Robbert Dijkgraaf: ‘Stress is een mentale pandemie’
Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) Robbert Dijkgraaf (D66), hield gisteren de jaarlijkse Kohnstammlezing in de Aula van de UvA. ‘Hoe talent op zijn plek valt’, was de titel van de lezing. ‘We moeten ons afvragen of de generatie hoogopgeleide studenten die geen basisbeurs kreeg echt pech heeft.’
De Aula van de UvA is voor Dijkgraaf een betekenisvolle plek omdat hij vele jaren aan de UvA les heeft gegeven, zo begint hij de lezing op maandagavond. Fysicus Dijkgraaf is lange tijd aan de UvA verbonden geweest, onder meer als universiteitshoogleraar. Zo drastisch als zijn carrièreswitch is geweest, van directeur van Princeton naar het ‘donkere gat’ van de Haagse politiek, zo snel verandert de wereld nu, betoogt hij. ‘We bevinden ons in een tijd waarin er veel ontwikkeling is. Nog nooit genoten zoveel wereldburgers onderwijs.’
Onderwijs en wetenschap zijn heel belangrijk. Dat maakt Dijkgraaf duidelijk aan het publiek met levende voorbeelden. ‘Als we Einsteins relativiteitstheorie niet kenden, dan had je op de weg naar deze kerk de route waarschijnlijk niet gevonden.’ Dijkgraaf weet de zaal te charmeren, want een lachsalvo klinkt door het publiek nadat hij dit heeft gezegd.
Mentale pandemie
Maar dat we steeds meer ‘weten’ heeft ook een keerzijde. ‘Aan de ene kant dijt onze wereld uit, maar het begrenst ons ook.’ Dijkgraaf vraagt zich af: ‘Worden we onverdraagzamer voor fouten? En voorspelbaarheid door de kennis van nu maakt het leven overzichtelijk, maar missen we dan geen creativiteit?’
Dijkgraaf praat graag met studenten, maar wat hem zorgen baart is dat hij ziet dat zij het gevoel hebben ‘dat alles vastligt’. ‘Ik zie ook de stijgende cijfers van studenten die depressief zijn. Dat is zorgwekkend. Het is triest dat jonge mensen die zich juist moeten ontplooien, zo’n stressvolle studietijd hebben. Stress is een mentale pandemie.’
De minister heeft drie concrete punten die hij maandagavond wil maken. Hij begint: ‘Wat biedt het onderwijsstelsel ons?’ ‘De huidige kennis is niet groot genoeg om alle mondiale problemen aan te pakken, daarom blijft investeren in onderwijs en wetenschap belangrijk.’ Ten tweede wil Dijkgraaf de ruimte creëren om te spelen. ‘De grootste vooruitgang komt uit de onverwachtste hoek.’ Als laatst: ‘Hoe bieden we ruimte aan talent? Zijn de termen “laag” en “hoog” onderwijs niet achterhaald?’
Frustratie
‘Ik was van plan een activistisch praatje te houden,’ vertelt iemand uit het publiek bij de kans om vragen te stellen. ‘Maar u haalt mij de woorden uit de mond en vertelt alles wat ik wil horen. Toch vraag ik me af: waarom bent u minister en staat achter dit kabinet dat zich juist niet inzet tegen kansenongelijkheid?’ Dijkgraaf antwoordt dat hij samen met het kabinet wel degelijk beslissingen maakt die kansengelijkheid vergroten – zo wil hij dat mbo-studenten onderdeel worden van het verenigingsleven.
Bij één van de laatste vragen van het publiek verandert de stemming. Wanneer een jonge, negentienjarige vrouw uit het publiek kritische vragen stelt over de zorgen van studenten en met name die van de pechgeneratie antwoordt Dijkgraaf ook kritisch, en zijn toonhoogte stijgt een octaaf. ‘We moeten ons afvragen of de generatie hoogopgeleide studenten die geen basisbeurs kregen echt pech heeft. Wie weet waar generaties na hun te maken mee krijgen, met wat voor ongeluk en pech.’
‘Want,’ gaat hij verder, ‘er zijn ook ontwikkelingen waar deze generatie ontzettend geluk mee heeft – zo is het nog nooit zo makkelijk geweest om een baan te vinden. Desalniettemin doe ik mijn best voor studenten. Zo hebben we het geld gevonden om de basisbeurs voor een jaar wegens inflatie te verhogen. Ik vind het jammer dat die verhoging geen erkenning krijgt,’ zegt Dijkgraaf.
Demonstratie
Deze kritische houding bleef niet alleen in de Aula. Voor aanvang van de lezing stond een viertal anonieme studenten buiten te protesteren van de actiegroep Autonomous Student Struggle, met teksten als: ‘Stop profiting of students’, en ‘No money, no education’. Eén van hen wilde Folia anoniem te woord staan: ‘We zijn hier vandaag omdat de minister van onderwijs hier is. We vinden het belangrijk om aan hem te laten zien dat er ook studenten zijn die het er niet mee eens zijn. Zo zien we dat sommige studenten geen tijdelijke woonplek hebben en dat docenten vaak werken met een tijdelijk contract en zonder zekerheid. We vinden dat er meer geld moet naar de universiteiten, en in de bredere zin zijn we het niet eens met het neoliberale politieke systeem dat ook zorgt voor de hoge huizenprijzen.’
