Auteurs ontzet na onverwachte verkoop van uitgeverij AUP
Amsterdam University Press heeft haar Engelstalige boekenprogramma verkocht aan de commerciële uitgeverij Taylor & Francis. UvA-auteurs en redacteuren reageren ontstemd over de summiere communicatie over dat besluit en zijn bezorgd over de toekomst van de uitgeverij. ‘Het voelt voor velen als de uitverkoop van ons onderzoek, ons werk, ons brein.’
Onlangs ontvingen UvA-onderzoekers die als auteur of redacteur werken aan uitgaves bij Amsterdam University Press (AUP)uitgeverij voor academische boeken en online publicaties in de geesteswetenschappen en sociale wetenschappen een e-mail van AUP-directeur Jan-Peter Wissink. In een paar regels werd vermeld dat het academische boekenprogramma is overgenomen door de commerciële uitgever Taylor & Francis (T&F).
Auteurs en redacteuren staan voor een voldongen feit: al het werk dat ze ooit uitbrachten bij AUP is nu eigendom van T&F. Hoogleraar filmwetenschappen Patricia Pisters, die medeauteur is van de boekenserie Film Culture in Transition, is ontzet: ‘Ons werk, dat wordt betaald door belastinggeld, is zonder ons medeweten verkocht aan een winstgedreven bedrijf. Wij hebben altijd voor niets gewerkt voor AUP. Omdat we ook willen dat een vrije academische uitgever blijft bestaan. Nu is al dat werk, van jaren en jaren, verkocht aan een commercieel bedrijf. Het voelt voor velen als de uitverkoop van ons onderzoek, ons werk, ons brein.’
Ontslagen
In een bijgaande brief verwelkomt T&F de redacteuren en verzekert ze dat alle zaken bij het oude blijven en de uitgaves die in de maak zijn gewoon doorgaan. Wel zal dat in samenwerking zijn met het redacteurenteam van T&F. Toen Pisters haar vaste redacteur bij AUP erover belde bleek dat deze per 1 juli zal worden ontslagen. Ook andere UvA-wetenschappers die uitgaves hebben lopen melden dat er redacteuren bij AUP ontslagen zijn. Om hoeveel het precies gaat is nog niet bekend. Jaarlijks verschijnen zo’n tachtig boeken bij AUP, in samenwerking met UvA- en internationale onderzoekers.
Directeur Jan-Peter Wissink wil geen reactie geven op de overname van T&F. Hij verwijst naar het nieuwsbericht op de website van AUP waarin staat dat T&F en AUP nu partners zijn in het Engelstalige boekenprogramma en dat de redacteuren en auteurs hiervan op de hoogte zijn gebracht. In hetzelfde bericht staat dat AUP onafhankelijk zal blijven en met twintig medewerkers verantwoordelijk blijft voor de Nederlandstalige boeken, een bescheiden onderdeel van de publicaties van AUP.
Geldproblemen
Het is niet de eerste keer dat er ophef ontstaat rond AUP, de uitgeverij die in 1992 werd opgericht door de UvA. Na geldproblemen werd de toenmalige directeur in 2012 ontslagen door de UvA. In 2019 privatiseerde de uitgeverij tot een zelfstandige onderneming. Daarmee was AUP officieel geen uitgever meer van de universiteit maar wel functioneerde deze nog als zodanig. Het hoofddoel was namelijk om de uitwisseling van wetenschap in de internationale onderzoekswereld te bevorderen en zoveel mogelijk open access, dat wil zeggen voor iedereen toegankelijk te publiceren.
Open access
‘Wij wetenschappers worden al betaald door de belastingbetaler,’ zegt Pisters daarover. ‘Het is dan ook de bedoeling dat we de kennis die we vergaren kunnen delen met de wereld. En niet dat publicaties achter een betaalmuur verdwijnen en dat een derde partij er miljoenen winst over maakt,’ refereert Pisters naar het salaris de CEO van Informa LTD, het moederbedrijf van T&F, die 5 miljoen per jaar zou verdienen.
De laatste jaren waren de condities voor open access publiceren al minder geworden. ‘Als je open access wilde publiceren moest je zelf al budget meenemen. Bij een subsidie van NWO zit dit er standaard bij. En soms zijn boeken alleen online open access beschikbaar. Toch hebben we als academici de restjes bij elkaar geschraapt om een vrije universiteitspers mogelijk te maken.’
Met de overname van T&F komt dat in gevaar, vrezen Pisters en ook Tobias Blanke, hoogleraar kunstmatige intelligentie en geesteswetenschappen. Blanke: ‘We hebben voor AUP gekozen vanwege hun uitstekende reputatie en leiderschap in open access voor boeken. Er is een gevaar dat dit nu verloren gaat en daarmee de waarde van AUP voor ons en vele andere. Dat is een groot verlies voor de academische uitgeverij.’
En dat geldt niet alleen voor de uitgeverij van de UvA. Al jaren worden academische tijdschriften ‘opgegeten’ door commerciële uitgeverijen en verdwijnen publicaties achter betaalmuren, aldus Pisters. ‘Dat is wat ons uiteindelijk zo tegen de borst stuit.’
Gezamenlijk standpunt
Ook onder de internationale onderzoekers die samenwerken met AUP heerst er onvrede over de onverwachte overname. Verschillende auteurs zoals de Duitse hoogleraar filmwetenschappen Vinzenz Hediger spraken zich al uit op sociale media. Op de jaarlijkse Europese conferentie deze week in Lissabon overleggen auteurs en redacteuren over een gezamenlijk standpunt om zich terug te trekken uit AUP.
Ook zijn er redacteuren die eerst de gesprekken met T&F willen afwachten. Martijn Icks, universitair docent oude geschiedenis: ‘Vermoedelijk gaan we wel door met T&F. Er zitten ook voordelen aan de samenwerking met een grote uitgeverij: een breder distributienetwerk en grotere zichtbaarheid voor gepubliceerde boeken.’ Wel vreest hij dat de communicatielijnen tussen auteur en productieteam langer en zakelijker zullen worden vanwege de commerciële belangen. ‘Het fijne aan AUP was dat ik gewoon even koffie kon gaan drinken met de verantwoordelijke als ik iets wilde bespreken. Dat zal nu wel anders worden.’
