UvA-studenten pennen op de pot
UvA-studenten doen graag hun zegje op de muren van de universiteits-wc's, ontdekten Folia-verslaggevers. Verspreid over ruim tweehonderd wc-hokjes lazen masterstudenten journalistiek Marjolijn van Raaij en Margot Hoogerwerf politieke leuzen, lieve woorden en tekeningen van antropomorfe geslachtsdelen. Ze onderzochten de betekenis van wc-graffiti.
‘De wc is zowel een intieme plek als een publieke plek. Je hoeft er geen sociale druk te voelen en kunt zeggen wat je wil, zonder in de spotlights te staan. Tegelijkertijd sta je wel in contact met anderen,’ zegt UvA-cultuurwetenschapper Aylin Kuryel. Makers van wc-graffiti kunnen volledig anoniem blijven, terwijl je weet dat anderen je bericht zullen zien, vertelt ze. Dit maakt de wc volgens haar een aantrekkelijke plek om je mening te uiten. Het is meer dan zomaar vandalisme, zegt ze. ‘Het zijn de emotionele, persoonlijke en politieke opvattingen van studenten. De teksten en tekeningen kunnen bovendien de lezer van de boodschappen anders naar de wereld doen kijken.’ De graffiti valt wat haar betreft ergens tussen politiek en kunst.
Poetin
Tijdens een dag op de universiteit komen de meeste studenten er minstens één keer: op een van de vele honderden wc-hokjes die de UvA rijk is. Ze nemen stille ruimtes in onbeduidende hoekjes van de universiteitsgebouwen in. De wc is een plek waar je komt om er zo snel mogelijk ook weer weg te kunnen. Maar soms is er dan toch nog genoeg tijd een boodschap aan de wand achter te laten. Folia inspecteerde meer dan 200 wc-hokjes op de drie grote UvA-campussen en ontdekte dat schunnige teksten niet de boventoon voeren op de toiletmuur. Het zijn krabbels over de woningnood, seksisme en Poetin.
Duizenden jaren
De afdeling Facility Services laat weten met enige regelmaat teksten en stickers in de wc’s te verwijderen of over te verven. ‘Erg zonde,’ zegt Kuryel. Wat haar betreft zijn de wc-krabbels juist waardevol. ‘Ze maken deel uit van een continue, maatschappelijke dialoog tussen studenten.’ Oudere teksten verdwijnen nooit helemaal, waardoor allerlei lagen met boodschappen ontstaan waarin studenten op elkaar reageren. Steeds weer worden de muren hergebruikt.
‘Al duizenden jaren schrijven en tekenen mensen op muren,’ zegt UvA-historica Maartje van Gelder. In die zin is graffiti in wc-hokjes – wat haar betreft – niets bijzonders. ‘Al in de oudheid lieten mensen teksten achter. Soms waren dat informatieve boodschappen van stadsomroepers, soms verzoeken aan goden en soms protestleuzen.’
Niet alle teksten hadden zo’n duidelijk doel. Soms waren het ook gewoon een soort schetsjes of tekeningetjes die zonder specifiek doel en uit verveling werden gemaakt, vertelt ze. Wel denkt ze dat alle teksten het algemene doel hadden om een relatie aan te gaan met anderen. ‘Met teksten op muren kun je aangeven dat je onderdeel bent, of wil zijn, van een bepaalde gemeenschap.’
Latrinalia
De studie van wc-graffiti – ook wel ‘latrinalia’ genoemd – ontstond aan het begin van de twintigste eeuw toen etymoloog Allen Walker Read een boek maakte over teksten die hij tijdens een roadtrip in de Verenigde Staten tegenkwam op de muren van openbare wc’s. Amerikaanse uitgevers durfden het boek niet te publiceren, omdat de graffiti-teksten te vulgair zouden zijn. In de jaren zestig waagde wetenschapper Alan Dundes zich aan de vraag waarom mensen schrijven op wc-muren. Zijn opmerkelijke theorie wees naar een verlangen dat in alle kinderen aanwezig zou zijn om met hun eigen uitwerpselen te smeren. Latrinalia, zo beredeneerde Dundes, was de meer ‘sociaal geaccepteerde’ vorm van die impuls en zou daarmee de gedachten en behoeftes blootleggen die in een samenleving onderdrukt worden.
Maagdenhuis
Niet alleen studenten krabbelen op wc-muren. ‘Ook de kroeg is een favoriete plek,’ zegt Kuryel. ‘Daar staan de toiletten helemaal volgekrabbeld, omdat er zo veel verschillende soorten mensen komen.’ Voor Amsterdamse cafés lijkt die observatie op te gaan. ‘Geen wereld zó gekweld, als door macht, geweld en geld,’ staat er bijvoorbeeld met zwarte Sharpie op witte tegel geschreven in het damestoilet van café De Engelbewaarder. ‘Maar,’ vervolgt Kuryel, ‘ik geloof wel dat studenten in het bijzonder zich op een erg creatieve en actieve manier door de wereld heen bewegen.’ Maartje van Gelder beaamt dat, met een verwijzing naar de geschiedenis: ‘In de zeventiende en achttiende eeuw lieten studenten die op ‘grand tour’ gingen door Zuid-Europa ook al hun namen achter om hun bezoek te memoreren.’ Kuryel heeft de indruk dat UvA-studenten zich de laatste jaren steeds meer politiek zijn gaan organiseren en engageren. Ze noemt als voorbeeld de Maagdenhuisbezetting van 2015, waarbij honderden studenten het gebouw aan het Spui bezetten uit onvrede over de bestuurscultuur en het gebrek aan democratie. ‘Misschien verklaart dit deels de politieke krabbels in de UvA-wc’s.’
Rode universiteit
‘Ukrain refugees welcome’, ‘Racisme is niet schattig’, ‘Lees AJB een boek over het NL’se koloniale verleden’ en ‘Stem PvdD!’. Op de muren van de UvA-toiletten voeren linkse standpunten duidelijk de boventoon. Dat lijkt te passen bij het overheersende beeld van de UvA als ‘rode universiteit’, waar links gedachtegoed de norm zou zijn, hoewel Kuryel die homogeniteit betwijfelt. ‘In discussies op de universiteit zie je dat de diversiteit aan meningen er echt wel is.’ Vraag blijft waarom vooral linkse studenten hun mening lijken te willen en ook durven delen, terwijl ieders anonimiteit toch gegarandeerd is door de muren van het wc-hokje?
Kuryel weet het niet zeker, maar oppert dat ‘linkse studenten misschien meer urgentie voelen om zich uit te spreken.’ Ze benadrukt hoe waardevol het kan zijn dat studenten hun meningen van zich af schrijven. ‘Lees je iets waar je het mee eens bent, dan voel je je misschien minder alleen.’ En stuit je juist op een wc-krabbel die je bloed doet koken? ‘Dan voel je misschien eerst irritatie, maar je doet toch nieuwe informatie op.’ Misschien is het zelfs het startpunt van een belangrijke discussie, zegt Kuryel. ‘En discussie is broodnodig voor wederzijds begrip.’
