Scientist Rebellion houdt klimaatactieweek: ‘Time to look up’
Honderden wetenschappers van actiegroep Scientist Rebellion voeren volgende week wereldwijd actie voor het klimaat. UvA-promovendus Fabian Dablander (29, Psychological Methods) is kartrekker van de Nederlandse actieweek. ‘Als het om klimaat gaat, zien we beleidsfalen van historische proporties.’
De naam Scientist Rebellion doet denken aan die van activistenbeweging Extinction Rebellion. Zijn jullie aan elkaar gerelateerd?
‘We zijn een zusterorganisatie van Extinction Rebellion, en we hebben dezelfde kernwaarden op het gebied van klimaatrechtvaardigheid en noodhulpacties. We zijn net zo gedecentraliseerd en we opereren in tientallen landen wereldwijd. Het verschil is dat Scientist Rebellion een beweging is die voornamelijk bestaat uit wetenschappers en academici die geweldloos actie voeren. Het is echt een samenwerking, en iedereen die achter onze principes en waarden staat is van harte welkom om mee te doen. Wij doen niet aan identiteitspolitiek.’
Welke acties houden jullie volgende week?
‘Op maandag verschijnt het laatste deel van een drieluik van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). In augustus en februari verschenen de eerste twee rapporten, nu verschijnt het laatste rapport over migitatie, dus over het aanpakken van opwarming van de aarde. Scientist Rebellion houdt acties in 25 landen: denk aan stakingen, bezettingen, marsen en spontane colleges. Omdat het een gedecentraliseerde organisatie is weet ik niet wat in Tanzania of Portugal gebeurt. In Nederland houden we maandag 4 april de paneldiscussie ‘The role of scientists on a planet in crisis’ over de rol van wetenschap in crisistijd, woensdag houden we een Scientist March in Den Haag en later doen we nog een burgelijke ongehoorzaamheidsactie waarover ik nu niets kan zeggen, maar het zal waarschijnlijk tot arrestaties leiden. Doel is de dagelijkse gang van zaken te verstoren om zo aandacht te vestigen op de urgentie van de klimaatcrisis. Ook eisen we noodmaatregelen.’
Er zijn op dit moment veel grote zaken gaande in de wereld: de coronapandemie, de Oekraïne-oorlog. Denken jullie dat deze protesten genoeg aandacht zullen trekken?
‘Die grote zaken zijn allemaal verbonden met klimaat. De covidpandemie ontstond waarschijnlijk doordat wij de leefruimte van dieren zijn binnengedrongen, de Oekraïne-oorlog wordt gefinancierd door landen die Russisch gas nodig hebben. Dat terwijl ontwrichting die ons wacht als we niets aan het klimaat doen, elke eerdere crisis zal doen verbleken. Zoals de Duitse klimaatwetenschapper Hans Joachim Schellnhuber van het Potsdam Institute for Climate Impact Research zei: doorgaan op de huidige voet zou heel goed kunnen leiden tot een ineenstorting van onze beschaving. Het laatste IPCC-rapport, dat bijna geen aandacht kreeg, stelt dat er “een kort en snel sluitend window is om een leefbare en duurzame toekomst voor iedereen veilig te stellen”. Om het ergste te voorkomen, moeten we zo snel mogelijk decarboniseren.
Met de voor volgende week geplande acties willen we laten zien dat ons huis in brand staat. Dit is een belangrijk moment voor de wetenschappelijke gemeenschap – het zou wel eens de grootste burgerlijke ongehoorzaamheidscampagne kunnen zijn die wetenschappers ooit hebben georganiseerd – en ik denk dat we kunnen helpen het klimaat de aandacht te geven die het verdient. It is time to look up.’
Hoe ben je zelf bij deze beweging betrokken geraakt?
‘Ik dacht altijd dat overheden op een bepaald moment wel een oplossing zouden vinden. Zelf focuste ik me vooral op individueel consumptiegedrag zoals het verminderen van vliegreizen en het overstappen op een plantaardig dieet. Tijdens de covidpandemie realiseerde ik me echter dat dingen heel snel heel slecht kunnen gaan en dat onze stabiele wereld geen vaststaande gegeven is. Ik realiseerde me ook dat we niet kunnen vertrouwen op machthebbers als het gaat om het oplossen van het probleem. Daardoor kreeg ik een nieuwe, verdiepender blik op klimaatverandering.
Vervolgens heb ik academische literatuur gelezen, workshops en lezingen gevolgd en met klimaatwetenschappers gesproken, en ik ontdekte dat de situatie nog veel erger is dan dat ik dacht. Ik kan nu niet zomaar terug naar mijn academische werk van papers schrijven en lesgeven, ik voel me genoodzaakt om actie te ondernemen. Ik merk ook dat het mijn mentale gezondheid ten goede komt als ik iets kan doen met mijn frustratie, woede en angst rondom dit thema – die emoties worden grotendeels veroorzaakt door de discrepantie tussen de noodtoestand waarover ik lees en de acties die overheden en bedrijven ondernemen.’
Vind je dat wetenschappers zichzelf genoeg laten horen in het klimaatdebat?
‘Wetenschappers hebben fantastisch werk verricht door de wereld te informeren over de klimaatnoodsituatie, bijvoorbeeld met de IPCC-rapporten. Zonder dat werk zouden we niet weten dat we in deze enorme puinhoop zitten. Er wordt echter nog te weinig gedaan om het probleem bij de wortel aan te pakken. Het is een moreel probleem voor wetenschappers: het verstrekken van alarmerende informatie leidt lang niet altijd tot adequate actie. De koolstofemissies liggen vandaag de dag bijvoorbeeld 60 procent hoger dan in 1990, toen het eerste IPCC-rapport uitkwam. Dat is een beleidsfalen van historische proporties, maar het zet ook vraagtekens bij de rol van wetenschappers op een planeet in crisis. Ik denk dat wetenschappers niet stil achter hun bureau kunnen blijven zitten terwijl onze wereld in brand staat; we moeten onze daden laten spreken.
De situatie is enigszins anders voor wetenschappers die zich niet bezighouden met het klimaat en aanverwante vraagstukken. Maar zij zijn, net als ik, nog steeds enorm bevoorrechte mensen. Wetenschappers kunnen de IPCC-rapporten lezen en begrijpen, en met die kennis komt een verantwoordelijkheid om te handelen. De universitaire context is ook belangrijk: wij dragen verantwoordelijkheid voor onze studenten en moeten hen voorbereiden op de buitenwereld en op een carrière. We kunnen niet achterover leunen en de klimaatchaos voor hen achterlaten.
In het algemeen denk ik dat wetenschappers hun status en rol in de samenleving kunnen gebruiken om de implementatie van klimaatmaatregelen te versnellen. Dit is ook een doel van Scientist Rebellion, om voor de wetenschappelijke gemeenschap te zijn wat Greta Thunberg was voor de jeugd. De tijd is nu gekomen. We moeten van onderaf snelle veranderingen afdwingen, want regeringen zullen ons niet redden.’
