Is een Europees leger een goed idee of niet?
Een Europees leger; is dat een goed idee of niet? Een steeds groter deel van de Nederlanders lijkt er in elk geval wel iets voor te voelen. Niet onlogisch, gezien de grote militaire onrust in de wereld. Een gesprek met UvA-docent hedendaagse en militaire geschiedenis Samuël Kruizinga.
Het gaat de laatste tijd veel over een Europees leger, waarom is dat denkt u?
‘Er komen vanuit de Amerikaanse regering onder Trump allerlei signalen binnen waaruit blijkt dat men Europa minder belangrijk vindt, en niet meer automatisch bereid zou zijn om ons onder alle voorwaarden militair te steunen. Ook de manier waarop Trump omgaat met de oorlog in Oekraïne, bijvoorbeeld door te liegen over wie de agressor is, is niet in het belang van de Europese veiligheid. Daardoor reist de vraag in hoeverre wij in de toekomst nog op de Amerikanen kunnen rekenen.’
Zijn de Europese zorgen hierover terecht?
‘Ja, laat ik daar heel duidelijk over zijn. Ik denk dat er best redenen zijn tot zorg als het gaat om de geopolitieke uitdagingen in Europa. Rusland houdt zich niet aan het internationale recht, dus ook als er een eventuele wapenstilstand komt in Oekraïne, is er geen garantie dat men zich daar op de lange termijn aan zal gaan houden. Dat zijn uitdagingen waar je als Europa iets tegenover moet stellen, een militair component is daar waarschijnlijk onderdeel van.’
Is de oprichting van een Europees leger een realistisch scenario?
‘Het gaat veel over een Europees leger, maar het is heel onduidelijk wat men daar nu precies mee bedoelt. Als het vooral gaat om verdergaande samenwerking, is dat idee niet nieuw. De Nederlandse krijgsmacht opereert nu al primair in NAVO-alliantieverband, in vredesmachten onder VN-vlag, of in multinationale coalities. De Nederlandse krijgsmacht is er, ook nu al, heus niet alleen om de eigen grenzen te bewaken. Zo patrouilleert onze marine niet alleen de Nederlandse wateren, maar bijvoorbeeld ook de Belgische. Er bestaan allerlei van dat soort nauwe samenwerkingen tussen verschillende landmachten van andere NAVO-landen.’
Dus in de praktijk is er al een soort Europees leger?
‘In ieder geval wordt er heel veel samengewerkt. Als je kijkt naar wat de Nederlandse krijgsmacht de afgelopen decennia heeft gedaan is dat altijd in grotere verbanden geweest, met de EU of de VN. Als het nu dus gaat over dat Europese leger is er denk ik niemand die serieus bedoelt dat we morgen de Nederlandse krijgsmacht moeten opheffen. De discussie gaat over praktische zaken en het intensiveren van de samenwerking. Hoe zorgen we er bijvoorbeeld voor dat er commandovoering wordt georganiseerd die in staat is snel te reageren?’
‘Het interessante is dat er historisch gezien eerder een initiatief heeft bestaan om tot een Europese krijgsmacht te komen, vlak na de Tweede Wereldoorlog. Dit was om de Duitse industrie en de grote aantallen inwoners van Duitsland veilig te stellen onder een Europese vlag, zonder dat er weer een groot Duits leger op zou kunnen staan. Die discussie ging toen veel verder dan wat er nu realistisch gezien aan zit te komen, maar het idee is dus niet nieuw. Toch denk ik dat een écht Europees leger vooralsnog niet meer dan een interessante stip op de horizon is.’
Wat zouden de belangrijkste voordelen zijn van een Europees leger?
‘Dat komt vooral neer op schaalvergroting en specialisering. In Nederland hebben wij nu bijvoorbeeld een landmacht, een luchtmacht en een marine. Daar zitten dus allerlei dubbelingen met andere landen, dus daarin zou je een efficiëntieslag kunnen maken. Als één groot Europees leger spreekt met één mond, kan je efficiënter omgaan met dingen als inkoop en wapensystemen. Door op de lange termijn steeds intensiever samen te werken wordt je als Europa ook minder afhankelijk van Amerika.’
Zijn er ook nadelen?
‘Je hebt te maken met moeilijke politieke discussies. Naar wie moet zo’n Europese krijgsmacht dan precies luisteren? En wat gebeurt er als alle landen de krijgsmacht willen inzetten, behalve Hongarije? Het is politiek gezien verschrikkelijk moeilijk te verkopen dat een krijgsmacht iets anders doet dan het eigen land verdedigen.’
‘Daarnaast heb je te maken met praktische uitdagingen. Neem een voorbeeld uit het verleden: het leger van Oostenrijk-Hongarije. Daar werden allerlei verschillende talen door elkaar gesproken, het kost natuurlijk tijd en moeite om dat goed op elkaar af te stemmen. Ook op het gebied van cultuur kunnen er verschillen ontstaan binnen zo’n internationaal leger. Maar ook dat kan best opgelost worden, het helpt dat slecht Engels op dit moment toch al zo’n beetje de lingua franca van Europa is.’
Een veelgehoord argument tegen een Europees leger is dat er teveel soevereiniteit zou worden overgedragen. Hoe ziet u dat?
‘Als mensen spreken over soevereiniteit heeft men het vaak over iets dat wordt gezien als ondeelbaar. Alsof er één pakketje soevereiniteit is waaruit iets verdwijnt wanneer bevoegdheden naar Europa worden overgeheveld. Ik vind dat een 19e-eeuwse manier van denken. Als je ziet hoe geïntegreerd Europa is, vereist dat gewoon afstemming. Ik geloof dat soevereiniteit juist versterkt kan worden door het te delen.’
