertellen over haar acties en onderwijsprogramma's tegen homohaat en voor emancipatie van homoseksuelen en transgenders. In de goed gevulde Zuiderkerk stak zij een lang betoog af dat begon bij de revolutie in '59. Het streven naar gelijkheid veranderde de sociale verhoudingen, waardoor vrouwenemancipatie in de hand werd gewerkt, stelt zij. ‘Het chauvinistische Cuba met een macho-cultuur veranderde in een land waar in de wet, het onderwijs én het sociale leven mannen en vrouwen gelijk werden gesteld. Zo werd al in '65 abortus gelegaliseerd en vergoed door de staat.’
Transgenders
Op vergelijkbare manier werd vervolgens ook respect voor homoseksuelen en trangenders georganiseerd, vertelt Castro. Cenesex drong erop aan dat in het onderwijs aandacht werd besteed aan homoseksualiteit en transgender en dat wetenschappelijke publicaties mochten worden gelezen waarin wordt bewezen dat homoseksualiteit geen ziekte is. In 2008 kreeg Cenesex het zelfs voor elkaar dat geslachtsveranderende operaties voor transgenders door de staat worden vergoed. ‘Ze is een heldin,’ fluistert een Cubaanse jongen in de zaal die zijn naam niet wil noemen. Onophoudelijk maakt hij foto's. ‘Ze betekent heel veel voor ons.’
Castro zegt te vechten voor de mensenrechten, en noemde zich een 'dissident tegen het onrecht, tegen homohaat, tegen discriminatie, tegen leugens'. Dit soort uitspraken riepen ook veel kritiek op. Al voor aanvang van haar lezing ging een artikel in de zaal rond, waarin Castro wordt verweten in haar eigen land elke vorm van dialoog met kritische homo-activisten of andere tegenstanders van de partij te weigeren. ‘Mariela Castro is onderdeel van het regime van haar vader’, zegt Kees van Kortenhof, voorzitter van Stichting Glasnost in Cuba, en schrijver van het artikel. ‘Homo's kunnen emanciperen, maar alleen als ze dat doen op de manier die zij voorschrijft. Mensen die zich aansluiten bij onafhankelijke homogroeperingen worden evengoed door de geheime dienst in de gaten gehouden, en verliezen hun baan.’
Strafkampen
Na haar betoog beantwoordt Castro geduldig vragen uit de zaal over aids, het katholicisme en transgenderoperaties. Van Kortenhof wijst haar publiekelijk op het bestaan van onafhankelijke Cubaanse homogroeperingen die in Cuba geen stem krijgen. Hij verwijt haar bovendien de strafkampen van UMAP te verzwijgen. In de jaren zestig moesten duizenden jonge mensen, onder wie veel homoseksuelen, dwangarbeid verrichten in de kampen van UMAP, de militaire dienst van het Castroregime. In de lezing bracht Mariela Castro de UMAP wel degelijk ter sprake. ‘De militairen van de UMAP waren homofoob en hebben misdaden begaan. Fidel Castro heeft in een interview in 2010 verantwoordelijkheid hiervoor genomen.’ Maar, voegde ze toe: ‘We moeten deze verklaring niet te letterlijk nemen. De meningen zijn erover verdeeld of hij hier echt iets mee van doen had.’
Verontwaardiging
De 'vraag' van Van Kortenhof negeert Mariela Castro zorgvuldig. De Engelse vertaling van het snelle antwoord dat zij bij aandringen toch nog geeft, gaat verloren in gejoel en geklap. ‘Ronduit schokkend’, zegt Van Kortenhof na afloop. ‘Ze antwoordde gewoon niet! Het enige wat ze zei: 'Laat je niet misleiden door de Amerikanen en ga zelf in Cuba kijken.' Nou, ik ben er al dertien keer geweest! Ik weet heel goed hoe de zaken er daar voor staan.’ Martha Fernandez, een Cubaanse die al jaren in Nederland woont, deelt zijn verontwaardiging. ‘Ik ging na afloop naar haar toe om te vragen waarom de Damas de Blanco, vrouwenactivisten die opkomen voor de gevangen dissidenten, niet vrij mogen reizen. Ze beet me toe dat ik moest oprotten! Ik vind het hypocriet, als je zegt voor mensenrechten op te komen, dan moet je dat voor álle mensen doen. Niet alleen voor de mensen die jouw ideologie delen.’
Student geschiedenis Jacob Green vindt het moeilijk zich een oordeel te vormen van de bijeenkomst, zegt hij. ‘Het is goed om naast alle stereotypen en vooroordelen eens te horen wat er nog meer allemaal voortkomt uit het Castroregime. Hoe je het ook wendt of keert: Mariela heeft bijgedragen aan meer maatschappelijke acceptatie van homo's en transgenders. Maar het verhaal dat we nu kregen is erg eenzijdig. Er was totaal geen ruimte voor kritiek.’ Student politicologie Mike Matania: ‘Het is frappant hoe alles politiek wordt, als het over Cuba gaat. Deze lezing had over ieder onderwerp kunnen gaan, en dan had je dezelfde reacties en gevoelens in de zaal gehad. Ik vind het heel interessant om daar tussen te zitten.’
