UvA-gebouwen | Van handboogschieten naar studiezalen in de UB
Menig UvA-student heeft hier vroege ochtenden en late avonden doorgebracht. Uiterste stilte, koffie en slaperige ogen zijn de norm. We hebben het natuurlijk over de tempel van de gestresste student: de Universiteitsbibliotheek (UB). In de serie UvA-gebouwen, deze week een tweeluik over het pand waar meerdere boogschutterijen, een rooms-katholieke kerk en het hoofdkantoor van de West-Indische Compagnie huisde.
Van ‘s ochtends vroeg tot ‘s avonds laat is de UB beschikbaar voor studenten. Vooral tijdens tentamenweken staan de studenten al vroeg in de startblokken. Het is er soms zo overbevolkt, dat het pand en de zalen vol zijn. Maar in Singel 421 tot en met 425, waar nu het hoofdgebouw van de UB is gevestigd, werd niet altijd gestudeerd.
- Adres: Singel 421 - 425
- De oudste delen stammen uit de 16e eeuw, het moderne hoofdgebouw uit 1966.
- Ontworpen door architect Jan Leupen
- Van de UvA sinds 1860
- In de UB zijn studieplekken voor studenten, boekencollecties en meerdere stafafdelingen, zoals ondersteuning voor onderzoek en onderwijs en het datascience centre.
Boogschutterij
Singel 421, bekend als de Handboogdoelen, Garnalendoelen, Grote Doelen en Sint Sebastiaansdoelen, is een gebouw uit de vroege zestiende eeuw. Nu zijn er vooral kantoren van de UB, maar zo’n vijfhonderd jaar geleden oefenden mensen van de handboogschutterij hier op een schietbaan die tot aan de Kalverstraat reikte. In 1672 vertrokken de handboogschutters en was het gebouw een tijdje een herberg en hotel. In 1860 werd het gebouw onderdeel van het Atheneum Illustre, de voorloper van de UvA. De universiteitsbibliotheek was toen nog gevestigd op de zolder van de Agnietenkapel, maar in 1881 verhuisde de boeken naar de Handboogdoelen.
De Handboogdoelen was echter niet de enige boogschutterij aan het Singel. Op de plek waar nu de moderne UB staat, het pand Singel 425, lag de Voetboogdoelen schutterij. Een voetboog is een oudere benaming voor kruisbogen. Kruisbogen waren zo fysiek zwaar en krachtig, dat de boog met de voet tegen de grond moest worden gehouden om hem te kunnen spannen. Vanaf het einde van de zeventiende eeuw werd het gebouw verhuurd als hoofdkantoor aan de West-Indische Compagnie (WIC) en de Sociëteit van Suriname. Hier vergaderden bewindhebbers van de WIC en directeuren van de Sociëteit van Suriname. Het pand werd toen het West-Indisch Huis genoemd.
De West-Indische Compagnie had met de Trans-Atlantische driehoekshandel een groot aandeel in de slavenhandel tussen West-Afrika, de Caraïben en Amerika. De Sociëteit van Suriname was een onderneming die van 1683 tot 1795 het koloniale Suriname beheerde.
Het West-Indisch Huis werd in 1816 te gronde gericht om plaats te maken voor de rooms-katholieke Sint-Catherinakerk. Er werd overwogen om de kerk tot kathedraal van Amsterdam te maken, maar die plannen gingen uiteindelijk niet door. De kerk werd in 1939 gesloopt.
Koffieautomatenarchitectuur
Het terrein lag een kleine dertig jaar braak, tot de bouw van het moderne hoofdgebouw van de UB in 1966. Al tijdens de bouw werd het door criticasters een van de lelijkste gebouwen van de stad gevonden. Het Algemeen Handelsblad vond het gebouw net ‘een omgekeerde koektrommel’ en noemde het ‘storend in het stadsbeeld’. Er werd gesproken van ‘koffieautomaten- architectuur’, een informele term de verwees naar grauwe, ongeïnspireerde of saaie panden.
Inmiddels zijn we vijftig jaar verder en is de UB meer dan alleen een studiecentrum. Om studenten te helpen tijdens de drukke tentamenweken verzorgt de UB verschillende activiteiten om de stress te verlichten. Zo was er eind januari nog een ‘UB diner’ waar studenten voor vijf euro samen konden eten in de UB- kantine. Eerdere stressverlagende initiatieven konden rekenen op wisselende reacties. Zo konden studenten een paar jaar terug een aantal dagen met puppy’s knuffelen in de UB. Dit zou stress onder studenten verminderen, maar er was ook tegengeluid van bijvoorbeeld dierenliefhebbers.
Nieuwe bieb
Sind een naantal jaren wordt er een nieuwe UB gebouwd op het voormalige Binnengasthuisterrein, nu Universiteitskwartier genoemd. De planning is om het gerenoveerde pand in 2024 te openen, al is dat openingsmoment in het verleden al verschillende keren vooruit geschoven, de laatste keer vanwege corona. De nieuwe UB komt in het oude ziekenhuis, het Binnengasthuis. Naast de chirurgische kliniek en het zusterhuis wordt er een nieuw bouwdeel toegevoegd op de hoek van de Nieuwe Doelenstraat. de voormalige binnentuin zal worden overdekt waarna een open atrium ontstaat.
Op donderdag 16 februari is er in de UB een filmvertoning van ‘neo-thriller’ Ninth Gate ingeleid door universitair docent media en cultuur Blandine Joret. Aanvang: 18.30 uur in de Doelenzaal van de UB.
