Deze UvA-studenten laten zich niet vaccineren
Nu de coronapas wordt ingevoerd voor cafés, restaurants, theaters en bioscopen zitten er nog meer nadelen aan niet-gevaccineerd zijn. Bovendien lopen niet-gevaccineerde studenten steeds meer risico besmet te raken nu alle maatregelen op de universiteit worden afgebouwd. Toch zijn Victor van Veelen, Maria Rios en Ece Utku niet te overtuigen. ‘Vaccinaties horen de persoon zelf te beschermen, niet de maatschappij.’
Derdejaarsstudent Italiaanse taal & cultuur Victor van Veelen (24) ziet de noodzaak van vaccineren niet in. Hij kent niemand die ernstig ziek is geworden van corona. ‘Ik vind het niet gek om af te gaan op wat je zelf ziet, voelt, ruikt en hoort. Het is een heftige griep, dat zeker, maar toch, als ik geen tv of telefoon had zou ik helemaal niks meegekregen hebben van een crisis. Ik ken niemand die ook maar iemand ként die overleden of ernstig ziek geworden is door corona. Ik ken wel mensen van 95 die corona hebben gehad en nauwelijks last hadden. In hoeverre kan je het mij dan kwalijk nemen dat ik er sceptisch in sta?’
‘De onderzoeken naar coronavaccins zijn uitgevoerd zoals onderzoeken naar vaccins horen te gaan, met gerandomiseerde placebo-gecontroleerde studies voor de verschillende vaccins,’ vertelt Menno de Jong, hoogleraar virologie bij het Amsterdam UMC en lid van het Outbreak Management Team (OMT). ‘De reden dat die onderzoeken zo snel gedaan konden worden is omdat er zoveel geïnfecteerden waren, waardoor je interventie- en controlegroepen snel groot genoeg zijn om betrouwbaar onderzoek te hebben. Bij de meeste andere ziektes waarvoor vaccins worden ontwikkeld gaat dat langzamer, omdat er minder infecties zijn. Verder heeft men bij geen enkel vaccin tien jaar gewacht om te kijken naar de langetermijneffecten alvorens het op de markt kwam. Dat wordt gedaan in zogenaamde fase vier-studies, en die vinden plaats wanneer het vaccin al in gebruik is. Als je kijkt naar hoe snel er gereageerd werd op de trombosegevallen bij het AstraZeneca-vaccin zie je dat er heel goed gelet wordt op eventuele onverwachte bijwerkingen.’
Nog steeds ziek
Maria Rios (20), tweedejaarsstudent Economics & Business Economics, vertrouwt ook op haar eigen waarneming. Toen haar oma het Pfizer-vaccin kreeg, werden de aderen op haar been heel zichtbaar en kreeg ze bloedophoping, vertelt Maria. ‘Ze werd bang en drukte mij op het hart dat ik het vaccin niet moest nemen. Voor mijn oma werd gevaccineerd had ze al corona gehad. Ze was wel ziek maar had het overleefd. Misschien is het vaccin soms wel gevaarlijker dan corona zelf.’ Bovendien worden gevaccineerden nog steeds ziek, ziet derdejaarsstudent psychologie Ece Utku (21). Zij vindt het onderzoek naar de vaccins niet substantieel genoeg.
Het feit dat wetenschappers de vaccins hebben ontwikkeld, neemt het wantrouwen niet weg. Victor vertrouwt niemand blindelings, dus wetenschappers ook niet. ‘Wetenschap is heel dynamisch. Het ene onderzoek wordt weer ontkracht door het andere. Ik weet helemaal niet wie die wetenschappers achter de vaccins zijn, ik ken hun belangen niet. Het feit dat het wetenschappelijk is, betekent niet dat je het zomaar overal moet volgen,’ aldus Victor.
Grote winsten
Maria beaamt dat. ‘Ik geloof niet in complottheorieën. Er zit geen chip in het vaccin, dat weet ik wel. Maar wetenschappers kunnen het ook bij het verkeerde eind hebben.’ Daarom vertrouwt ze op haar intuïtie. ‘Die vertelt mij: het is oké, als je het niet nodig hebt hóéf je het niet te nemen. Ik respecteer de bevindingen van een expert, maar ik geloof meer in mijn eigen intuïtie.’
Dat de bedrijven die vaccins ontwikkelen miljarden verdienen, maakt het voor Victor niet beter. ‘Ik heb niks met grote bedrijven. Het maakt hen heus niet uit of ik gezond ben of niet, zij willen alleen grote winstmarges. Waar veel geld wordt verdiend zit het meestal niet helemaal snor. Dat kun je ook wel zien aan de enorme boetes die dat soort bedrijven hebben gekregen in het verleden omdat ze giftige stoffen in medicijnen hebben gestopt en dat niet hadden aangegeven, bijvoorbeeld het Amerikaanse Johnson & Johnson dat asbest verwerkte in talkpoeder voor baby’s. Ik wil niet gebruikt worden voor het verdienmodel van een ander.’
‘De huidige vaccinaties beschermen inderdaad wat minder goed tegen milde infectie door de deltavariant,’ vertelt De Jong, ‘maar ze beschermen nog steeds heel goed tegen ernstige infecties en ziekenhuisopname. Dus het is heel goed als het grootste deel van de bevolking beschermd is met een vaccin dat in ieder geval tegen ernstige infectie werkt. Hoewel je nog steeds geïnfecteerd kunt worden als je gevaccineerd bent is de hoeveelheid virusdeeltjes dat je aanmaakt minder (een deel ervan is niet levensvatbaar) en je bent een kortere tijd besmettelijk. Voor een kleinere groep die kwetsbaar is en waarbij het vaccin niet (goed) werkt wil je dus die groepsimmuniteit bereiken, waardoor het virus zich niet makkelijk verspreidt.’
Bovendien hebben mensen een verkeerd idee van het vaccin, zegt Maria, want het vaccin maakt je niet immuun voor het virus. ‘Het vaccin zorgt er in de meeste gevallen voor dat je niet meer zo ernstig ziek wordt dat je naar het ziekenhuis moet of doodgaat. Maar het voorkomt niet dat je het virus krijgt.’
Victor beaamt dat. ‘Het is helemaal niet met zekerheid vastgesteld dat je als ongevaccineerde per se gevaarlijker bent dan als gevaccineerde. Israël zit in de zoveelste lockdown, de derde en vierde doses staan al op de agenda. Wanneer is het genoeg? Je zou ook kunnen zeggen, als je gevaccineerd bent heb je geen symptomen meer en ga je dus sneller de deur uit. Ik als ongevaccineerde krijg misschien sneller een snotneus en blijf dan thuis. Op die manier besmet een gevaccineerde misschien wel sneller anderen.’
Verkeerde prioriteiten
Het feit dat de intensive cares nu voornamelijk nog bezet worden door ongevaccineerden is voor Victor niet afdoende bewijs voor het belang van vaccineren. ‘Zoveel mensen liggen er helemaal niet op de IC. 400 mensen op een bevolking van zeventien miljoen vind ik niet als veel klinken. Het aantal bedden is de afgelopen tien jaar sterk afgenomen, de zorg is geprivatiseerd, en nu zeggen we dat de zorg het niet aankan. Dat is toch vreemd? De coronacrisis heeft al 150 miljard euro gekost, en nog steeds zijn er nauwelijks IC-bedden extra bijgekomen. Schaal eerst die IC op voordat je de Formule 1 door laat gaan.’ Volgens Victor liggen de prioriteiten niet op de juiste plaats, ‘en dat zorgt ervoor dat ik niet bereid ben om mee te doen met wat deze overheid uitstippelt.’
‘Helaas heeft niet iedereen z’n eigen gezondheid in de hand,’ zegt viroloog De Jong. ‘Er zijn grote groepen mensen in onze samenleving die gezond leven maar een verminderde afweer hebben. Kwetsbare ouderen, mensen die chronisch ziek zijn of operaties moeten ondergaan. Zij hebben allemaal een gestoorde afweer en reageren slecht op welk virus of bacterie dan ook. Die kunnen daar niks aan doen, en ik zou willen dat iedereen zich verantwoordelijk probeert te voelen voor die kwetsbare groep. Zij reageren niet goed op vaccins maar hebben wel een hoog risico op infecties, en de beste manier om hen te beschermen is om te zorgen dat de pandemie voorbij is. Daarvoor heb je groepsimmuniteit nodig, en om dat te bereiken kan iedereen z’n duit in het zakje doen, want we hebben minstens 80 procent vaccinatiegraad nodig. Bovendien ben je als gezond persoon ook niet zeker beschermd tegen de langdurige klachten van long covid.’
Het is niet zo dat hij tegen het openen van de samenleving is. ‘Ik denk dat ‘ie nooit gesloten had moeten worden. Maar ik vind het wel vreemd dat bepaalde dingen open mogen en andere niet. Enerzijds verwacht de overheid van mensen dat ze zich laten vaccineren, maar anderzijds kunnen ze wel allemaal op zo’n evenement gaan staan. PCR-tests zijn niet compleet veilig, vaccins beschermen niet volledig, we zouden volgens Rutte in de ergste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog zitten, en toch staan 70.000 mensen hutjemutje te feesten. Laat mij dan op z’n minst gewoon naar een restaurant gaan.’
Maria voelt zich ook niet verplicht tegenover anderen om zich te laten vaccineren. ‘Ik ben zelf heel voorzichtig en breng daardoor ook anderen niet in gevaar. Ik draag een mondmasker, laat me testen als ik symptomen heb en hou anderhalve meter afstand, ook al houdt verder helemaal niemand zich daar meer aan.’ Ze begrijpt dat het belangrijk is voor mensen in risicogroepen om het vaccin te nemen, omdat het virus voor hen heel gevaarlijk kan zijn. ‘Maar verder denk ik dat het virus steeds minder ernstig wordt, omdat steeds meer mensen al eens besmet zijn.’
Solidair
Victor vindt het hypocriet om de solidariteitskaart te trekken terwijl mensen met telefoons in hun handen lopen waarvoor grondstoffen zijn gebruikt uit een mijn in Afrika waar kinderen hebben gewerkt. ‘Als het maar ver genoeg van je bed af is hoef je niet meer zo solidair te zijn. Iedereen moet voor zichzelf bepalen waar hij of zij verantwoordelijk voor wil zijn, maar we zijn over het algemeen helemaal niet solidair met elkaar dus waarom nu opeens wel?’
Bovendien vaccineren de meeste mensen niet uit solidariteit, ziet Victor, ‘maar gewoon zodat ze weer kunnen reizen of naar festivals kunnen. Het motto was notabene “Dansen met Jansen”, niet “Dansen voor je gezondheid” of zoiets, dat is toch idioot? Het is hypocriet om te pretenderen dat je dat vaccin neemt om solidair te zijn, maar het eigenlijk doet om op vakantie te kunnen gaan.’
Zelf is Victor solidair op zijn eigen manier, vindt hij. ‘Ik rij heel voorzichtig met de auto, maak geen ongelukken, rook niet, dus ook niet in het bijzijn van anderen, ik eet geen goedkoop vlees. Ik ben solidair met de dingen die ik belangrijk vind. Maar het ís niet zo dat je met dat vaccin andere mensen niet meer ziek kan maken of besmetten. Ik ben niet iemand die toen het eventjes kon weer op een festival stond. Veel mensen die zich laten vaccineren volgen blindelings de regels, ongeacht wat logisch is, en zodra het kan zitten ze allemaal hutjemutje op elkaar in de kroeg of op een festival. Dat is ook niet echt solidair, want ze zouden nog steeds besmettelijk kunnen zijn. Als dat vaccin nu 100 procent zeker beschermde tegen infectie en het besmetten van anderen, dan zou ik er nog weleens over nadenken. Maar zo is het niet.’
‘Met gezond leven alleen komen we er niet,’ waarschuwt De Jong. ‘Als we geen vaccins hadden zou het drie tot vier jaar geduurd hebben om hier uit te komen, met heel veel slachtoffers. En kijk naar wat andere vaccinaties ons hebben gebracht. We hebben in Nederland geen mazelen meer, behalve af en toe in de Bible belt, waar twee jaar geleden nog jonge volwassenen en kinderen zijn doodgegaan aan de mazelen. De mazelen is een heel belangrijke doodsoorzaak in delen van de wereld waar niet wordt gevaccineerd. Het pokkenvirus is uitgeroeid dankzij vaccins, het poliovirus is bijna uitgeroeid, het hersenvliesontstekingvaccin heeft ervoor gezorgd dat veel minder kinderen met allerlei neurologische afwijkingen moeten verder leven, het HPV-vaccin zorgt ervoor dat veel minder jonge vrouwen aan baarmoederhalskanker dood zullen gaan, en zo zijn er wel meer vaccins waarbij één shot wel degelijk gezondheid heeft gegarandeerd.’
Gezond leven
Ece vindt het vreemd dat vaccinaties een politiek vraagstuk zijn geworden. ‘Vaccinaties horen de persoon zelf te beschermen, niet de maatschappij. De mensen om me heen die anderen pushen om zich te laten vaccineren, leven vaak helemaal niet gezond; zij roken als gekken, drinken, hebben overgewicht. Gezondheid komt niet in één shot, het kost moeite, tijd, geld. Als zij niet om hun eigen lichaam geven, waarom zou ik dat dan wel moeten doen? Als het op gezondheid aankomt ben ik een egoïstisch persoon, maar ik vind dat iedereen dat zou moeten zijn, want uiteindelijk ga je alleen naar het graf en neem je geen anderen mee,’ vindt ze.
Een gevaar voor anderen zal ze overigens niet vormen, denkt Ece, want aankomend jaar hoeft ze naast het schrijven van haar scriptie maar één vak op locatie te volgen. ‘Ik zal me eens per twee weken testen en niet dichtbij mensen komen. Ik hou toch niet zo van mensen om me heen.’
De mensen om hem heen vinden het niet eng of vervelend dat Victor zich niet laat vaccineren. ‘Ouderen om me heen zeggen: ik ben nu eenmaal heel oud, dus ik kan ook sterven aan een normaal griepvirus. Op een bepaald moment komt er een einde aan. Vroeger ging je voor je zestigste al dood. Mijn ouders zijn ook niet bang, want we zijn nu twee jaar verder en ze hebben niets gehad. Mijn vader heeft kanker dus hij heeft zich wel laten vaccineren, maar een derde of vierde vaccin zal hij niet nemen, want dan blijf je bezig. Veel mensen hebben zich lang geleden laten vaccineren en toch lijkt er geen verbetering in alles te zitten. Er komen alleen maar meer regels bij. Wanneer is dat eindelijk klaar?’
Geen kans
Ece heeft wel veel negatieve reacties gekregen van mensen om haar heen. ‘Je hebt geen idee! Sommige mensen willen mij niet meer zien omdat ik ongevaccineerd ben. Ik begrijp heus wel dat mensen zorgen hebben. Zelf heb ik ook enorme gezondheidsangst. Als ik iets voel in mijn lichaam kan ik er niet van slapen, dan moet ik weten wat het is. Maar het probleem is dat anderen niet hun best doen om mij te begrijpen. Het spijt me voor hen dat zij het vaccin als hun enige uitweg zien, maar als ik ze vertel dat er een natuurlijkere en meer op bewijs gegronde manier is om gezond te blijven lachen ze je uit in je gezicht. Ze geven het niet eens een kans.’
‘Op den duur zal het vaccin aangepast moeten worden op de variant die op dat moment rondgaat in de wereld. Daar is men ook al mee bezig. In mijn optiek zal in de toekomst het coronavaccin werken zoals het griepvaccin, dus mensen met een ernstig risico – ouderen, mensen met afweerstoornissen – worden elk jaar gevaccineerd, en net als met het griepvaccin wordt het coronavaccin eens in de zoveel jaar aangepast. Die derde booster waar men het over heeft is voor jonge mensen nog helemaal niet aan de orde. Er wordt alleen over gedacht om die kwetsbare groep een derde vaccin te geven.’
Ook Maria ontving negatieve reacties. ‘Sommige van mijn vrienden zeggen teleurgesteld te zijn in mij, maar ik vertrouw op mezelf. Veel mensen doen dingen puur omdat anderen het ook doen. Zij willen niet begrijpen hoe het echt zit.’
Alle drie zijn ze verontwaardigd over het gebrek aan discussie als het op vaccineren aankomt. ‘We zijn nu eenmaal met z’n allen hierzo, we hebben allemaal andere ideeën, andere waarnemingen, en daarin moeten we elkaar respecteren,’ vindt Victor. ‘Het is heel schrijnend dat er zo’n druk wordt gelegd op mensen die het vaccin niet willen. Zij staan elke dag op met een naar gevoel, en denken: ik wou dat het goed voelde om dat vaccin te nemen, maar het voelt niet goed en er staan te veel kanttekeningen bij. Mensen als ik worden uitgemaakt voor allerlei dingen, dat is toch niet oké? Het ís niet egoïstisch om geen vaccin te nemen, het is je goed recht. Je bent namelijk vrij.’
