UB-boekentips | ‘Nasr ziet coronapandemie als hét moment voor radicale verandering’
In het kader van het project Up for Grabs vraagt de Universiteitsbibliotheek (UB) boekentips aan mensen die verbonden zijn aan de UvA. Deze week: Dennis van Galen, directeur van cultureel studentencentrum Crea. Hij koos het boek De fundamenten van Ramsey Nasr.
Dennis van Galen trad eind 2019 aan als directeur van cultureel studentencentrum Crea op de Roeterseilandcampus. Drie maanden later brak de coronapandemie uit. Van Galen koos voor Up For Grabs voor het boek De fundamenten van Ramsey Nasr. Hierin vat de schrijver in drie essays de coronacrisis en de gevolgen daarvan samen. Maar het boek is vooral een wake-up call: ‘Zonder radicale veranderingen gaan we allemaal naar de gallemiezen’.
Voor Up for Grabs tipt iemand met een binding met de UvA een boek uit de UB. Het boek staat op een vitrine in de UB met daarin een mini-expositie die een relatie heeft met het boek en de geïnterviewde. Boeken kunnen direct worden geleend. Elke drie weken is er een nieuw boek Up For Grabs.
De coronacrisis hakte er in de hele cultuursector in en miste ook zijn uitwerking niet op Crea. Toch is Van Galen – opgeleid als regisseur en theaterdocent - niet alleen maar negatief over die periodes van lockdowns. ‘Ik heb van de crisis ook gebruik kunnen maken.’
Van Galens voorganger zwaaide veertig jaar de scepter in het cultuurhuis van de UvA. ‘Het was daarom moeilijk om bepaalde zaken naar mijn hand te zetten. Het was geen dynamisch centrum dat ik erfde. Begin jaren negentig maakte ik zelf een aantal voorstellingen met studenten in het oude Crea en toen ik in 2019 aantrad bleek er wat programmering betreft maar heel weinig veranderd; het cultuurcentrum had veertig jaar onder een kaasstolp gefunctioneerd. Door de lockdowns had ik de tijd een en ander op een rijtje te zetten.’
Het maken van verbinding is een van de grote drijfveren van Van Galen. ‘Dan heb ik het over verbinding zoeken met het hedendaagse culturele weefsel van de stad. We zitten in een prachtig pand met heel goede faciliteiten maar van die verbinding was weinig sprake. Ik heb lang in het kunstonderwijs gezeten en je hebt ook hier te maken met jonge getalenteerde mensen die op een bepaalde manier de stad, de wereld en de maatschappij maken. Kunst en cultuur moet daar een essentieel onderdeel van zijn.’
Kunstenaars zijn getraind in een bepaalde manier van denken
Nasr vraagt zich in De fundamenten af waarom in het begin van de pandemie wel epidemiologen, virologen en andere wetenschappers aan de talkshowtafels zaten maar geen kunstenaars. Van Galen vroeg zich hetzelfde af: ‘Zij zijn immers getraind in andere manieren van denken. Kunstenaars kunnen vanuit iets wat eigenlijk niet kan, iets maken dat wel kan. Dat is essentieel. Wij geven met onze veelzijdige programmering creatieve skills door aan jonge mensen die academisch geschoold worden. Dat geeft ze een extra stuk gereedschap om opgewassen te zijn tegen zaken als de klimaattransitie en de wooncrisis.’
Nasr heeft het in zijn boek over zachte krachten. Van Galen: ‘Dat zijn de fundamenten maar die zijn nu verworden tot ornamenten, volgens Nasr. Juist zorg, juist onderwijs en juist cultuur zijn onmisbare factoren in ons leven. Dat heeft de pandemie ons wel geleerd. Door de lockdowns werden we ons bewust van de weeffouten in het systeem. Nasr benadrukt in zijn essays het belang van deze domeinen die we weer tot fundament van de maatschappij moeten maken.’
Nasr uit in zijn boek felle kritiek op het neoliberalisme. Van Galen: ‘Hij stelt aan de kaak hoe wij omgaan met de aarde, de bio-industrie en met mensen. Hoe wij onze luxegoederen laten produceren in arme landen. Wat Nasr schrijft is dat we allemaal naar de gallemiezen gaan wanneer er geen radicale verandering komt. We zijn opgevoed met het neoliberale denken, met maximalisatie, met steeds meer en groter. Er wordt al heel lang gefocust op financieel gewin en op rendement. Het valt ons zwaar om dat los te laten maar als we over honderd jaar terugkijken op ons gedrag zullen we dat bestempelen als ronduit misdadig. Nasr schreef dit in coronatijd met het idee: is dit niet het moment om die omwenteling nu door te zetten met z’n allen?’
Kunst moet vragen stellen en reflecteren
Vooral het poëtische in De fundamenten spreekt Van Galen aan. ‘Nasr weet – ondanks het feit dat hij geen econoom, socioloog of politicus is, maar een kunstenaar – de vinger feilloos op de zere plek te leggen. Hij brengt zijn zienswijzen op een eloquente manier naar voren en reflecteert ermee op de problemen waar wij met z’n allen mee te maken hebben. Dat is wat voor mij kunst is. Kunst moet ook vragen stellen en reflecteren.’
Ondanks de pessimistische boodschap put Van Galen juist hoop uit de essays van Nasr. ‘Dat klinkt misschien wat tegenstrijdig maar ik denk dat er toch wel iets is gebeurd in ons denken en handelen. Het is alleen heel moeilijk om dat te zien omdat je er voortdurend middenin zit. Als je kijkt naar de toeslagenaffaire; er wordt opeens steeds gerefereerd aan de term ‘menselijke maat’. Blijkbaar heeft dit ons toch op de een of andere manier wakker geschud. Je hoort vooral van jongeren – ook hier op de campus – vaak geluiden dat het nu echt anders moet.’
Wie moet dit boek lezen? ‘Nasr doet een appel op iedereen om niet te gaan zitten wachten tot alles onherstelbaar naar de verdoemenis is. Dat doet hij alsof mijn grote broer tot mij spreekt, al is hij jonger dan ik. Op een persoonlijke manier bespreekt hij grootse zaken. Ik hoop dat studenten die toevallig langs de vitrine lopen geïnteresseerd raken in Nasr’s oproep.’
