‘Ik zou mijn geld zetten op de Nobelprijs voor een Nederlander’
Rond het middaguur zal bekend zijn wie de Nobelprijs voor Natuurkunde heeft gewonnen. Een rondvraag onder UvA-quantumnatuurkundigen, die vooral quantum-collega’s tippen voor de prijs.
‘Als je een beetje terugkijkt naar vorige jaren ben ik echt enorm slecht in voorspellen,’ zegt deeltjesfysicus Ivo van Vulpen. Maar als hij zijn geld toch moest inzetten zou hij gaan voor de Franse natuurkundige Alain Aspect, de Oostenrijker Anton Zeilinger en de Delftenaar Ronald Hanson.
Zij doen onderzoek op het gebied van quantumverstrengeling. Dat is het fenomeen dat deeltjes in de quantummechanica elkaar ‘kennen’. Twee deeltjes die ooit in contact zijn geweest, kunnen dan ook op grote afstand invloed op elkaar uitoefenen. ‘Met Ronald Hanson uit Delft zou dat heel mooi Nederlands tintje geven.’
Quantumnatuurkundige Vladimir Gritsev blijkt beter in glazen bol kijken. Hij wist naar eigen zeggen al twee Nobelprijswinnaars te voorspellen: natuurkundigen Duncan Haldane en David Thouless die in 2016 de Nobelprijs wonnen, samen met Michael Kosterlitz. Gritsev weet het nog goed, omdat hij in 2014 het verzoek kreeg van het Nobelprijscomitee om potentiële kandidaten op te schrijven.
De derde naam die hij opschreef was de Britse natuurkundige Michael Berry. ‘Berry heeft de prijs nog niet gekregen. Dus mijn stem is voor hem.’
Ward Vleeshouwers, promovendus van Gritsev is bekend met de Berry-fase, een begrip uit de quantummechanica dat ook implicaties heeft voor weersvoorspellingen, windstromingen en de golfslag in de oceanen. ‘Maar Berry’s onderzoek is veel breder dan dat. Hij werkt ook aan quantumchaostheorie, integreerbare systemen en getaltheorie. Daarom staat hij hoog op het lijstje van de natuurkundigen die op een gegeven moment de prijs zullen winnen.’
Het werk van Berry sluit aan bij dat van Haldane en Thouless, dus wellicht is zijn kans verkeken toen hij de Nobelprijs niet won in 2016. Vleeshouwers: ‘Wie weet. Het is altijd moeilijk te zeggen wie de prijs nu uiteindelijk gaat winnen. Iemand als Freeman Dyson heeft enorm veel bijgedragen aan de natuurkunde maar heeft daar nooit de Nobelprijs voor gekregen. Er zijn subtiele, onuitgesproken voorwaarden nodig om de Nobelprijs te winnen.’
Martinus Veltman
De Nobelprijs voor Natuurkunde werd slechts één keer in de geschiedenis uitgereikt aan een UvA’er. Dat was UvA-natuurkunde Martinus Veltman samen met zijn voormalige promovendus Gerard ’t Hooft. Zij wonnen de prijs in 1999.
