‘We zien Duitsers nu niet meer als dominant, maar als open en tolerant’
Het Duitsland Instituut Amsterdam (DIA) van de UvA bestaat dit jaar vijfentwintig jaar. Hoogleraar Duitslandstudies Ton Nijhuis is directeur van het DIA en zag hoe onze blik op Duitsland de afgelopen decennia veranderde. ‘De betrekkingen tussen Nederland en Duitsland zijn nog nooit zo goed geweest.’
Waarom werd het DIA opgericht?
‘Het DIA is opgericht in het kader van het “Duitslandprogramma voor het Hoger Onderwijs” op 28 mei 1996. Eerder bleek uit verschillende enquêtes dat toen in Nederland, vooral onder jongeren, een behoorlijk negatief beeld bestond over Duitsland. Dat moest worden verbeterd ter bevordering van de relatie met Duitsland. Verder nam de kennis van de Duitse taal in Nederland af, en daar maakte men zich zorgen over. En na de val van de Berlijnse muur kreeg een verenigd Duitsland een nieuwe centrale machtspositie in Europa. Kennis over hoe dit zich zou gaan ontwikkelen was van groot belang.’
Is de blik op Duitsland in die tijd veranderd?
‘Waar eerder een negatief beeld heerste over Duitsland, zeker met de Tweede Wereldoorlog nog in het achterhoofd, zien we nu dat Duitsland wordt beschouwd als de meest open democratie in Europa. De Duitsers zelf werden vroeger gezien als dominant en arrogant en nu meer als een open, tolerant en vriendelijk volk.’
Waarom is Duitsland voor Nederland een belangrijke bondgenoot?
‘Nederland heeft verreweg de meeste betrekkingen met Duitsland en dat geeft Duitsland een bijzondere positie. Duitsland biedt Nederland stabiliteit en welvaart en is dus een belangrijke bondgenoot, zeker in deze tijden, met een roerig Europa op de achtergrond. De Nederlandse belangen zijn vaak hetzelfde als die van Duitsland. Daarbij heeft Duitsland als buurland, sinds de Europese integratie, nooit gekeken naar het eigen nationale belang, maar ook naar de belangen van de kleinere landen.’
Hoe kijkt u naar de relatie tussen Nederland en Duitsland, nu Angela Merkel binnenkort stopt als bondskanselier?
‘De betrekkingen tussen Nederland en Duitsland zijn nog nooit zo goed geweest. Als Merkel vertrekt zullen deze betrekkingen ook goed blijven want de stabiliteit en continuïteit van de Duitse politiek is groot. Het is wel zo dat het vertrek van Merkel komt op een moment dat Duitsland voor grote veranderingen staat. Waar Duitsland de afgelopen vijftien jaar, tijdens de periode van Merkel, een succesverhaal van economische groei heeft kunnen vertellen, is dat nu niet meer zo vanzelfsprekend.
Duitsland was rond het jaar 2000 nog de “zieke man van Europa” en stond als industrieland met de rug naar de toekomst, volgens de angelsaksische analyse. Toen de Duitse economie beter ging draaien en de eurocrisis van 2008 uitbrak, werd Duitsland met haar exportindustrie de motor van de Europese economie. Nu moeten grote vraagstukken zoals digitalisering en duurzaamheid worden aangepakt. Kortom, het prachtige huis dat Duitsland is, moet in de steigers worden gezet. Dat is de opdracht voor de opvolger van Merkel.’
Is daar ook een rol voor Nederland bij weggelegd?
‘Jazeker. Nederland en Duitsland zijn welbeschouwd een geïntegreerde infrastructuur. De effectiefste manier om dit soort vraagstukken aan te pakken is om het samen te doen, en beleid goed op elkaar af te stemmen. Wanneer Duitsland een keuze maakt heeft dat directe invloed op Nederland. Daarom moeten wij de Duitse politiek zo goed volgen. Zeker sinds de uitbreiding van Europa leven we in een minder overzichtelijkere situatie. Juist dan is het fijn om te weten wie je bondgenoten zijn.’
Het DIA organiseert volgende week drie evenementen ter ere van haar jubileum.
15 juni (12-13 uur): Duitsland en Nederland in Europa, met onder meer NRC-journalist Caroline de Gruyter.
16 juni (16-17 uur): Op weg naar een nieuwe herinneringscultuur?, met onder meer Hetty Berg, directeur van het Joods Museum in Berlijn
18 juni (16-17 uur): Duitsland Innovatieland, met jonge onderzoekers en ondernemers.
De programma’s zijn te volgen via een livestream als je je aanmeldt via een mail naar aanmeldingen-dia@uva.nl. Kijk hier voor meer informatie.
Ondanks al die positiviteit, is er ook een kanttekening te zetten. De studie Duitse taal & cultuur aan de UvA kan maar nauwelijks het hoofd boven water houden
‘De interesse in Duitsland groter is weliswaar geworden, maar tegelijkertijd is de universitaire kennis over Duitsland afgenomen. We zien ook dat colleges bijna alleen maar Engelse literatuur aanbieden waar vroeger veel in het Duits werd gelezen. Een voertaal is niet neutraal maar zorgt ook voor een bepaalde focus. Hierdoor verliezen we zicht op wat er gebeurt in Duitsland, en missen we mogelijkheden tot kennisuitwisseling en samenwerking. Daar proberen wij wat aan te doen.’
‘Wat de talenstudies betreft, merken we dat het keuzemoment na de middelbare school bepalend is. Toekomstige studenten weten vaak niet altijd wat er allemaal mogelijk is met de studie Duits. Op brede studierichtingen kunnen zij veel beter al hun dromen en ambities projecteren. Wij doen drie zaken om daaraan bij te dragen aan Duits. Wij ontwikkelen veel lesmateriaal voor middelbare scholen om het Duitse onderwijs aantrekkelijker te maken. Ook geven wij nascholingscursussen aan leraren en vanuit de DIA-Akademie is een buddy programma opgezet. Hierin worden jonge en ervaren leraren Duits aan elkaar gekoppeld om elkaar te helpen en met elkaar te sparren.’
