‘Het is belangrijk om te begrijpen waarom dieren in elkaar zitten zoals ze in elkaar zitten’
Het onderzoek over de wisselwerking tussen mens en dier is veel te versnipperd, vindt UvA-docent Maarten Reesink. Met een aantal anderen zette hij het Centrum voor DierMens-studies op. ‘Nu we ons realiseren dat dieren taal en cultuur hebben, is het van belang om samenwerkingen aan te gaan tussen natuur-, sociale- en geesteswetenschappers.’
Waarom dit centrum?
‘In de wetenschap is het zo dat onderzoek naar dier en mens losstaat van elkaar. Als je je bezig wil houden met dieren kom je terecht bij biologie, wat natuurlijk onder de natuurwetenschappen valt. Daartegenover staan de sociale- en geesteswetenschappen waarin de mens centraal staat. Met het Centrum voor DierMens-studies willen we in de wetenschap meer aandacht vragen voor de relatie tussen beide, waarbij ook dieren als actieve, sociale en intelligente individuen worden beschouwd.
In Nederland zitten we nog in de fase dat er op allerlei universitaire afdelingen losse individuen rondlopen die in hun onderzoek iets met dieren willen doen. Zij geven daar af en toe een leuk keuze- of bijvak over waar veel studenten op af komen. Vaak komen studenten daar via vrienden terecht omdat er online nog weinig over te vinden is. Op elke universiteit gebeurt eigenlijk wel wat, maar ik weet vaak ook niet wat er gebeurt. Ik hoor dan van mijn studenten van “het schijnt dat er volgend jaar een keuzevak in Leiden wordt aangeboden dat iets met dieren en rechten te maken heeft”. Zonder centrum ben je niet zichtbaar. Daarom wilden we iets van een platform maken waar we studenten en docenten van verschillende universiteiten in Nederland met elkaar verbinden.’
En op de langere termijn?
‘Eerst moet het een platform worden waar mensen elkaar kunnen vinden. Daarna is het de bedoeling om alle losse universitaire docenten te verbinden, zodat we alles samen kunnen ballen tot één coherente minor DierMens-studies. Op een aantal universiteiten in Nederland kun je al vakken als dierenrechten of dieren in ecologisch perspectief volgen. Vaak is het een keuzevak dat maar één jaar bestaat, dan het volgende jaar weer niet en drie jaar later is het opeens weer terug.
Met ons centrum willen we proberen om daar wat continuïteit in te krijgen. We willen een minor maken van de keuzevakken die al worden aangeboden of waarvan we toezegging krijgen dat ze aangeboden blijven. De kunst van een minor is dat het een aantal vakken is die elkaar goed aanvullen en samen enigszins een coherent geheel vormen. Als dat is gelukt willen we er een bachelor of master van maken, om uiteindelijk een eigen afdeling te worden die dat allemaal faciliteert. Maar dan praten we wel over een tienjarenplan.’
Wat kunnen geesteswetenschappers met dieren?
‘Inmiddels zijn biologen erachter dat dieren intelligent zijn, iets als taal hebben, en een cultuur. Dit zijn dingen die biologen op hun eigen, meer ethologische manier onderzoeken. Nu we ons realiseren dat dieren taal en cultuur hebben, is het van belang om samenwerkingen aan te gaan tussen natuur-, sociale- en geesteswetenschappers. Dat betekent dat biologen aan cultuurwetenschappers moeten vragen hoe je cultuur diepgravender onderzoekt en cultuurwetenschappers moeten biologieboeken gaan lezen. Het is belangrijk om te begrijpen waarom dieren in elkaar zitten zoals ze in elkaar zitten.’
Wat hebben we als Nederlandse samenleving aan een Centrum voor DierMens-studies?
‘Sinds vorig jaar weten we natuurlijk dat er een probleem op de loer ligt, namelijk allerlei virussen. We denken dat ze op die Chinese markten raar omgaan met dieren en dat we daardoor dit soort problemen krijgen, maar in Nederland zitten we met relatief gezien de grootste bio-industrie ter wereld. De volgende wereldwijde virusuitbraak zou zomaar eens uit Nederland kunnen komen. Daar besteed ik sinds een jaar standaard mijn eerste college aan. Wat zijn de oorzaken van de situatie waarin we terecht zijn gekomen? Nou, hoe wij dus met dieren omgaan. Daar is het natuurlijk mee begonnen.’
Maar veel mensen krijgen juist in deze lockdowns toch veel levensvreugde van dieren?
‘Dieren zijn natuurlijk geweldig om samen mee te leven, en als het goed is beleven zij daar ook veel plezier aan. Dat was altijd al zo, maar veel mensen realiseren zich dat tijdens zo'n coronatijd nog eens extra goed. Ik hoop dat mensen nu ook nog eens extra de tijd nemen om zich met hun dieren bezig te houden en dat ze dat ook na de pandemie doorzetten. Want bedenk: veel huisdieren zitten altijd al veel van hun tijd binnen, afgesloten van soortgenoten en soms helemaal alleen. Dus aan ons de taak om ze eigenlijk altijd zoveel quality time met ons te geven als we maar kunnen.’
