Deze vier alumni maakten een podcast over de koloniale erfenis van de UvA
Welke rol speelden bekende UvA-gebouwen als het Binnengasthuis en het Spinhuis in de koloniale geschiedenis? Vier alumni maakten er de podcast ‘Far too close’ over. ‘Het koloniale verleden voelt misschien zo ver weg, maar is nog steeds heel dichtbij.’
Grietje was zes jaar oud toen de plantage in Suriname werd verkocht in 1735. Een Nederlandse naam voor iemand van kleur, niet ongebruikelijk op plantages waar tot slaaf gemaakte mensen noodgedwongen werkten. Een achternaam kreeg ze niet op de inventarisatielijsten, waar ze voor een paar honderd gulden op stond. Die was bedoeld om te berekenen hoeveel de plantage waard was voor de verkoop op de veiling.
Het is een van de namen die Laure Lambert, Maartje van Bennekom, Maaike de Kleijn en Iris van der Werff tegenkwamen tijdens hun speurtocht naar het koloniale verleden van de Universiteit van Amsterdam. Ze deden de master publieksgeschiedenis en besloten een podcast te maken van hun zoektocht. Lambert: ‘Het is een goed medium om je te kunnen inleven.’
Zes gebouwen namen ze onder de loep: het Athenaeum Illustre, de Waag, het Binnengasthuis, het Spinhuis, het Bushuis/Oost-Indisch Huis en het Universiteitstheater. De vier dames wilden graag weten welke verhalen er schuilden achter de ramen van de gebouwen waar ze studeerden. Elke aflevering verbinden ze bovendien aan een thema, waarvoor ze verschillende UvA-wetenschappers aan het woord laten.
Verleden dichtbij
‘Het is gek om te bedenken dat iemand van de VOC ooit rondliep op de plek waar nu de UvA-gebouwen staan,’ zegt Lambert. ‘Op één gebouw na staan ze er allemaal nog steeds. Dat brengt het verleden toch erg dichtbij.’ Dat verleden is ook op een andere manier dichtbij, zegt ze. ‘Een voorbeeld: stereotyperingen over zwarte mensen zijn toen, in die koloniale periode ontstaan. Dergelijke vooroordelen zijn nog steeds vandaag de dag aanwezig, ze beïnvloeden onze gedachtegang en leiden soms nog steeds tot discriminatie en racisme.’
De podcast begint met de voorloper van de UvA, het Athenaeum Illustre dat op 8 januari 1632 werd gesticht. In 1877, dus bijna 250 jaar later, werd het instituut omgedoopt werd tot de Universiteit van Amsterdam.
Plantageveilingen
De vier dames bespreken hoe een van de eerste hoogleraren van het Athenaeum Illustre, Caspar Barlaeus, slavernij zag als iets noodzakelijks, al besefte hij ergens ook wel dat het niet oke was. Lambert: ‘Het is toch best gek dat we in de stad wel bordjes hebben hangen dat Rembrandt hier en hier gewoond heeft, maar niet over het koloniale verleden van de gebouwen en andere mensen. Dat voelt scheef.’
Welke plek is Lambert het meeste bijgebleven? ‘Het Oudezijds Heerenlogement,’ zegt Lambert. ‘Het is ook direct het enige gebouw dat we bespreken dat niet meer bestaat. Daar zit nu het Binnengasthuisterrein. Het is de plek waar vroeger onder meer de plantages werden geveild. Ik was geschokt om de inventarisatielijsten te lezen, waar dus ook tot slaaf gemaakte mensen op stonden die bijdroegen aan de waarde van de plantage. Ik heb die aflevering over het Binnengasthuisterrein al honderd keer gehoord, en toch raakt het me elke keer weer.’
Uitbuiting
Wat was het belangrijkste inzicht dat Lambert kreeg na het maken van de podcast? ‘Het koloniale verleden is nog veel dichterbij is dan we denken: in de gebouwen, maar ook bijvoorbeeld in systemen van discriminatie en uitbuiting,’ zegt Lambert. ‘Er is een heel duidelijke lijn te trekken van wat Grietje heeft moeten meemaken en wat mensen nu meemaken, de hedendaagse uitbuiting. De goedkope shirts die we hier kopen in een winkel als de Primark, worden ergens anders in de wereld gemaakt voor veel te weinig geld en in slechte omstandigheden. Net zoals iemand in de 17e eeuw die een pak suiker kocht ook wist dat het product was gemaakt door tot slaaf gemaakte mensen.’
Nog vijf keer kwam Lambert de naam van Grietje tegen op de lijsten. Steeds was ze een beetje ouder. Tot, zo vertelt ze in de podcast, de laatste keer dat haar naam verscheen op de lijsten. Er was iets voorgevallen, ontdekte Lambert, en datgene had harde consequenties: naast Grietjes naam stond de waarde voor de plantage: nul gulden.
De eerste twee afleveringen van de podcast zijn hier te beluisteren.
