UvA-student Joselyn woonde bijna 10 jaar illegaal in de VS, nu mag ze niet terug
Als kind stak Joselyn Arevalo Morán (22) illegaal de grens over naar de Verenigde Staten. Ze groeide daar gelukkig op, maar door haar illegale status én de opkomst van president Trump week ze uit naar Nederland. Over twee jaar hoopt de UvA-student psychologie Nederlander te zijn.
‘Van mijn kindertijd in Guatemala herinner ik me weinig. Ik woonde in een groot huis met mijn zus Maria, mijn moeder en Orlando, de man die ik als mijn echte vader beschouw. Bruno was het vijfde gezinslid, maar die lieve pitbull werd groter dan ik en moest weg. Ook herinner ik me ons uitje naar de Maya-ruïnes, Orlando droeg me toen op zijn schouders.
Mijn moeder komt uit Nicaragua, en Maria is daar geboren uit een eerdere relatie. Mijn biologische vader komt uit Guatemala en mijn moeder trok daar bij hem in. Over hem weet ik weinig, maar wel dat hij, in een dronken bui, mijn zwangere moeder in haar voet schoot. Ze moest lopend naar het ziekenhuis. Hij belandde in de gevangenis en toen ontmoette mijn moeder Orlando, een geweldige man.
In 2003, rond mijn vijfde verjaardag, ging ik met mijn moeder en Maria op bezoek bij oma. Eenmaal in Nicaragua ontvingen we verschrikkelijk nieuws: Orlando was vermoord door een bendelid, en mijn moeder moest in Guatemala zijn lijk komen identificeren. Mijn zus en ik bleven achter bij familie en zouden nooit meer terug naar huis gaan, omdat mijn moeder vernam dat de moordenaar het ook op ons drieën had gemunt. Zij vluchtte halsoverkop naar de Verenigde Staten (VS) en kreeg asiel, maar Maria en mij werd dat ontzegd.
Mee met mensensmokkelaars
Ik was negen jaar oud toen mijn moeder met groot nieuws naar Nicaragua belde: Maria en ik konden naar haar toe komen. Haar verblijfsprocedure was stukgelopen, maar na vijf jaar had ze de 20.000 dollar bij elkaar voor de coyotes, de mensensmokkelaars. Er was haast geboden, want mijn biologische vader was op vrije voeten en wilde herenigd worden met mij.
We vlogen naar Mexico en voor Maria werd daar, om de grens met de VS over te steken, een vervalste scholierenidentiteitskaart geregeld. Omdat de coyotes niemand vonden die op mij leek, moest ik verstopt in een ruimte onder de achterbank van een oude auto. Ik raakte bevangen door claustrofobie, en herenigd worden met mijn moeder hoefde niet meer voor mij. De coyotes belden haar op, en ze zei: ‘Eenmaal over de grens komt alles goed’.
Als ik bij de grensovergang de naam van de corrupte grensagent zou horen, wist ik dat ik veilig was. Zo niet, moest ik me schrap zetten, uit de auto springen en richting de grens hollen. Uiteindelijk hoorde ik de naam waarop ik vurig hoopte en even later mocht ik uit mijn verstopplaats komen. Ik klikte mijn gordel vast en op de passagiersstoel reed ik mijn nieuwe thuisland tegemoet.
Geboren: augustus 1998, San Antonio La Paz, Guatemala
Middelbare school: West Windsor-Plainsboro High School South, New Jersey
Studie aan de UvA: Bachelor psychologie
’s Nachts in Californië werden mijn zus en ik naar een verlaten parkeerplaats gereden. Er kwam een auto aanrijden waar mijn moeder uitsprong. We stapten bij haar in en stuitten op een Amerikaanse verrassing: mijn moeder had niets verteld over onze nieuwe Libanese stiefvader.
Van oost naar west
In Californië woonden we in het stadje Mountain View, en op school zat ik in een bijspijkerklas voor immigrantenkinderen uit Latijns-Amerika. Mijn moeder had altijd geweigerd Engels te leren, en bij oudergesprekken was ik de vertaler tussen haar en de docent. Later ging ze lessen Engels volgen en mochten we thuis alleen dat nog spreken. Daar is mijn Spaans nooit helemaal van hersteld.
Ik had de achterbuurten van Guatemala en Nicaragua gezien, en onze “ghetto” in Mountain View stelde voor mij niet veel voor. Maar mijn moeder liet me niet alleen naar school lopen. Ze vreesde dat mijn biologische vader of de moordenaar van Orlando mij zochten. En de immigratiedienst was ook een sluimerend gevaar. Later mocht ik zelf naar school lopen, en stopte ik steentjes in mijn zak om te gooien naar boosdoeners.
Na twee jaar in Mountain View weken we uit naar de staat New Jersey, voor het betere schoolsysteem. We konden niet met het vliegtuig, als illegale immigranten, en het werd een autoreis van vier dagen. We namen een omweg via de staat Washington, zagen voor het eerst sneeuw en doorkruisten het land als echte Amerikanen.
Echte Amerikanen
In Californië was ik omringd door Latino’s en werd er gesproken over onderwerpen die me deden denken aan vroeger. Verhuizen naar New Jersey voelde als dé stap om vooruit te kunnen kijken. Mijn zus was daarentegen op haar plek in Californië, en het liefst was ze zelfs in Nicaragua gebleven. Hoe dan ook haalde ze in New Jersey haar diploma en kwam ze in aanmerking voor topuniversiteiten. Maar illegale immigranten betalen in Amerika fors meer collegegeld, een beetje zoals internationale studenten in Nederland. Haar droom werd onbereikbaar, haar harde werken betekende opeens niets meer.
Ik was niet heel populair op highschool, maar door mijn goede cijfers had ik een prima positie op de sociale ladder. Aan die tijd heb ik veel goede vrienden overgehouden, maar ik kwam er ook achter hoeveel ik van hen verschilde. Dat besefte ik toen we op school het theorie-examen voor het rijbewijs aflegden. Ik slaagde, maar loog tegen vrienden dat ik was gezakt, want voor het uiteindelijke rijbewijs had je verblijfsdocumenten nodig.
Naar feestjes ging ik niet. Waar mijn vrienden bij een politiebezoek op hun kop kregen, zou mij deportatie boven het hoofd hangen. Toch was ik niet helemaal eenzaam, want destijds kwam ik in contact met mijn huidige partner, Thomas. We ontmoetten elkaar op 9GAG, begonnen te flirten en voor ik het wist zat ik in een langeafstandsrelatie met een jongen uit Nederland.
Make America great again
Tijdens de campagne van Donald Trump voor de verkiezingen van 2016 begon ik in te zien dat miljoenen Amerikanen me liever vandaag dan morgen zagen ophoepelen. En ik snap dat niet iedereen zit te wachten op nieuwkomers. Maar ik dacht dat een grote meerderheid wel begreep dat wij onze thuislanden uit overmacht ontvluchtten.
In mijn klas zaten uitgesproken Trumpaanhangers. Vooral in het verkiezingsjaar, eveneens mijn slagingsjaar, hield ik mijn illegale status stil. Voor mijn diploma-uitreiking kwam Thomas uit Nederland overvliegen, en voor het eerst dacht ik: misschien ga ik met hem mee terug.
Ik werd toegelaten tot de Princeton Universiteit, een van de topuniversiteiten in het land. Maar net als mijn zus hikte ik aan tegen het hogere collegegeld voor illegale personen. Toen schreef ik me in aan de John Jay College of Criminal Justice in New York. En ik ging samenwonen met mijn zus en haar vriend in de Bronx. Vergeleken daarbij was onze “ghetto” in Mountain View een droomwereld.
Mijn leven draaide om onze pitbull Casper, studeren en mijn drie baantjes. Ik verdiende goed, maar als illegale immigrant had ik geen bankrekening en de vriend van mijn zus stal veel van mijn geld. Bovenop de persoonlijke drama’s kwamen Trump en zijn retoriek in het Witte Huis. Terwijl ik hard werkte, werden mensen zoals ik weggezet als criminelen. In een maatschappij die zo naar mij keek, zag ik steeds minder toekomst. Mentaal ontvluchtte ik de situatie door steun te zoeken bij mijn vriend. En door onze gesprekken werd me steeds duidelijker dat ik ook de fysieke oversteek moest wagen.
Ondertussen paste president Trump de wet aan. De politie mocht je voortaan staande houden zonder verdenking van strafbare feiten. Wie geen geldige verblijfspapieren kon tonen, wachtte een deportatieproces. Mijn universiteit stelde zich op als toevluchtsoord en hun advocaten stonden klaar om me uit handen van de immigratiedienst te houden. Maar zo wilde ik niet leven. Ik kwam er ook achter dat illegale immigranten die afreizen naar het buitenland, voor tien jaar de toegang tot de VS wordt ontzegd. Je zou denken: dat is een reden om te blijven. Maar voor mij was dat de bevestiging dat het systeem was ingericht om illegale inwoners naar beneden te halen.
Emmen, Almere en New York
Als Guatemalteek moest ik naar Guatemala-Stad om mijn visum op te pikken. Maar de moordenaar van Orlando en mijn biologische vader liepen daar nog rond, en Guatemala was er sowieso niet veiliger op geworden (zie kader). Dus werd er geregeld dat ik bij de ambassade in Costa Rica terechtkon. In mijn hotelkamer daar bestelde ik een sangria en proefde voor het eerst alcohol. Toen was ik 19; in de VS is de leeftijd waarop je mag drinken 21.
‘In Guatemala zijn moord, verkrachting en gewapende overvallen een groot probleem’, aldus het ministerie van Buitenlandse Zaken. Door de coronapandemie geldt sinds 12 maart 2020 toch al een inreisverbod voor Europese toeristen. De natuurgebieden en de restanten van de Mayacultuur krijgen minder bezoek, maar de dagelijkse problemen van Guatemalteken gaan onverminderd door. Zo lopen de cijfers van seksueel geweld tegen vrouwen en bendegeweld hoog op. Recente ontwikkelingen maken de situatie nijpender: in november werd Guatemala getroffen door zowel orkaan Iota als orkaan Eta, en in dezelfde maand staken demonstranten in Guatemala-Stad het parlementsgebouw in brand.
Thomas en zijn vader verwelkomden me op Schiphol, en we trokken in bij zijn vader in Emmen. Nergens zag ik wijken waar de ene straat gepolijst was en de andere op een slagveld leek. In de VS is de welvaartsverdeling uit balans. Het schoolsysteem rammelt, de zorg is vaak onbetaalbaar en in bijvoorbeeld New York leven veel daklozen.
Na twee maanden verhuisden Thomas en ik naar Almere. Hij ging rechten studeren aan de Hogeschool van Amsterdam, en ik volgde Nederlandse taalcursussen. Het is erg duur om als internationale student Nederlands te leren. Mij kostte het ongeveer 1000 euro per cursus en ik moest er in totaal vier volgen. Gelukkig ontving ik tussentijds het bericht dat de UvA-bachelor psychologie, waar ik me had ingeschreven, overging op het Engels.
Ongewild
Vanwege president Trump wilden mijn moeder en stiefvader trouwen, zodat zij het Amerikaanse burgerschap verkreeg. Volgens mijn moeder liep de relatie door mij echter stuk: zij ging mentaal gebukt onder mijn vertrek. Gezamenlijk zouden zij mijn studiegeld betalen, maar mijn moeder vertikte dat verder en ik draaide er zelf voor op. Door al het werken raakte ik uitgeput en zelfs herkansingen liet ik schieten. In het tweede jaar heb ik daarom drie vakken over moeten doen. Om de druk te verlichten wilde ik een betaalregeling afspreken met de universiteit. Op het gesprek daarvoor kreeg ik te horen: “Als je nou alles in eerste instantie haalde, had je dit probleem niet.”
Het waren twee taaie eerste jaren aan de UvA. Nu zit ik in rustiger vaarwater. Mijn stiefvader heeft zich laten overplaatsen naar Amsterdam om mij hier te ondersteunen. Verder kom ik nu rond met een oppasbaantje én ben ik raadsassistent geworden bij mijn facultaire studentenraad.
Ik voel me op mijn plek op de UvA, maar ik merk dat Nederlanders niet altijd positief staan tegenover internationale studenten. En dat doet me een beetje denken aan ongewild zijn in de VS. Mensen realiseren zich vaak niet hoe graag nieuwkomers willen integreren. Het klopt dat sommige internationale studenten hier alleen een papiertje komen halen en weer vertrekken. Maar als er meer wordt ingezet op aansluiting, bijvoorbeeld door toegankelijker taalonderwijs, zullen meer mensen zich thuis voelen en besluiten te blijven.
2020
Tijdens de eerste lockdown reisden mijn internationale studiegenoten en vrienden massaal terug naar hun familie. Maar ik ben voor de komende zeven jaar nog praktisch verbannen uit de VS, als ik langer dan drie maanden buiten de Schengenzone De Schengenlanden zijn 26 Europese landen die een gemeenschappelijk grens- en visumbeleid voeren. In het Schengengebied mogen EU-inwoners vrij reizen.ben overtreed ik mijn visumvoorwaarden, en ik ben bang dat ik Nederland niet meer in mag als ik naar het buitenland ga. Mijn moeders pandemiezorgen zijn van een andere aard. Als we bellen vertelt ze dat ze bang is om besmet te raken, en dat ze vooral de torenhoge ziekenhuisrekeningen vreest. Illegale immigranten kunnen geen zorgverzekering afsluiten.
Behalve de pandemie heb ik via de Amerikaanse media ook de Black Lives Matters-beweging op de voet gevolgd. Als je het mij vraagt, zaten die protesten er al een tijdje aan te komen. Waar ik bezorgd was om gedeporteerd te worden, vrezen zwarte Amerikanen voor hun leven wanneer ze agenten tegenkomen.
Radicale verandering
De verkiezingszege van Joe Biden kán goed uitpakken. Als de nieuwe regering de wetten versoepelt omtrent immigranten die als kind illegaal naar de VS zijn gekomen, krijgt mijn zus meer perspectief. Voor mijn moeder is er radicale verandering nodig, en ik betwijfel of Biden dat kan en wil bewerkstelligen.
Maar ik denk niet dat Amerikaanse burgers en politici inzien hoeveel dieper de problematiek ligt. De VS bemoeit zich decennialang met Midden-Amerika en heeft misdadige regimes ondersteund. Ook heerst er veel onbegrip. De president van Nicaragua laat bijvoorbeeld demonstrerende burgers martelen. En als je van zo’n slechterik wegvlucht, behandelen Amerikanen je alsof jij de slechterik bent.
Nederlandse Latina
Het voelt niet comfortabel om mezelf Amerikaanse te noemen. Dat land heeft mij nooit gewild. Ik bestempel mezelf meestal als een Latina die in de VS heeft gewoond. Tegelijkertijd heb ik vaak Thanksgiving Day gevierd en me op zulke momenten even Amerikaans gevoeld als mijn vrienden uit New Jersey.
Mijn verhouding tot mijn geboortestreek is eveneens ingewikkeld. Nu ik hier in Nederland zit, denkt mijn familie in Nicaragua dat ik veel geld heb en niets opstuur. Wel probeer ik de band met ze te herstellen. Als de pandemie voorbij is, wil ik mijn familie daar voorstellen aan mijn Nederlandse vriend.
Misschien ben ik tegen die tijd ook een Nederlander, want over twee jaar kom ik in aanmerking voor naturalisatie. Ik waardeer het progressieve Nederlandse klimaat, al merk ik een opkomend conservatisme. De ontoegankelijke huizenmarkt is ook een probleem. Desondanks wil ik hier mijn leven opbouwen. De liefde bracht me hiernaartoe en met Thomas ben ik een geregistreerd partnerschap aangegaan. Maar al loopt onze relatie op een dag stuk, ik weet zeker dat ik in Nederland wil blijven.’
