Folia’s stemhulp | Wat willen partijen voor studenten en de universiteit?
Nog geen duidelijke stemplannen voor woensdag 22 november? Wij keken naar relevante thema’s voor studenten en universiteiten en vatten de partijprogramma’s van de zeven grootste partijen voor je samen. Wat willen politici met de basisbeurs, het kamertekort, de toenemende internationalisering en psychische klachten onder studenten? Scroll omlaag en vind de partij die bij je past.
1. De basisbeurs en de ‘pechgeneratie’
Onlangs was weer een hoop te doen over de zogenoemde ‘pechgeneratie’: het cohort studenten tussen 2015 en 2023 dat binnen het sociaal leenstelsel viel en dus geen basisbeurs kreeg. Sinds dit jaar krijgen studenten wél weer een basisbeurs. Willen partijen die behouden? En in hoeverre willen ze compensatie voor de leenstelselstudenten?
Allereerst: alle partijen lijken in hun partijprogramma’s blij te zijn met de herinvoering van de basisbeurs, zo ook populaire nieuwkomer Nieuw Sociaal Contract (NSC) van voormalig CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Hij zegt daarbij specifiek oog te hebben voor leenstelselstudenten: als het aan hem ligt, moet de studierente voor dit cohort tien jaar lang ‘zeer laag’ blijven. Studenten moeten ook op andere manieren worden tegemoetgekomen, al schrijft Omtzigt nog niet welke manieren dat zijn.
De Partij voor de Dieren (PvdD) wil de basisbeurs met een paar tientjes ophogen. Daarbij wil lijsttrekker Esther Ouwehand collegegeld verlagen en de studierente voor iedereen op 0 procent vastzetten. Ook de BoerBurgerBeweging (BBB) pleit voor afschaffing van rente op studieleningen en een eventuele verhoging van de basisbeurs ‘indien blijkt dat deze te laag is’. De BBB schrijft daarnaast expliciet dat studieschulden niet mogen meetellen bij de hypotheekaanvraag. Beide partijen willen ‘eerlijke’ en ‘royale’ compensatie voor de leenstelselstudenten, maar schrijven wederom niet hoe dat eruit moet zien.
GL-PvdA en D66 willen de rente op studieleningen alleen schrappen voor de leenstelselgeneratie. Ook deze partijen schrijven dat de studieschuld niet mag meetellen bij hypotheekaanvragen. GL-PvdA wil daarnaast dat studenten die onder het leenstelsel vielen wel mee kunnen doen met de nieuwe basisbeurs als zij nu nog studeren.
Regeringspartij VVD wil dat de studielening bij de hypotheekaanvraag ‘minder’ meetelt en schrijft niets over de leenstelselgeneratie of rente op studieleningen in het partijprogramma. De PVV is hekkensluiter: deze partij schrijft in het verkiezingsprogramma helemaal niets over deze onderwerpen.
Opmerkelijk: D66 wil dat de OV-fiets ook binnen de OV-studentenkaart gaat vallen. De centrumlinkse partij Volt wil de leenstelselgeneratie compenseren met 10.000 euro per student.
♦♦♦
2. Het kamertekort
De woningmarkt zit vast, en dat treft studenten hard. Inmiddels staan studenten gemiddeld ruim drie jaar op de wachtlijst bij studentenhuisvesters als Duwo en de SSH. Dat betekent dat studenten soms langer moeten wachten dan hun studie duurt. Vooral in grote studentensteden groeit dit probleem: in Amsterdam steeg de wachttijd sinds 2019 jaarlijks met een of twee maanden. In Amstelveen staan studenten inmiddels gemiddeld vijfenhalf jaar ingeschreven. Wacht je niet, dan ben je aangewezen op de duurdere particuliere sector: vorig jaar was een Amsterdamse student gemiddeld 580 euro per maand kwijt aan een kamer. Wat willen de toekomstig leiders van ons land hieraan doen?
D66 wil het aantal studentenwoningen verhogen; een maatregel die volgens de partij onderdeel moet worden van de Wet regie op de volkshuisvesting. De partij wil ook meer studentenwoningen in binnensteden. Verder wil lijsttrekker Rob Jetten leegstaande kantoorpanden ombouwen tot studentenkamers, bijvoorbeeld in kantoorpanden bij Uilenstede, waar eerder al 2.500 studentenkamers in moesten komen. Van de nieuwe studentenwoningen moet een kwart bestaan uit studentenhuizen met gemeenschappelijke ruimtes, stelt hij in het partijprogramma.
GL-PvdA wil gaan experimenteren met een loting voor sociale huur in plaats van een vaste wachtlijst. Ook wil de partij meer verdiepingen gaan bouwen op bestaande woningen. BBB zoekt een oplossing binnen het huurtoeslagsysteem: Caroline van der Plas wil dat studentenwoningen als woonvorm worden toegestaan bij het aanvragen van huurtoeslag. Ook wil de partij een soepeler regelgeving zodat kamerverhuur interessanter wordt voor huiseigenaren.
De PvdD wil duurzame woningen in leegstaande kantoorpanden. Ook stimuleert de partij ‘meergeneratiewoningen’, dus huisvesting waarbij jongeren en ouderen op hetzelfde adres wonen, en wil voorvrouw Esther Ouwehand experimenteren met andere woonvormen en gemeenschappen, bijvoorbeeld op voormalig boerderijen.
NSC wijdt één kort zinnetje aan studentenhuisvesting: volgens Omtzigt moeten regio’s gesteund worden in plannen voor ‘betaalbaar wonen op de campus’, waardoor meer woningen in de stad beschikbaar zouden moeten komen. De VVD zegt net als D66 en de PvdD meer bestaande, leegstaande kantoorpanden te willen omvormen. De PVV meldt helemaal niets over studentenhuisvesting.
Opmerkelijk: JA21 en Forum voor Democratie (FVD) willen voorrangsregelingen op de woningmarkt voor Nederlandse studenten. Bij1 wil jongeren vanaf hun zestiende automatisch inschrijven als woningzoekende in hun woonplaats.
♦♦♦
3. Internationale studenten
Overvolle collegezalen, woningnood, problemen met het taalniveau. Internationalisering is op het gebied van hoger onderwijs een van de gevoeligste onderwerpen in de politiek. Zo luidde bestuursvoorzitter Geert ten Dam eerder de noodklok over de uit haar voegen barstende UvA. ‘De Roeterseilandcampus is vol. Met nog meer studenten ontstaat een tekort aan onderwijsruimtes.’ Hoe kunnen universiteiten de toestroom van internationals in goede banen leiden? En welke instrumenten hebben de partijen voor hen in petto?
Het lijkt erop dat alle partijen de huidige situatie onwerkbaar vinden. Dilan Yeşilgöz-Zegerius van de VVD vindt de huidige instroom aan universiteiten ‘ongericht’ en wil dat universiteiten een numerus fixus (beperkte toelating) kunnen instellen voor internationale studenten. Als het aan de VVD ligt, krijgen internationals voorrang als ze iets toevoegen aan ‘onderwijs, onderzoek, arbeidsmarkt of regio’. Bacheloronderwijs wil de VVD Nederlandstalig maken, tenzij Engels echt nodig is voor het specifieke vakgebied of de arbeidsmarkt. In sectoren zonder arbeidstekort moeten instellingen terughoudend zijn met werven, aldus de partij. Verder wil de partij voor internationals die wél komen een ‘inspanningsverlichting’ om Nederlands te leren, in de hoop dat de studenten vaker blijven.
Ook NSC wil het belang van de Nederlandse economie, arbeidsmarkt en beschikbaarheid van studentenkamers leidend maken bij het toelatingsproces van internationals. Het liefst wil Omtzigt een bindend convenant waarbij per regio en sector wordt gekeken naar beschikbare capaciteit aan woonruimte en opleidingsplaatsen. Net als bij de VVD moeten opleidingen volgens Omtzigt standaard Nederlandstalig worden – uitzonderingen in bepaalde sectoren of voor masteropleidingen daargelaten. Ook dit moet internationals stimuleren Nederlands te leren en hier te blijven.
Lees hier de hele verkiezingsprogramma’s:
Voor dit artikel hebben we uitsluitend gekeken naar de verkiezingsprogramma’s van de zeven grootste partijen in de Ipsos-peilingen van 14 november 2023.
D66 wil financiële prikkels voor universiteiten om Engelstalig onderwijs aan te bieden weghalen. Universiteiten moeten hun verantwoordelijkheid nemen om studenten wegwijs in Nederland te maken, vindt de partij. Per gemeente wil D66 een maximumaantal internationals vaststellen, gebaseerd op beschikbare huisvesting en voorzieningen. Ook moeten instellingen studenten gratis helpen bij het vinden van studentenkamers. De partij wil talentvolle studenten wel stimuleren om te blijven en trekt daarnaast extra geld uit voor beurzen voor studenten uit de voormalig Nederlandse koloniën en armlastig internationaal talent.
GL-PVDA wil de bekostigingssystematiek van universiteiten herzien om het groeiende aantal internationale studenten te beperken. Het vaste bedrag voor hoger onderwijsinstellingen moet verhoogd worden ten opzichte van het bedrag per student. De partij wil de Wet op hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek aanscherpen, zodat de keuze voor Engelstalige opleidingen beter onderbouwd zou kunnen worden. De Minister van Onderwijs moet daarop strenger toezien van GL-PvdA.
De PVV wil uiteraard ook dat Nederland de instroom van ‘studiemigranten’ fors beperkt. Lijstttrekker Wilders wil alleen nog Nederlandstalige bacheloropleidingen en een maximumaantal internationale studenten op masteropleidingen. Hoeveel dat er mogen zijn, schrijft de partij niet.
Esther Ouwehand van de PvdD wil grenzen stellen aan de ‘doorgeschoten instroom’ van buitenlandse studenten, zo blijkt uit het partijprogramma. Hoe ze dat wil doen, wordt niet duidelijk uit het verkiezingsprogramma.
Opmerkelijk: De gereformeerde SGP stelt specifiek dat ‘ook in het zuiden’ bachelors in het Nederlands te volgen moeten zijn.
♦♦♦
4. Onderzoek: budget en transparantie
Tijdelijke contracten, hoge werkdruk voor onderzoekers: de onderzoekswereld lijkt het moeilijk te hebben, maar kampt daarnaast ook met eigen problematiek. Onlangs wekte de UvA nog ‘de schijn van belangenverstrengeling’ in een samenwerking met Netflix. Hoe gaan de partijen om met belangenverstrengeling en transparantie? En hoe kan de politiek de wetenschap een steuntje in de rug geven?
Oud-Eurocommissaris Frans Timmermans van GL-PvdA wil dat ‘open science’ zoveel mogelijk de norm wordt voor al het onderzoek dat met belastinggeld wordt betaald. Onderzoek moet niet meer gefinancierd worden door één of meerdere bedrijven, maar de partij wil een fonds waaraan bedrijven kunnen doneren, waarna ze in overleg een onderzoeksopdracht kunnen formuleren. Het fonds moet toezicht houden op maatschappelijke waarde en onafhankelijke uitvoering.
Open science wordt ook genoemd bij de PvdD, de partij wil financiering voor de open access- en open science-beweging. Wetenschappelijke artikelen en rapporten die (deels) met belastinggeld zijn betaald moeten gratis in te zien zijn.
D66 is de enige partij die het Nationaal Groeifonds voor wetenschap in zijn geheel wil behouden. Het Groeifonds investeert in economische groei op de lange termijn, waarbij 900 miljoen naar onderzoeksprojecten gaat. D66 investeert daarnaast een miljard extra in de academische wereld. De partij wil doorgroeien naar een jaarlijkse investering van 1 procent van het bbp in de wetenschap.
De VVD het Nationaal Groeifonds totaal stopzetten. De VVD wil daarnaast verschillende andere fondsen, zoals het Fonds voor Onderzoek en Wetenschap, ter waarde van 500 tot 700 miljoen stopzetten. De VVD en NSC willen toekomstige budgettering van wetenschap meer bij het bedrijfsleven gaan zoeken. Om belangenverstrengeling tegen te gaan willen deze partijen dat buitenlandse samenwerkingen gescreend worden.
De PvdD pleit daarbij ook voor een screening door een ethische commissie van hoogleraarposities die door het bedrijfsleven bekostigd worden. Daarnaast wil de PvdD zowel het geld vanuit het Ministerie van Onderwijs als van zelfstandige, publieke organisaties als Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek verhogen. Over exacte bedragen spreekt de partij niet.
De BBB focust zich op een grotere samenwerking tussen de krijgsmacht en het onderzoeksveld. De partij hoopt op een uitbreiding van het Defensity College, een defensieproject waar een werkstudentschap gelopen kan worden. De student rondt zo’n opleiding af in de functie van reserve-officier.
De PVV noemt de wetenschap niet in het partijprogramma.
Opmerkelijk: Volt maakt zich in het bijzonder sterk voor de Einsteintelescoop, een detector van zwaartekrachtgolven in Zuid-Limburg. Ondanks zijn ongeloof in de maanlandingen wil Thierry Baudet geld vrijmaken voor een maansonde en een lanceerbasis op Aruba.
♦♦♦
5. Studentenwelzijn
Zeker sinds de coronacrisis is studentenwelzijn een veelgehoord thema. Een op de drie jongeren gaf bij onderzoek van het RIVM aan de afgelopen maand mentale klachten te ervaren en 68 procent van de studenten ervaart volgens kennisinstituut Trimbos emotionele uitputtingsklachten. Partijen reageren verschillend op de hoge prestatiedruk en het mentale welzijn van studenten. Willen zij net als de UvA vasthouden aan het bindend studieadvies (bsa)? Of zien zij andere mogelijkheden om stress onder studenten te verlagen?
D66 wil aanzienlijk meer psychische begeleiding voor studenten. De partij wil investeren in studentbegeleiders en vertrouwenspersonen. De partij besteedt daarbij extra aandacht aan creatieve en sportopleidingen; opleidingen waar in het verleden grensoverschrijdend gedrag heeft plaatsgevonden. Er komen daarbij ook financiële middelen vrij voor studentenorganisaties en -verenigingen voor initiatieven op het gebied van mentaal welzijn. D66 wil daarnaast een landelijk kader voor de minimale samenwerking tussen universiteiten en zorgverleners als de GGD.
De GL-PvdA wil het probleem al eerder aanpakken door lessen over mentale gezondheid op middelbare scholen, maar benoemt niet de mentale gezondheid in het hoger onderwijs. De PvdD pleit wel voor het doorbreken van taboes over mentale klachten tijdens het studeren. De partij wil een persoonlijke studieadviseur voor de begeleiding van elke student.
De meeste partijen willen vooral de studiedruk verlagen om het studentenwelzijn te verhogen. De PVV en VVD zijn daarbij voor vasthouden aan het bsa. Zij denken dat het bsa ervoor zorgt dat studenten later niet in de knel komen. D66 is het hiermee eens, maar pleit wel voor een versoepeling of verlaging van het bsa.
De VVD is daarnaast voor flexstuderen, het betalen per studiepunt. Zo kunnen studenten hun onderwijs combineren met mantelzorg, topsport of een baan. Bovendien hoef je een vak niet meer te volgen als je al in de praktijk hebt bewezen dit vak te beheersen. Verder wil de VVD het flexstuderen bevorderen door universiteiten te verplichten alle hoorcolleges online aan te bieden.
GL-PvdA wil de prestatiedruk juist doen afnemen door het afschaffen van het bsa. Dat advies moet niet meer bindend zijn. Ook moet er een eerstegeneratiefonds, voor studenten die geen ouder met een theoretische opleiding hebben, komen om maatschappelijke klassen te overbruggen. Dat kan door materiële hulp zoals geld voor een laptop of een onderzoeksverblijf in het buitenland, of immateriële hulp als coaching en lotgenotencontact.
Ook de PvdD is ook tegen het bsa en voor een persoonlijk onderbouwde terugkoppeling. De PvdD sluit zich tevens aan bij voorstanders van het flexstuderen. Volgens de partij maakt flexstuderen het voor studenten gemakkelijker hun studie een jaar te combineren met een bestuursfunctie of medezeggenschapsraad, mantelzorg of ander maatschappelijk werk. GL-PvdA wil voor bestuursfuncties en medezeggenschapsraden een uitgebreidere beurs.
Opmerkelijk: D66 wil minder veelvragende toelatingseisen, waar de FvD juist strengere toelatingseisen wil, zodat studenten niet boven hun niveau gaan studeren. Het linkse BIJ1 wil daarnaast dat heel het studeren in het theoretisch onderwijs kosteloos wordt.
♦♦♦
Ben je er nog niet uit? Doe dan de kieswijzer van Kieskompas, de Stemchecker van de Volkskrant (die kijkt naar hoe partijen in de Tweede Kamer hebben gestemd), de Jongerenkieswijzer of zoek op thema via de site Partijplein.nl, gemaakt door UvA-studenten. Stemmen kan op woensdag 22 november van 07.30 tot 21.00 uur. Stemmen in Amsterdam kan onder andere op het Science Park en in het P.C. Hoofthuis – bekijk alle locaties hier.
