Bouwers, bestuurders, bibliotheektypes en buurtbewoners vieren opening nieuwe UB
Met zang, bubbels en toespraken werd dinsdagmiddag de nieuwe UB in het Universiteitskwartier feestelijk geopend. Het was een komen en gaan van belangrijke bibliotheektypes uit heden en verleden. ‘Maar dit gebouw is van en voor ons allemaal.’
Hoeveel UB-directeuren wel niet aan hun baan begonnen met het vooruitzicht op den duur als directeur de nieuwe UB te mogen openen, is al bijna niet meer te achterhalen, maar het zijn er heel wat. Gisterenmiddag waren ze er bijna allemaal, maar allemaal gepensioneerd: Norbert van den Berg, Nol Verhagen, Gerard Nijsten, Fred Weerman. Alleen Maria Heijne was er niet. Allemaal waren ze ooit aan hun klus begonnen met het idee en de hoop dat zij vroeg of laat als eerste aan het hoofd van de nieuwe UB zouden staan.
Niets daarvan: Carlos Reijnen, sinds een half jaar directeur van de UB, ging met de eer strijken en hield gistermiddag de openingstoespraak in de nu overkapte voormalige binnentuin van het Binnengasthuis (BG), een van de twee locaties van het vroegere ‘Academisch Ziekenhuis bij de Universiteit van Amsterdam’. Vijfenveertig jaar na het vertrek van het BG naar Zuidoost en 140 miljoen euro verder staat de nieuwe UB er dan, op 1 september in gebruik genomen door studenten, nu ook officieel geopend. ‘De dorpsput van de wetenschap,’ aldus Reijnen.
Cultuurstrijd
Het was een bijzondere middag, waarbij door bouwheren, bestuurders, buren en bibliotheektypes uit heden en verleden gezamenlijk werd getoost en geproost op de goede afloop van een project dat minstens vijfentwintig jaar heeft geduurd, niet alleen vanwege de bouw, maar vooral ook omdat er vlak na de eeuwwisseling een heuse cultuurstrijd was uitgebroken rond de realisering van de door de UvA zo zeer gewenste nieuwe UB, overigens aanvankelijk alleen bedoeld als bibliotheek geesteswetenschappen.
Het toenmalige UvA-bestuur onder leiding van Sijbolt Noorda (en later Karel van der Toorn) wilde aanvankelijk sloop van de huidige historische panden en vervolgens nieuwbouw, waarvoor het Spaanse architectenbureau Cruz y Ortiz al had getekend: een ontwerp waar rector Peter-Paul Verbeek gistermiddag fijntjes aan refereerde toen hij opmerkte dat het ontwerp zelfs ‘een torentje’ bevatte. Het was het toentertijd veel besproken ‘torentje van Noorda’, dat hij aan het programma van eisen zou hebben toegevoegd.
Magnolia
De tegenstand (en cultuurhistorische kennis!) van buurtbewoners – van wie verschillende nota bene aan de UvA verbonden waren als medewerker of wetenschapper – was groot: zij wensten geen nieuwbouw, maar behoud en restauratie van de monumentale panden en waren bereid daarvoor alles uit de kast te halen: sommige buurtbewoners waren zo nijdig dat zij hun huis bijkans hadden ingericht als anti UB-archief. Een jarenlange strijd volgde; zelfs over het kappen van de magnolia in de binnentuin werd gestreden, maar de gemeente had al een sloopvergunning afgegeven, die echter door de rechter nietig werd verklaard, waardoor de UvA opnieuw een sloopvergunning moest aanvragen bij de gemeente. In de gemeenteraad waren inmiddels de kaarten anders geschud en de raad dreigde tegen de aan te vragen vergunning te stemmen.
De tegenstand was inmiddels zo groot dat de UvA in 2012 besloot de (nieuwe) aanvraag tot sloop in te trekken. Weg plan! Woedend vertrok ook de Spaanse architect, met achterlating van een miljoenenfactuur. Een nieuwe architect kon opnieuw beginnen, met als insteek restauratie en renovatie. Het werden de bureaus MVSA Architects en Architectenbureau J. van Stigt die uiteindelijk het nu geopende gebouw klaarstoomden voor een nieuwe toekomst. De buurt had gewonnen en kreeg gisterenmiddag een staande ovatie van de UvA.
Rector Verbeek liet nog maar eens weten hoe ‘ongelofelijk’ het is dat de UvA nu een nieuwe UB heeft. ‘Maar het ging niet vanzelf. De UB is toch een beetje de Noord-Zuidlijn van de UvA geworden: eindeloze budgetoverschrijdingen en een project dat veel langer duurde dan gepland.’ Maar nu hebben we ook wat. ‘Dit gebouw is veel meer dan een bibliotheek, het is een gebouw vol boeken, maar ook vol data. Het is een gebouw van en voor ons allemaal,’ aldus Verbeek.
Stadsbestuur
Na alle heibel die er (ook) met de gemeente is geweest rond de totstandkoming van de nieuwe UB en gezien de positie van de UvA als grootste werkgever van de stad, was het merkwaardig dat de gemeente gisteren schitterde door afwezigheid: burgemeester Halsema, die als hoofdgast aanwezig zou zijn, had maandag al afgezegd wegens ziekte, maar dat er vervolgens niemand uit het stadsbestuur beschikbaar was om haar te vervangen – wethouders zijn per slot van rekening locoburgemeester – typeerde volgens vele aanwezigen de verhouding tussen de UvA en het stadhuis. ‘Niet geïnteresseerd in de UvA’, ‘gebrek aan historisch besef van de gemeente’, ‘schandalig’, viel te beluisteren. Zelfs onderwijswethouder en UvA-alumnus Marjolein Moorman had belangrijker zaken aan haar hoofd.
Het mocht de pret niet drukken: vier gebruikers van de UB vertelden ieder een verhaal uit een toepasselijk boek dat ze vervolgens in een geïmproviseerde boekenkast plaatsten, waarna het aftellen naar de opening begon. En toen stond de teller op nul: de UvA heeft een nieuwe UB en iedereen zal het weten, proost! Alle glazen met bubbels gingen gelijktijdig omhoog!
