Commissie: sectie belastingrecht had te weinig aandacht voor spanningen nevenfuncties
De sectie belastingrecht aan de UvA heeft zich ‘weinig rekenschap gegeven van de bijzondere positie van medewerkers met dubbele functies’, zo concludeert een onafhankelijke onderzoekscommissie. Eerder berichtte Folia over signalen waaruit bleek dat Zuidaskantoren invloed uitoefenden op publicaties van medewerkers belastingrecht.
Volgens de onafhankelijke onderzoekscommissie, bestaande uit universitair hoofddocent Yvonne Erkens (Universiteit Leiden) en voormalig hoogleraar belastingrecht Sjaak Jansen (Erasmus Universiteit Rotterdam), blijkt uit de toets bij het geven van toestemming voor nevenwerkzaamheden ‘niet dat mogelijke spanningen op het gebied van integriteit afgewogen en besproken werden’, noch bij aanstelling, noch gedurende het dienstverband. Werkzaamheden bij een externe werkgever zouden juist goed zijn voor de positie aan de universiteit, stelde de afdeling, en ‘consequenties voor de opbouw van de sectie belastingrecht als geheel c.q. de wetenschappelijke aandachtsgebieden zijn daarbij onvoldoende onder ogen gezien.’
In februari vorig jaar berichtte Folia over de sectie belastingrecht aan de UvA, waar vrijwel alle hoogleraren een baan hadden bij een groot advocaten- of belastingadvieskantoor. Het resulteerde in tekenen van verstrengeling tussen wetenschappelijke integriteit en private belangen: zo hebben meerdere grote belastingadvieskantoren artikelen van medewerkers belastingrecht voor publicatie ingezien en werden medewerkers soms zelfs gedwongen aanpassingen van hogerhand over te nemen. Zowel GroenLinks als het CDA stelde Kamervragen, onderwijsminister Robbert Dijkgraaf beloofde een onderzoek naar de wetenschappelijke gedragscode en de rechtenfaculteit gaf tekenen van een koerswijziging.
De commissie Erkens/Jansen benadrukt dat uit interviews niet is gebleken dat sprake is van directe beïnvloeding, maar stelt wel dat het niet uit te sluiten valt ‘dat enige invloed, bewust of onbewust, van de externe werkgever of werkkring uitgaat’. ‘Dit betreft niet zo zeer inhoudelijke beïnvloeding van het onderzoek als wel de keuze van de onderwerpen.’ Volgens de commissie is dit niet zozeer een Amsterdams probleem, ‘al springen de hoeveelheid dubbele aanstellingen in combinatie met veel kleine deeltijdaanstellingen aan de UvA in het oog’.
Erkens en Jansen noemen het positief dat de UvA de problematiek herkent. ‘Voor de toekomst moeten zowel faculteit als sectie een actieve houding ten aanzien van de bijzondere positie van medewerkers met dubbele functies aannemen. Als voor die positie onvoldoende aandacht is, zou dat spanning op kunnen leveren [...].’ Daarbij stellen Erkens en Jansen dat de samenstelling van de sectie meer grote aanstellingen zou moeten bevatten en ‘wat betreft de nevenfuncties meer in balans moet zijn’.
Rechtendecaan André Nollkaemper, die opdracht gaf tot het onderzoek, noemt het grote aantal medewerkers met kleine aanstellingen bij belastingrecht ‘onwenselijk’. ‘Goede verbindingen met de professionele praktijk zijn voor ons onderwijs en onderzoek van belang, maar mogen nooit leiden tot twijfel over onze onafhankelijkheid.’ Volgens hem zoekt de afdeling actief naar meer evenwicht, zowel in omvang van aanstellingen als in verschillende fiscale aandachtsgebieden. In 2022 is werving in gang gezet voor een fulltime hoogleraar die ook sectievoorzitter wordt, dit voorjaar wordt de werving van een fulltime universitair hoofddocent gestart. Daarbij wil de UvA het toezicht op nevenwerkzaamheden verder aanscherpen: het administratiesysteem krijgt een update, medewerkers moeten nevenwerkzaamheden verplicht actualiseren en financiers van bijzondere leerstoelen moeten helder vermeld worden.
Nollkaemper gaf opdracht tot nog twee andere onderzoeken: één naar de instelling van de bijzondere leerstoel Internationale aspecten van (collectieve) vastgoedbeleggingen en één naar publicaties van de betrokken hoogleraar, Hein Vermeulen. Vermeulen, die vooral onderzoek deed naar de fiscale positie van vastgoedbeleggingsinstellingen, stapte vorig jaar op omdat zijn leerstoel van 2012 tot 2017 werd gesponsord door een lobbyclub voor vastgoedbeleggers, maar hij dat niet bij de UvA had aangegeven noch had vermeld bij zijn publicaties. Ook nadat Nollkaemper ‘na een signaal’ navraag had gedaan bij Vermeulen, ontkende de hoogleraar de betalingen. Vermeulens andere werkgever, Zuidaskantoor PwC, wist wel van de sponsoring.
Onderzoeks- en adviesbureau Berenschot concludeert na onderzoek ook dat gemaakte financiële afspraken niet transparant waren, dat niet-gemelde betalingen aan Vermeulen hebben plaatsgevonden en dat bij zijn benoeming procedurele fouten hebben plaatsgevonden – een interne kandidaat zou niet in aanmerking kunnen komen voor een bijzondere leerstoel. Een andere commissie, bestaande uit emeritus hoogleraar Leo Stevens en emeritus hoogleraar Henk van Arendonk, stelt dat bij beoordeling van zijn publicaties ‘geen spoor van vermoeden’ is aangetroffen dat de publicaties op gespannen voet staan met principes en normen van de wetenschappelijke integriteit of dat ‘de financieringswijze van het onderzoek van invloed is geweest op de wetenschappelijke bevindingen’.
Nollkaemper noemt het feit dat Vermeulen geen transparantie heeft verschaft over de financiële constructie ‘niet aanvaardbaar’ en stelt dat het proces rond de instelling en het toezicht op de leerstoel ‘onder de maat’ was. ‘In de afgelopen jaren zijn de procedures rond bijzondere leerstoelen al aangescherpt en het proces zoals dat zich destijds voordeed (onder meer wat betreft de benoemingsadviescommissie en curatoria) zou zich in de huidige situatie niet meer kunnen voordoen. Dat wil niet zeggen dat verdere verbetering niet nodig is; de procedures op het punt van financiële transparantie worden aangescherpt.’
De sectie houdt 7 februari om 15.00 uur een faculteitsbrede discussiebijeenkomst over wetenschappelijke integriteit.
