De Jonge Akademie: ‘Duurzaamheidsplannen universiteiten niet ambitieus genoeg’
Er mag een tandje bij in het klimaatbeleid aan Nederlandse universiteiten concludeert de Green Young Academy (GrYA) in een rapport dat vandaag verschijnt. En dus roepen ze de kennisinstellingen op om een manifest te ondertekenen. Zes instellingen zetten hun handtekening, de UvA is nog in beraad.
De maatschappij mag van universiteiten en umc’s verwachten dat zij als kennisinstellingen vooruitlopen op het gebied van klimaat, stelt de Green Young Academy (GrYA), een landelijk initiatief voor klimaatactie binnen De Jonge Akademie (DJA). Maar dat is nog niet altijd het geval, concludeert de GrYA in het rapport Dertien Tinten Groen waarin ze de duurzaamheidsplannen van dertien Nederlandse universiteiten en zeven umc’s tegen het licht hielden.
Het rapport presenteert vijf aanbevelingen. Nederlandse universiteiten en umc’s moeten ambitieuzer zijn in hun klimaatbeleid dan de Nederlandse klimaatwet verplicht en hun duurzaamheidsplannen standaardiseren er in Nederland meer consistente terminologie wordt gehanteerd. Daarnaast moeten universiteiten beleidsrapporten centraal rapporteren en controleren. En is continuïteit belangrijk: te vaak worden duurzaamheidcoördinatoren nog tijdelijk aangesteld. Bovenal kunnen universiteiten en umc’s winst behalen door meer samen te werken en niet elk op een eigen eiland opereren.
Appels en peren
Volgens Rogier Kievit, projectleider van de Green Young Academy (GrYA) en oud-UvA-student, is het lastig om universiteiten op het gebied van duurzaamheid met elkaar te vergelijken. ‘Alle duurzaamheidsplannen zien er nu anders uit. Soms zijn het losse documenten, soms is het onderdeel van meerjarenplannen. Sommige universiteiten zeggen klimaatneutraal te zijn in 2050 maar compenseren dat met CO2-offsets (CO2-uitstoot afbetalen door bijvoorbeeld een boom te planten red.), of nemen bijvoorbeeld het reisgedrag van de medewerkers niet mee. Vanuit nationaal perspectief is het appels met peren vergelijken.’
Op basis van het aantal pagina’s gewijd aan duurzaamheid scoort de TU Delft hoog: de technische universiteit heeft honderden pagina’s aan duurzaamheidsplannen waarin net zoveel mensen genoemd worden die verantwoordelijk zijn om die doelen te gaan bereiken. Met zo’n zestig pagina’s aan duurzaamheidsrapporten scoort de UvA gemiddeld.
Klimaatbeleid UvA
Op papier zijn de klimaatdoelen van de UvA ambitieuzer dan de Nederlandse Klimaatwet. Die wet stelt dat organisaties hun CO2-uitstoot uiterlijk in 2030 met ten minste 55 procent moeten terugdringen (ten opzichte van 1990) en uiterlijk in 2050 energieneutraal moeten zijn. De UvA wil in haar meest recente plannen in 2040 klimaatneutraal zijn.
Dat betekent dat de UvA-campussen fossielvrij moeten zijn in 2040 en het totale energieverbruik teruggebracht moet zijn naar 70 kWh per kubieke meter per jaar. Daarin zijn significante stappen gemaakt, schrijft beleidsmedewerker duurzaamheid Ewout Doorman. ‘Het gasverbruik is sinds 2018 gehalveerd en Roeterseilandcampus en Science Park worden nu al nagenoeg gasloos verwarmd.’
Maar er zijn ook tegenvallers. Bij renovatie van monumentale panden in de binnenstad blijkt minder energiebesparing mogelijk dan eerder werd gedacht. En ook het overvolle stroomnet gooide roet in het eten. De UvA kan – net als andere bedrijven in Amsterdam – namelijk niet zomaar meer aansluitingen krijgen voor haar warmtepompen. Voor het universiteitskwartier – waar de gebouwen het oudst zijn en dus de meeste verwarming nodig hebben – is het vrijwel onhaalbaar om in 2040 gasvrij te zijn.
‘En dus kijken we ook of we de laboratoria op Science Park verder kunnen verduurzamen en willen we gebouwen intensiever gebruiken om het totale energieverbruik van de UvA te reduceren,’ schrijft Doorman.
Over het geheel genomen is Doorman niet ontevreden over de vooruitgang van het klimaatbeleid aan de UvA. ‘De 2030 doelstelling uit de klimaatwet (55 procent uitstootreductie ten opzichte van 1990) hebben we nu al gehaald met 63 procent uitstootreductie in 2024 ten opzichte van 1990.’ Op de website van de UvA houdt de universiteit haar voortgang ook bij per duurzaamheidsmaatregel.
Manifest
De Jonge Akademie en de Green Young Academy schreven ook een manifest Duurzaam denken, duurzaam doen en roepen de universiteiten en umc’s op om hun ‘planetaire verantwoordelijkheid’ te nemen en hun handtekening te zetten.
Met een handtekening zeggen de kennisinstellingen concrete acties te zullen nemen op het gebied van duurzaamheid in onderwijs, onderzoek, bedrijfsvoering en bestuur. Dat houdt onder meer in dat ze duurzaamheid verwerken in alle curricula, rapporteren over duurzaamheid in opleidingsjaarverslagen en dat 20 procent van het onderzoek vanaf 2030 concreet bijdraagt aan een klimaatneutrale samenleving. Ook is de doelstelling om jaarlijks te rapporteren over duurzaamheidsresultaten en duurzaamheid ook mee te wegen in het besluitvormingsproces.
De Universiteit Utrecht, TU Eindhoven, Universiteit Twente, Amsterdam UMC, KNAW en Akademie van Kunsten hebben het manifest al ondertekend. De UvA wil de verschillende aspecten goed bestuderen en beraadt zich daarom nog op eventuele ondertekening.
De UvA vindt het mooi dat de Jonge Akademie dit initiatief heeft genomen, zegt Doorman daarover. ‘Het is een document met stevige ambities over de volle breedte van het duurzaamheidsvraagstuk, niet alleen bedrijfsvoering, maar ook onderzoek, onderwijs en bestuur. Daarmee past het qua scope goed bij de benadering van de UvA zoals beschreven in het White Paper.’
Ook benadrukt Doorman dat aandacht voor het klimaat in onderwijs en onderzoek belangrijk is en de UvA daarin al stappen heeft gezet. ‘Via het Teaching & Learning Centre van de UvA krijgen opleidingen ondersteuning om duurzaamheid in de curricula te integreren. Er is het UvA Sustainability Platform voor interdisciplinair duurzaamheidsonderzoek en zelfs een klimaatinstituut Seven, met een eigen universiteitshoogleraar duurzaamheid.’
