Gaat het alleen om een kinderfeestje? Of is er meer aan de hand? De vraag stellen was ‘m beantwoorden, gisteravond tijdens het symposium Moving Traditions: the story of Zwarte Piet. Tijdens de door het ‘superdiverse studentenplatform’ Amsterdam United georganiseerde avond op de UvA werd geprobeerd via een wetenschappelijke benadering de traditie te verklaren en te bediscussiëren.
Superdivers was de stampvolle zaal zonder twijfel. Niet in de laatste plaats door het hoge aantal aanwezige internationale studenten en medewerkers. Bij aanvang van het programma werd een enkeling de reden van zijn of haar komst gevraagd. Omdat hij al sinds zijn komst naar Nederland verbijsterd was over de traditie, en grote moeite had het aan zijn dochtertje uit te leggen, verklaarde een uit Frankrijk afkomstige antropologie-docent.
VN-werkgroep
De organisatie had zich ingespannen voor grote namen. Ze was er nog dezelfde dag speciaal voor vanuit New York gevlogen: Mireille Fanon-Mendes-France, voorzitter van de werkgroep Mensen van Afrikaanse afkomst van de Verenigde Naties. In die werkgroep zit onder meer ook Verene Shepherd, de Jamaicaanse die vorig jaar door haar kritiek op Zwarte Piet in de Nederlandse media onder vuur kwam te liggen. Fanon-Mendes-France refereerde er kort aan.
Maar, benadrukte ze voorafgaand aan haar keynote: zelf wilde ze het vanavond juist niet over de Hollandse traditie hebben. Dat is immers slechts een van de vele voorbeelden waarbij slavernij, racisme en kolonialisme in de Westerse samenleving nog een cruciale rol spelen. Zo noemde ze ook een recente reclamecampagne in Frankrijk, waar de chocoladevariant van een toetje door als primitief neergezette donkere mensen werd verbeeld. Allemaal tekenen dat het racismeprobleem dieper zit, aldus Fanon-Mendes-France.
Emoties
Haar Franse accent en rappe opeenvolging van juridische termen maakte dat niet iedereen in de zaal door haar lezing even geboeid leek. De bijdrage van antropoloog Markus Balkenhol leek beter te vallen. Hij vergeleek de gevoelens rondom Zwarte Piet met het aanbidden van een totem: door dat als samenleving gezamenlijk te vereren, vereren we eigenlijk onszelf. Pas door te erkennen dat emoties zo’n rol spelen bij het samenbinden van groepen, kunnen we inzien dat soortgelijke emoties ook bij de andere partij spelen. Emoties hoeven en moeten bovendien niet niet tegen elkaar afgezet worden, aldus Balkenhol.
Uit de reacties uit de zaal bleek constant hoe emotioneel de kwestie inderdaad ligt. Niet zelden deelde een toeschouwer zijn eigen ervaringen met Zwarte Piet en racisme. Dat ging niet altijd even coherent, zoals bij een vrouw die Fanon-Mendes-France aanviel om haar ‘onbegrijpelijke verhaal’. Maar wel leverde de zaal mooie bijdrages, door vanuit allerlei verschillende achtergronden de Zwarte Piet-traditie ter discussie te stellen. De massaal aangerukte beveiliging hoefde er niet voor in actie te komen.
Superdivers was de stampvolle zaal zonder twijfel. Niet in de laatste plaats door het hoge aantal aanwezige internationale studenten en medewerkers. Bij aanvang van het programma werd een enkeling de reden van zijn of haar komst gevraagd. Omdat hij al sinds zijn komst naar Nederland verbijsterd was over de traditie, en grote moeite had het aan zijn dochtertje uit te leggen, verklaarde een uit Frankrijk afkomstige antropologie-docent.
VN-werkgroep
De organisatie had zich ingespannen voor grote namen. Ze was er nog dezelfde dag speciaal voor vanuit New York gevlogen: Mireille Fanon-Mendes-France, voorzitter van de werkgroep Mensen van Afrikaanse afkomst van de Verenigde Naties. In die werkgroep zit onder meer ook Verene Shepherd, de Jamaicaanse die vorig jaar door haar kritiek op Zwarte Piet in de Nederlandse media onder vuur kwam te liggen. Fanon-Mendes-France refereerde er kort aan.
Maar, benadrukte ze voorafgaand aan haar keynote: zelf wilde ze het vanavond juist niet over de Hollandse traditie hebben. Dat is immers slechts een van de vele voorbeelden waarbij slavernij, racisme en kolonialisme in de Westerse samenleving nog een cruciale rol spelen. Zo noemde ze ook een recente reclamecampagne in Frankrijk, waar de chocoladevariant van een toetje door als primitief neergezette donkere mensen werd verbeeld. Allemaal tekenen dat het racismeprobleem dieper zit, aldus Fanon-Mendes-France.
Emoties
Haar Franse accent en rappe opeenvolging van juridische termen maakte dat niet iedereen in de zaal door haar lezing even geboeid leek. De bijdrage van antropoloog Markus Balkenhol leek beter te vallen. Hij vergeleek de gevoelens rondom Zwarte Piet met het aanbidden van een totem: door dat als samenleving gezamenlijk te vereren, vereren we eigenlijk onszelf. Pas door te erkennen dat emoties zo’n rol spelen bij het samenbinden van groepen, kunnen we inzien dat soortgelijke emoties ook bij de andere partij spelen. Emoties hoeven en moeten bovendien niet niet tegen elkaar afgezet worden, aldus Balkenhol.
Uit de reacties uit de zaal bleek constant hoe emotioneel de kwestie inderdaad ligt. Niet zelden deelde een toeschouwer zijn eigen ervaringen met Zwarte Piet en racisme. Dat ging niet altijd even coherent, zoals bij een vrouw die Fanon-Mendes-France aanviel om haar ‘onbegrijpelijke verhaal’. Maar wel leverde de zaal mooie bijdrages, door vanuit allerlei verschillende achtergronden de Zwarte Piet-traditie ter discussie te stellen. De massaal aangerukte beveiliging hoefde er niet voor in actie te komen.
