‘Voor het klimaat geldt hetzelfde als voor de vaccins: wachten kan fataal zijn’

U bent aan de UvA benoemd als universiteitshoogleraar economie, klimaat en biodiversiteit. Kunt u toelichten wat u zoal gaat doen?

‘Ik geef aan promovendi het vak klimaateconomie. Daar komen kwesties aan de orde als: hoe zet je een klimaatverdrag in elkaar, wat mag bescherming van het klimaat kosten en wat kun je doen om de inkomenseffecten van een klimaatbeleid te beperken.’

Een universiteitshoogleraar moet disciplineoverstijgend onderzoek doen. Wat kunnen we van u verwachten?

‘Ik ben benoemd vanuit de Faculteit Economie en Bedrijfskunde (FEB). Daar wil ik eerst een basis leggen voor mijn onderzoek. We beginnen met een milieutrack bij de FEB en daarom zijn we nu op zoek naar een hoogleraar milieueconomie. Daarna wil ik ook met andere faculteiten en opleidingen samenwerken om het klimaat interdisciplinair op de UvA-kaart te zetten. Biologen, geografen, politicologen, sociologen, psychologen; alle disciplines zijn essentieel bij de oplossing van het duurzaamheidsprobleem. Dit is niet wat alleen ik zelf heel graag wil, ik hoor ook van studenten dat ze dit willen. Zo kunnen we ook disciplineoverschrijdende klimaatmasters en promovendiprogramma’s opzetten.’

Dat lijkt hard nodig ook, want het klimaatbeleid komt in Nederland moeizaam van de grond. Waarom is dat zo?

‘Er zitten verkeerde mensen aan de onderhandelingstafel. Er zitten vooral organisaties aan tafel met gevestigde belangen: Shell, de auto-industrie, KLM, de land- en tuinbouw. Die bedrijven en sectoren hebben zich uitstekend georganiseerd, ze hebben toegang tot de regering en weten met een goede lobby een ingrijpend klimaatbeleid te voorkomen. Ze willen de status quo handhaven en hebben helemaal geen belang bij een klimaatbeleid. Het ontbreekt aan een hindermacht en nieuwe groene bedrijven krijgen te weinig kansen.’

Wat moet er gebeuren?

‘Kijk wat er is gebeurd in de coronacrisis: in een jaar tijd zijn er vijf of zes werkzame vaccins ontwikkeld. Dat is ongekend en nog nooit vertoond. Dezelfde daadkracht en inventiviteit hebben we nodig in het klimaat- en biodiversiteistbeleid. Alles wat “pie in the sky” is, dus zaken waar je alleen maar op hoopt en die normaal gesproken niet worden uitgevoerd, moeten we nu uitvoeren om het klimaat te redden. Nu. Overheid, bedrijfsleven en grootkapitaal moeten daarbij samenwerken. Voor het klimaat geldt hetzelfde als voor de vaccins: wachten kan fataal zijn.’

Oxford, waar u nu werkt is in deze dagen ook bekend als plek waar het Astra Zeneca-vaccin is ontwikkeld. Bent u al ingeënt?

‘Jazeker. Dat vaccin is ontwikkeld in samenwerking met een groot aantal bedrijven en andere onderzoeksinstellingen en het is betrekkelijk goedkoop te produceren waardoor het massaal kon worden uitgerold.’

Waarom doet Engeland het zo goed met de vaccinaties?

‘Boris Johnson begon heel slecht, maar inmiddels heerst hier een war spirit. Elke spuit moet zo snel mogelijk worden gezet, het gaat om mensenlevens. De Engelsen spreken wel van “to rally around the public cause”, met zijn allen elkaar helpen in een moeilijke situatie. Dat is wat hier gebeurt, en je ziet nu het effect: miljoenen mensen zijn al ingeënt en de besmettingen dalen fors, evenals de sterftecijfers. Dat Europa de vaccinaties een week stillegde vind ik immoreel en misdadig.’

De vaccinaties zijn inmiddels weer opgepakt.

‘Ja, maar het gebeurt langzaam en labbekakkerig. Je moet snel en agressief handelen in zo’n pandemie, dan ben je er ook zo snel mogelijk weer vanaf. De Engelsen doen dat bovendien met een zeker gevoel voor theater. De mooiste kathedralen en bijzondere cricket grounds worden gebruikt om te vaccineren. Tegen Nederland zou ik willen zeggen: gebruik het Rijksmuseum en het Stedelijk als priklocatie, ze staan toch leeg. Op die manier draagt prikken bij aan een gevoel van nationale trots.’

Is dat dezelfde houding als in het klimaatbeleid?

‘Dat is het punt: dezelfde labbekakkerigheid als bij de coronabestrijding zien we terug in het klimaatbeleid, want inderdaad: CDA en VVD hebben de laatste jaren veel gepraat over het klimaat, maar er weinig aan gedaan. De emissies zijn enigszins omlaag gegaan, maar dat kwam door corona, niet door het beleid. Er is nog steeds geen serieuze beprijzing van alle emissies en vervuilende industrieën worden nog steeds gesubsidieerd.’

Wat moet daarover in de formatie op tafel komen?

‘Er moet een klimaatrevolutie worden ontketend. Mark Rutte moet nu echt om, en Sigrid Kaag moet hem daarbij helpen. Rutte is nu tien jaar premier en ik denk dat hij het goed heeft gedaan. Nederland is mede door hem niet zo racistisch geworden als het had kunnen worden. Nu is het tijd om naar het volk te stappen en een klimaatrevolutie in gang te zetten. Juist omdat hij er al zo lang zit zal dat worden geaccepteerd. Rutte heeft een groene ziel en die moet hij nu laten zien.’

Uw partij, de PvdA, haalde bij de verkiezingen voor de tweede keer slechts negen zetels. Wat ging er mis?

‘Om te beginnen heeft de lijsttrekkerswissel veel te kort voor de verkiezing plaatsgevonden. Partijleider Ploumen kon zich nauwelijks voorbereiden. Verder heeft zich een ongewenste cultuurverandering voltrokken in de partij. Ik behoorde in de jaren negentig tot de rechterflank van de PvdA, nu behoor ik tot de linkerflank, want de partij is rechts geworden. Er was geen dwingend narratief om op de PvdA te stemmen.’

Wat moet de PvdA doen om het tij te keren?

‘Werk maken van gelijke kansen, verplicht ouderschapsverlof voor mannen en gratis kinderopvang naar Zweeds model. Schoon en eerlijk, duurzaam en emancipatoir. Daar moet de PvdA zich aan committeren. Als de PvdA nu niet nodig is, wanneer dan wel?’

Voorlopig zijn VVD en D66 aan zet. Moet de PvdA meedoen?

‘Zeker. De PvdA is altijd een betrouwbare hulp geweest in coalities en heeft goede bestuurders. Ik zou zeggen dat D66-partijleider Sigrid Kaag de PvdA erbij moet halen, al was het maar om in rechtse coalitie niet overal de schuld van te krijgen. Als dat lukt voorzie ik dat er een kabinet VVD-D66-CDA-PvdA kan komen.’