Folia telt af | Dick Swaab neemt afscheid
Folia bestaat dit najaar 75 jaar. De redactie blikt dagelijks met een (deel van een) artikel of video letterlijk terug op elk van die jaren en telt zo af naar 13 oktober, de dag dat ‘het mededelingenblad voor de civitas’ precies 75 jaar bestaat. Vandaag deel 62: 11 juni 2010.
In zijn carrière als hersenonderzoeker wist hij altijd zijn vinger op de zere plek te leggen. Dick Swaab werd geroemd om zijn baanbrekende onderzoek, maar verguisd omdat hij tegen de heersende politieke ideologie inging. Na ruim dertig jaar neemt Swaab afscheid. ‘Ik heb het nooit gedaan om weerstand op te wekken.’
Dan met levende mensen. Zijn afscheidssymposium zal ook in het teken staan van de dood, maar zelf is hersenonderzoeker Swaab nog lang niet aan zijn einde. ‘Dat symposium is ook geen echt afscheid,’ zegt Swaab. ‘Ik werk gewoon door, het was ook niet mijn idee om er een hele dag omheen te organiseren.’
Onder de titel ‘Uitburgeringscursus doodgewoon’ worden op donderdag 17 juni de taboes rondom de dood geagendeerd. ‘Want men is als de dood voor de dood,’ grinnikt Swaab. ‘In 2002 heb ik bij de Gezondheidsraad al gepleit voor een verplichte uitburgeringscursus voor alle Nederlanders,’ vertelt Swaab in zijn werkkamer in het Nederlands Instituut voor Neurowetenschappen (NIN) waar hij ruim dertig jaar de scepter zwaaide. ‘Er is veel onduidelijkheid en onzekerheid over de laatste fase van het leven. Dokters denken dat ze er uitsluitend zijn om mensen te genezen, maar als het aankomt op een eindstadium waarin geen genezing meer mogelijk of nodig is, dan haken ze nogal eens af. Het is heel moeilijk om dokters te laten spreken met patiënten over de manier waarop ze dood willen en wat er moet gebeuren met het lichaam na de dood. Dokters zijn er voor het leven en niet voor de dood. Dat is de instelling.’
Het is niet voor het eerst in de carrière van Swaab dat hij vooroploopt wanneer het gaat om het doorbreken van taboes. Hij verwierf naam in de jaren zeventig met onderzoek naar de zichtbaarheid van seksuele voorkeur in de hersenen. Homoseksuelen hebben andere hersenen dan heteroseksuelen, concludeerde Swaab, en de hersenen van transseksuelen zien er weer anders uit. Hij kreeg geen woedende homobeweging over zich heen, want in die tijd werd homoseksualiteit vooral als een politieke keuze gezien. ‘Ik werd bedreigd, mensen demonstreerden in mijn tuin en bij het instituut kwamen bommeldingen binnen. Mijn vader belde en gaf me het afvies voorlopig geen cynische grappen meer te maken.’ Swaab lacht. ‘Drie weken duurde het en toen kwam Salman Rushdie in het nieuws [vanwege een klopjacht die Iran op deze Britse schrijver maakte na het uitkomen van zijn boek De Duivelsverzen, red.] en alle media springen daar bovenop.’ Het onderzoek ging de geschiedenis in als het homokwabje van Swaab.
Dit is een fragment uit ‘Met hersenen in je hand komt de dood heel dichtbij’, door Floor Boon. Folia, 11-06-2010.
