UvA-gebouwen | Acta: boegbeeld van de tandartsenwereld
Het hypermoderne Acta-gebouw, waar de helft van de Nederlandse tandartsen wordt opgeleid, misstaat niet tussen de kantoorpaleizen aan de Zuidas. Nog steeds trekt het gebouw de belangstelling van internationale bezoekers uit de tandartsenwereld die de eerste tandboorsimulator en de enorme practicumzalen komen bekijken.
Toen het nieuw Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (Acta) op de Zuidas precies dertien jaar geleden haar deuren opende, waren de studenten in eerste instantie niet blij met het nieuwe gebouw. De geliefde bar op de locatie aan de Louwesweg, waar studenten, docenten en staf ongedwongen van gedachten konden wisselen onder het genot van een alcoholische versnapering, ontbrak namelijk.
‘De VU en UvA hadden besloten dat er geen bar mocht komen,’ vertelt hoogleraar tandheelkunde Albert Feilzer die er toentertijd Acta-decaan was. ‘Uiteindelijk hebben we samen met de studentenvereniging als oplossing een verrijdbare bar kunnen regelen, zodat de wekelijkse borrel toch door kon gaan. Tegelijkertijd realiseerden wij ons dat een borrel tot een soort segregatie tussen Nederlandse studenten en de moslimstudenten die geen alcohol drinken zou kunnen leiden. Acta is namelijk by far de meest diverse faculteit van UvA en VU en daar zijn we trots op. Daarom horen nu de niet-alcoholische dranken er gewoon bij.’
Flossdraadautomaat
Die diversiteit toont zich ook in de ontvangsthal, waar studenten passeren en patiënten in de wachtruimte zitten. Naast ruim 900 studenten en 500 medewerkers heeft Acta namelijk ook een patiëntenbestand van ruim 27.000 mensen, waarvan er dagelijks meer dan 300 patiënten door studenten onder supervisie van tandartsdocenten worden behandeld. De wachtruimte bevindt zich in het ‘hart’ van het gebouw, naast de op de muur afgebeelde eed en buste van Hippocrates – waar afgestudeerde studenten graag voor poseren – en een cafetaria. Brede roltrappen delen de ruimte in tweeën. In de hoek staat een snoepautomaat met flosdraad en tandenstokers.
(tekst gaat verder onder de afbeelding)
Het gebouw is ontworpen met een flow in gedachten, onderzoekers gaan met de lift naar de bovenste verdiepingen, het uitstekende gedeelte waar de laboratoria zitten. Studenten en patiënten nemen de roltrap naar de onderwijsruimten en behandelkamers aan de zuidkant.
Louwesweg
In het oude Acta-gebouw aan de Louwesweg, tegenwoordig een studentenflat, was die scheiding van onderzoek, zorg en onderwijs niet aanwezig. ‘Aan het begin had zelfs de hoogleraar nog een eigen toilet op de kamer en een aangrenzende behandelkamer waardoor alle processen, onderwijs, onderzoek en patiëntenzorg geheel door elkaar verliepen. Dat verloopt nu veel beter,’ vertelt Feilzer.
Dat gebouw raakte rond de eeuwwisseling ook door andere ontwikkelingen ongeschikt voor de tandartsopleiding. Zo konden door de nieuwe inzichten in praktijkhygiëne en daarbij behorende wetgeving de studenten niet langer over hun eigen verrijdbaar kastje met tandartsinstrumenten beschikken, maar moest de faculteit zelf alle instrumenten en verbruiksmaterialen verzorgen en werd de sterilisatie van apparatuur gecentraliseerd. In het nieuwe gebouw zijn daar vast ruimten over meerdere verdiepingen voor ingericht en wordt de vuile vaat met een lift naar een centrale sterilisatieafdeling vervoerd.
Ook kwamen er steeds meer vrouwelijke tandartsen in opleiding: waren dat in de jaren tachtig slechts vijf procent van de studenten vrouw, inmiddels is dat tachtig procent waardoor ook kleedruimtes en toiletten moesten worden aangepast.
Bovendien waren de betonnen vloeren in het gebouw aan de Louwesweg begin 2000 al zo doorzeefd door gaten voor nieuwe leidingen dat een bouwvakker die er aan de slag was decaan Feilzer toevertrouwde: ‘Nog een gat erbij en het gebouw stort in.’
(tekst gaat verder onder de afbeelding)
Het Acta-gebouw op de VU-campus heeft het oude gebouw ruimschoots overtroffen. Van een gedateerde huisvesting verhuisde de opleiding naar een hypermodern gebouw dat al sinds de opening internationale belangstelling trekt. Bezoekers komen speciaal voor de prékliniek, één van de practicumlokalen die nergens ter wereld zo grootschalig is opgezet. Wanneer we er door oud-decaan Feilzer wordt rondgeleid op een maandagmiddag heerst er een bedrijvige sfeer. Studenten oefenen in groepjes van zes elk op hun eigen kunsthoofd met kunsttanden, elk met de bijbehorende slangetjes en verstelbare lamp zoals in de echte tandartsenkliniek.
Op verdiepingen eronder behandelen studenten ‘echte’ patiënten. Dat gebeurt in een zogenoemde carrousel, een afgeschermde ruimte waar twaalf studenten in groepjes van twee, zes patiënten behandelen onder toezicht van één docent. Ook oefenen studenten hier op elkaar.
Tandboorsimulator
We dalen af naar de begane grond waar een student geconcentreerd aan het werk is op de tandboorsimulator (Simodont), een ander hoogtepunt voor de internationale bezoeker. Met een 3D-bril op boort de student een virtueel gaatje in een virtuele tand. De situatie is levensecht nagebootst, inclusief de weerstand die de student voelt wanneer de boor de tand raakt, het virtuele spiegeltje waarmee de student de tand kan zien en het geluid van de boor. ‘Zo kun je oneindig vaak het moeilijkste deel van een gaatje boren oefenen,’ vertelt Feilzer. ‘Wanneer je op plastic oefent moet je dan álles opnieuw doen.’
Acta werkt sinds 2010 als een van de eerste tandartsopleidingen met de simulator die de tandartsopleiding in samenwerking met vliegtuigfabrikant Fokker ontwikkelde. Inmiddels werken meer dan honderd tandartsscholen met de techniek. Feilzer: ‘Ook chirurgen in het AMC komen nu de kunst afkijken met de komst van de digitale snijtafel, wij waren ze twintig jaar voor.’
Tandartsentekort
Sinds de opening van het gebouw is het aantal studenten en medewerkers ongeveer gelijk gebleven, terwijl het tandartsentekort groeit. Dat tekort zal alleen maar verder toenemen wanneer de mondzorg weer zal worden opgenomen in het basispakket: een plan dat veel politieke partijen – waaronder PVV en NSC – in hun partijprogramma hebben staan.
Het ministeries van VWS en OCW zien het inkorten van de tandartsenopleiding als een oplossing, een commissie van tandartsen en tandheelkundebestuurders waar ook Feilzer deel van uitmaakt concludeerden de afgelopen maanden: een slecht plan.
Feilzer ziet meer heil in méér tandartsen opleiden, of een herverdeling maken van de taken van tandartsen en mondhygiënisten. ‘We zouden meer tandartsen op kunnen leiden wanneer we ook in de zomer in het gebouw zouden kunnen doorwerken, wat bijvoorbeeld ook bij coschappen gebeurt. Daarnaast zouden we ook met avondshifts kunnen werken.’ Het gebouw is daarvoor in elk geval geen beperking volgens Feilzer. ‘En mocht het echt niet meer passen, dan zijn er genoeg locaties op de VU-campus om naar uit te wijken.’
