Terwijl het op de Nederlandse universiteiten over weinig anders meer lijkt te gaan dan de bezetting van het Maagdenhuis, blijft het op de hogescholen opvallend stil. Hoe komt dat? En is het erg?
Het is typerend: de afwachtende houding van HvA-studenten in het huidige onderwijsdebat. Misschien wel van hbo-studenten in het algemeen. Al weken eisen de actievoerders van het Maagdenhuis meer inspraak, meer democratie, minder rendementsdenken en minder marktwerking: thema’s die ook de hogescholen aangaan. Maar terwijl steeds meer universiteiten zich aansluiten bij de Nieuwe Universiteit, blijft het in hbo-land opvallend stil.
Volgens Kelvin Zomer van de Vereniging Must voor studenten aan de Hogeschool Utrecht wordt de discussie wel 'gevolgd'. 'Maar het is niet zo dat studenten zich gaan organiseren’, zegt hij. Dat wat de bezetters van het Maagdenhuis willen, is op de hogeschool niet van toepassing, zo klinkt de tendens na een rondgang. De protesten ontkomen daardoor maar moeizaam aan het stempel van een ‘academische lente’.
Leden van de Centrale Medezeggenschapsraad (CMR) van de HvA vergaderden vorige week zelfs 2,5 uur over de vraag of zij überhaupt op de bezetting moesten reageren. De discussie leidde tot niets. Of nou ja, tot een zeer algemeen persbericht zonder eensgezind standpunt. En dat terwijl de genomen beslissingen wel degelijk invloed hebben op de HvA, dat is verenigd onder hetzelfde College van Bestuur (CvB) als de UvA.
Amstelcampus
De bezetters kregen twee weken geleden al te horen dat een UvA-student mocht toetreden tot het CvB. Maar hoe zit het met de studenten van de HvA? Wie behartigt hun belangen? Vragen daarover aan rector Huib de Jong worden gepareerd met de toezegging dat ‘ieder verbetervoorstel’ ter ‘modernisering van het onderwijs’ bespreekbaar is.
En dat is dat. Geen weerwoord, geen protest, alleen tevreden geknik. Het lijkt bijna of het de hbo-studenten minder interesseert wat er boven hun hoofden gebeurt.
Dat komt deels omdat ze niet weten waar de protesten over gaan, zo bleek vorige week uit het studieverenigingenoverleg van de Asva Studentenunie in Amsterdam. ‘Veel HvA-studenten hebben het idee dat de acties nog steeds betrekking hebben op de geesteswetenschappen en het verdwijnen van kleine talen,’ zegt Asva-voorzitter Noeri van den Berg. ‘Wij hebben ze uitgelegd dat de problemen veel breder zijn. De afschaffing van taalstudies is slechts een voorbeeld van de manier waarop beslissingen worden genomen.’
De Asva heeft dan ook alle HvA-studenten aangespoord naar het Maagdenhuis te gaan. Ook op de HvA is ruimte voor meer inspraak en kunnen studenten beter worden betrokken bij de besluitvorming, vindt Van den Berg. Als voorbeeld noemt hij de komst van het nieuwe café op de Amstelcampus. ‘Dat is bij uitstek iets waar studenten over mee zouden moeten praten: zij moeten uiteindelijk gebruikmaken van zulke faciliteiten.’
Whatsappgroep
Sommige thema’s zijn bovendien inmiddels het niveau van individuele instellingen ontstegen en hebben een landelijk karakter gekregen. Vooral het rendementsdenken – nu al hét woord van 2015 – kreeg veel aandacht deze week. Grof gezegd geldt dat hoe meer studenten soepel door hun studie heen rollen, hoe meer geld een universiteit of hogeschool ontvangt. Dit heeft volgens de actievoerders tot gevolg dat bestuurders zich meer richten op winstmaximalisatie dan op goed onderwijs, wat weer ten koste gaat van de kwaliteit. Studenten worden zo snel mogelijk door hun studie gejaagd met maatregelen als een bindend studieadvies en selectie aan de poort, terwijl ze minder tijd hebben om zich op andere gebieden te ontplooien. Wel Ausbildung, maar geen Bildung – iets waar niet alleen universitaire, maar ook hbo-studenten zich druk over zouden kunnen maken.
Zonet kort interview gegeven aan BNR, hoop dat meer hogescholen van zich laten horen in de discussie. Kom op HBO! #maagdenhuis
— Pieter Claeys (@PieterClaeys) 2 maart 2015
En inderdaad, heel even leek het erop dat hogescholen in heel Nederland zich zouden roeren in de discussie. Pieter Claeys, CMR-secretaris van de HvA, riep vorige week een whatsappgroep in het leven, om ‘verder na te denken’ over de ‘rol van hogescholen’ het protest. Ook het Studenten Overleg Medezeggenschap (SOM), dat medezeggenschap op hogescholen probeert te verbeteren, spoorde hbo’ers aan zich te verenigen. Maar verder dan wat losse kreten en een spandoek in het Maagdenhuis om de UvA-studenten te steunen, is het tot dusver nog niet gekomen.
Waarom komen de hbo-studenten niet in opstand? Waar is hún frustratie, hún anarchie, hún wanorde, hun boosheid? Waar blijft, met andere woorden, de Nieuwe Hogeschool?
Niet hun zaak
Volgens Esther Dijkstra, fractievoorzitter van de Hanze Studentenbelangen Vereniging (HSV) in Groningen, leeft de bezetting vooral bij medezeggenschapsraden en niet onder individuele studenten. ‘Het is een perfect momentum voor bestaande commissies om eens kritisch naar de eigen instelling te kijken. Meer democratie en inspraak: daar is niemand het mee oneens. En hoewel de medezeggenschap op de Hanzehogeschool goed geregeld is, kan het natuurlijk altijd beter. Daarom is het goed de dialoog met het college aan te gaan.’ Maar studenten mengen zich zelf niet echt in het debat, merkt ze. ‘Zij vinden het niet hun zaak.’ Theo de Wit, CMR-voorzitter van de Hogeschool Arnhem en Nijmegen, herkent dat beeld. ‘Hbo-studenten zijn met andere dingen bezig’, zegt hij. ‘Ze gedragen zich als consumenten die onderwijs afnemen en verder niets.’ Volgens De Wit is dat meteen het grootste probleem op hogescholen. ‘Studenten hebben te weinig het gevoel dat het onderwijs van hen is. Terwijl zij óók kunnen meebeslissen, bijvoorbeeld over nieuwe masteropleidingen of de invulling van het vakkenpakket.’
Emancipatieslag
Nu valt tegen de afkeer van het rendementsdenken ook wel wat in te brengen. Dat studenten snel moeten afstuderen is niet per definitie een slechte zaak. Zelfontplooiing, academische ontwikkeling en intellectuele vorming zijn van oudsher meer aan de orde bij universitaire studenten dan bij hbo’ers, die er vooral bij gebaat zijn hun studie zo snel mogelijk af te ronden en in de praktijk aan het werk te gaan.
Geen gehaktdag maar actiedag a.s. woensdag. Vraag me af of studenten van hogescholen ook mee zullen doen. #universiteit #maagdenhuis
— I.s.i.s (@Havfrue_) 2 maart 2015
Toch is dat volgens onderwijs- en cultuursocioloog Isabelle Diepstraten niet de reden dat hbo’ers zich niet mengen in de discussie. ‘Je moet niet vergeten dat het onderwijs de afgelopen decennia een enorme emancipatieslag heeft gemaakt’, zegt zij. ‘Op het hbo zitten tegenwoordig veel studenten uit lagere milieus. Zij hebben het actievoeren veel minder van huis uit meegekregen: hun ouders zijn niet bekend met het studentenleven. Het protest in het Maagdenhuis past ook in een lange traditie van studenten aan universiteiten die zich verenigen en voor zichzelf opkomen, die lange traditie kennen hogescholen niet. Maar dat het rendementsdenken in het hbo niet erg zou zijn, is geen argument. Bij uitstek deze studenten hebben tijd nodig zichzelf academisch te ontwikkelen, juist omdat ze met die vorming niet zijn opgegroeid.’