Door weer en wind de Sloterplas op: wat werkt tegen de blauwalg?
Hoe kun je blauwalg het beste bestrijden? UvA-studenten gaan op veldwerk om het verschil in blauwalg te bepalen tussen de Sloterplas en de Nieuwe Meer. Maar dan steekt de wind op.
‘Hou vast,’ waarschuwt UvA-onderzoeker Yuri Sinzato wanneer de meetapparatuur bijna van het vlot afspoelt. Het is woensdagochtend en Sinzato staat met zes masterstudenten Biological Sciences op een vlot ter grootte van een studentenkamer op de Sloterplas. Hoge golven overspoelen het vlot dat een student met een buitenboordmotor bestuurt. De studenten – sommige dragen kaplaarzen, anderen slippers – staan inmiddels tot hun enkels in het water.
Doel van vandaag: de hoeveelheid blauwalg bepalen op verschillende dieptes in de Sloterplas en die resultaten vergelijken met de Nieuwe Meer, de plas waar de studenten een week eerder bij een stuk zonnigere omstandigheden hetzelfde experiment deden. Wat is het verschil in blauwalg tussen die twee vergelijkbare plassen?
Jacuzzi
‘Blauwalg - eigenlijk geen alg maar een cyanobacterie – is al dertig jaar een probleem op de Sloterplas,’ vertelt aquatisch bioloog Petra Visser, opleidingsdirecteur bij de master Biological Sciences later die dag aan de telefoon. ‘Blauwalg herken je aan een groenblauw, olieachtig laagje dat op het water drijft en gedijt goed bij warmere temperaturen, en fosfaat- en stikstofrijk water.’
Visser doet al jaren onderzoek naar manieren om blauwalg te bestrijden en promoveerde op de menginstallatie in de Nieuwe Meer die met behulp van luchtbellen de blauwalg verdrijft. Visser: ‘Uit de leidingen bubbelt lucht omhoog waardoor de waterlagen in het meer worden gemengd. Op die manier verandert de plas in een soort jacuzzi.’
Blauwalg is gebaat bij de waterlagen die in meren en plassen bestaan. De bacterie heeft namelijk het oppervlak nodig voor zonlicht en diepere waterlagen voor voedingsstoffen. Via kleine luchtbelletjes - gasvacuoles – in de cel kan de bacterie naar het wateroppervlak drijven. Daar is genoeg zonlicht voor de bacterie om suikers aan te maken. Door het gewicht van de suikers zakken de bacteriën vervolgens weer dieper het water in waar ze voedingstoffen op kunnen nemen. Verbruikt de bacterie de suikers, dan drijft de blauwalg weer naar boven. Worden die waterlagen verstoord, zoals in de Nieuwe Meer, dan blijkt blauwalg inderdaad te verdwijnen.
Melkflessen
Wat verwachten de studenten dat er deze week anders zal zijn in de Sloterplas? ‘Ten eerste verwachten we hier meer blauwalg,’ zegt student Bodil (23). ‘En we verwachten stratificatie te meten: het verschil in temperatuur tussen verschillende waterlagen.’
Daarvoor gebruiken ze een meetinstrument, een zogenoemd ‘Hydrolab’, dat ze in het water laten zakken, legt student Eva (25) uit. De Hydrolab registreert de temperatuur en lichtintensiteit op verschillende dieptes. Ook nemen de studenten watermonsters op verschillende dieptes. Die monsters gaan in een krat met glazen melkflessen. Later die middag gaan ze de blauwalgkolonies in het lab analyseren onder de microscoop.
Maar eerst moeten ze een flink stuk het meer op, waar het water een diepte van dertig meter bereikt. Volgens de eigenaar van watersportcentrum De Duikelaar, dat het vlot verhuurt, is dat prima mogelijk bij deze wind. ‘Het vlot blijft heus wel drijven.’
Wanneer het logge vlot het meer op draait, slaan er golven van een halve meter het dek over. Het vlot komt tot enkeldiepte in het water te liggen en studenten doen hun best om de drijvers en meetapparatuur binnenboord te houden. Meten gaat zo lastig worden, schat onderzoeksleider Sinzato in. En dus is het rechtsomkeert.
Noodgedwongen voeren de studenten de metingen dus uit in de haven, al is dat met een diepte van twee meter lang niet diep genoeg. De blauwalgopbrengst is aan het eind van de ochtend dan ook niet hoog. Visser: ‘Door de wind is de meting niet erg representatief, de blauwalg kan dan alle kanten opwaaien.’
Niet-inheemse mossel
De hoeveelheid blauwalg in de Sloterplas is de afgelopen jaren al afgenomen. Visser: ‘Vijf à tien jaar geleden, toen de gemeente zover was om blauwalg in de Sloterplas aan te pakken, waren de bacteriën opeens grotendeels verdwenen.’
Uit onderzoek van Waternetuitvoeringsorganisatie van het waterschap en de gemeente Amsterdam en de UvA bleek dat de quaggamossel verantwoordelijk was, een niet-inheemse mossel die het water zuivert, waardoor blauwalg minder kans krijgt. ‘Niet dat dat dé oplossing voor blauwalgen is om ook in andere meren te introduceren,’ zegt Visser. ‘Quaggamosselen zijn invasieve soorten die in leidingen gaan zitten en zo overlast kunnen veroorzaken.’
En kan de menginstallatie in de Nieuwe Meer niet ook in de Sloterplas helpen? ‘Die keuze is nu aan Waternet,’ vertelt Visser. ‘Voor zover ik weet geven zij de voorkeur aan een duurzamere oplossing: met verschillende technieken voorkomen dat voedingsstoffen zoals fosfaat en stikstof de Sloterplas inkomen.’
Visser: ‘De beste oplossing is natuurlijk de voedingsbron voor blauwalg weg te halen. Dat betekent dat je een oplossing moet vinden voor het stikstof- en fosfaatprobleem. Dat is in een dichtbevolkt land als Nederland nog niet zo eenvoudig.’
