UvA-docent Oekraïens: ‘Mensen geven hun leven voor Oekraïense identiteit’
De UvA komt vanaf september met twee bachelorvakken op het gebied van Oekraïense taal en cultuur. Docent is taalwetenschapper Oksana Kononchuk, die vorig jaar vanuit Kyiv naar Amsterdam vluchtte. ‘De Russische oorlog is in de eerste plaats gericht tegen de Oekraïense taal, cultuur en identiteit.’
Waarom is het belangrijk dat deze vakken aan de UvA gegeven worden, denkt u?
‘Wereldwijd hebben ongeveer 40 miljoen mensen Oekraïens als moedertaal; het is dus een taal met een groot aantal sprekers. Daarbij heeft Oekraïne een zeer interessante cultuur en originele literatuur die veelal nog door de wereld ontdekt moet worden. Eigenlijk is het voor een grote en gezaghebbende universiteit als de UvA – en voor de afdeling taalwetenschap, waar veel verschillende Slavische talen worden onderwezen – dus noodzakelijk om ook Oekraïense cursussen te hebben. Nu het oorlog is in Oekraïne is het belang van het leren van de taal enorm toegenomen. Zaken als humanitaire hulp, verslaggeving, internationale diplomatie en wederopbouw vereisen allemaal taalkennis. Ook helpt Oekraïens leren en het bekender en populairder maken in de wereld de Oekraïners hun taal en cultuur te behouden.’
U komt zelf uit Oekraïne. Welke impact heeft de oorlog gehad op uw leven?
‘Ik ben mijn thuisland ontvlucht met mijn dochter en mijn zus en haar drie kinderen. Dat was een moeilijke beslissing; we hebben het in het belang van onze kinderen gedaan. Mijn leven is dus compleet veranderd, maar mentaal zijn we nog de hele tijd in Oekraïne. De gedachte dat het daar nog oorlog is, zit voortdurend in mijn hoofd. De constante nieuwsstroom over slachtoffers en verwoestingen in Oekraïne, en dan beseffen dat dit allemaal in ons mooie, dierbare land gebeurt... Wij zijn misschien veilig, in leven en niet lichamelijk gewond, Oekraïeners zijn allemaal psychisch diep getraumatiseerd door deze oorlog.’
Niet alle Oekraïense wetenschappers konden snel aan het werk bij een buitenlandse universiteit. Hoe bent u bij de UvA terechtgekomen?
‘Toen we in maart 2022 in Nederland kwamen ben ik snel werk gaan zoeken – ik had zestien jaar gewerkt aan de Taras Shevchenko Nationale Universiteit van Kyiv. Ik bleef online voor die universiteit werken en stuurde mijn cv intussen naar Nederlandse universiteiten. Ik stuitte op een programma van de University of New Europe [van onder anderen UvA-hoogleraar Ellen Rutten, SvdH] die gericht is op hulp aan studenten en academische medewerkers uit risicogebieden, en via hen ben ik in contact gebracht met Nederlandse wetenschappelijke afdelingen. Zo werd ik gastonderzoeker aan de UvA waardoor ik veel interessante mensen heb leren kennen. Iedereen was aardig, behulpzaam en attent.’
Wat vindt u van de berichtgeving over de Oekraïne-oorlog in de media? Er wordt weleens gesteld dat Nederlandse media in het begin erg betrokken waren, maar dat mensen de oorlog inmiddels een beetje ‘vergeten’ zijn.
‘Ik denk dat media minder erover publiceren dan in het begin, maar slechts een beetje minder. Daarentegen is het vooral aan de Nederlandse media te danken dat de mensen hier zoveel weten over de Oekraïne-oorlog en dat de Nederlandse overheid en bevolking Oekraïne geholpen hebben, bijvoorbeeld met financiële steun. Met de huidige omstandigheden in Oekraïne is er waarschijnlijk nooit “genoeg” informatie en steun, omdat het land de steun van de wereld zo hard nodig heeft. De overheid en de media zijn mijns inziens dus altijd welkom om meer te doen.’
Is er vanuit de studenten ook vraag naar Oekraïens?
‘Aanvankelijk zouden de vakken in februari al worden aangeboden, toen hadden veel studenten zich ingeschreven. Ik denk dus dat dat duidelijk de interesse voor de vakken laat zien. Verder heb ik sinds mijn verblijf in Nederland al veel aardige mensen ontmoet die graag Oekraïens wilden leren maar daarvoor geen cursussen konden vinden.’
Wat betekent het voor u om uw moedertaal nu in het buitenland te kunnen doceren?
‘Het is voor mij een unieke kans om iets bijzonder nuttigs te doen voor mijn land en mijn volk in deze extreem moeilijke tijden. Het Oekraïens heeft een zeer dramatische geschiedenis: het overleefde bijna vier eeuwen aan taalmoord, die vooral in de twintigste eeuw zeer ernstig was. Miljoenen mensen werden vermoord, gedood, gevangengezet en gediscrimineerd omdat ze Oekraïens spraken. Ik ben geboren in de late Sovjetperiode en herinner me tijden van ernstige discriminatie tegen Oekraïners. De huidige oorlog van Rusland tegen Oekraïne is voornamelijk gericht tegen de Oekraïense identiteit. Taal is een van de belangrijkste markeringen van die identiteit. Oekraïners geven op dit moment hun leven om dat recht om Oekraïner te mogen zijn te beschermen. Ik vind het dus een grote eer en verantwoordelijkheid om Oekraïens te mogen geven.’
Wat is het belangrijkste dat je hoopt over te brengen?
‘Ik hoop vooral dat studenten voor altijd verliefd worden op de Oekraïense taal en cultuur.’
Volgens de UvA sluit het aanbieden van de nieuwe vakken aan bij de ambitie van de opleidingen East European Studies en Russische en Slavische studies om het curriculum minder op Rusland te richten en daarmee inclusiever te maken. De vakken worden mede mogelijk gemaakt door een subsidie van EPICUR, een samenwerkingsverbond van Europese universiteiten.
Bachelorstudenten van alle universiteiten kunnen zich aanmelden voor de nieuwe vakken tot en met 26 juni. Voor studenten van buiten de Faculteit der Geesteswetenschappen is een beperkt aantal plaatsen beschikbaar. Hier meer.
In navolging van de meeste andere kwaliteitsmedia heeft Folia de schrijfwijze van de Oekraïense hoofdstad aangepast en wordt voortaan de Oekraïense benaming Kyiv gehanteerd, waar eerder Kiev werd gebruikt.
