Stilte na de storm in plagiaataffaire Dymph van den Boom
De coronacrisis verdrong dit voorjaar de zaak waarin de wetenschappelijke integriteit van voormalig rector magnificus Dymph van den Boom in twijfel werd getrokken. Hoe staat het er nu mee? ‘Ik heb na maart niets meer van het UvA-bestuur vernomen.‘
Hoe zat het ook weer? In juni 2019 schreef journalist Frank van Kolfschoten in NRC een groot artikel waarin hij voormalig rector magnificus Dymph van den Boom betichtte van plagiaat in haar proefschrift uit de jaren tachtig en in meerdere redes. Uit een reconstructie van Folia en Erasmus Magazine bleek dat Van den Boom waarschijnlijk slachtoffer werd van een ‘afrekening’. Van den Boom was in Rotterdam interim-decaan en verdedigde daar impopulaire fusieplannen.
Commissie: geen plagiaat
De UvA stelde desalniettemin een tweekoppige commissie in die onderzoek deed naar het mogelijke plagiaat. Die commissie, bestaande uit de Utrechtse hoogleraar Ton Hol en de Tilburgse hoogleraar Marc Loth, concludeerde dat er sprake was van ‘een patroon van slordigheden en tekortkomingen bij bronvermeldingen’, maar niet van plagiaat.
Dat advies leidde tot een storm van protest, onder meer omdat studenten die vergelijkbare fouten maakten wel gestraft werden voor plagiaat. Het UvA-bestuur nam de conclusie van de commissie echter over en oordeelde dat er geen sprake was van plagiaat.
Andere wetenschappers: wel plagiaat
Filosofiedocent Jaap Maat was een van de voormannen van die acties. Hij schreef met twee andere wetenschappers een open brief die meer dan zeventig keer ondertekend werd. Daarin riepen ze het bestuur op om het handelen van Van den Boom toch onder plagiaat te scharen.
‘Het bestuur wilde dat niet, maar kondigde wel aan met ons in gesprek te gaan,’ zegt Maat er nu over. ‘Dat gesprek was gepland voor maart, maar kon door de coronacrisis niet doorgaan. Het mailtje met de annulering is het laatste dat ik van de zaak heb gehoord,’ zegt hij. Dat mailtje is inmiddels meer dan acht maanden geleden verstuurd. Maat hoopt dat hij nog wordt uitgenodigd voor een gesprek met het bestuur, zo laat hij weten.
Toch aangebleven
Docent mediawetenschappen Jan Teurlings vroeg zich in februari openlijk af of hij nog wel lid kon blijven van een examencommissie nu bestuurders anders op plagiaat beoordeeld zouden worden dan studenten. Hij heeft zijn positie niet opgegeven, zegt hij nu. ‘Dat het bestuur een slecht besluit neemt wil niet zeggen dat wij als examencommissie ook slechte besluiten moeten gaan nemen,’ zegt hij.
Daarbij speelt mee dat anderhalf jaar geleden de fraude- en plagiaatregels voor studenten ietwat zijn versoepeld, vertelt Teurlings. ‘Vroeger betekende plagiaat direct het ongeldig verklaren van de opdracht en daarmee vaak dat een student het vak niet kon halen en een jaar studievertraging opliep.’ Tegenwoordig is het systeem minder gericht op het sanctioneren. ‘Niet alle plagiaatgevallen zijn hetzelfde. Een zin al dan niet per ongeluk kopiëren is iets anders dan driekwart van een paper overschrijven,’ legt hij uit. ‘Maar de wijzigingen in het reglement hebben niets van doen met de zaak-Van den Boom, laat dat duidelijk zijn.’
Zaak bij het LOWI
De Utrechtse hoogleraar Willem Koops schreef met Jaap Maat aan de brief. Hij nam de kwestie persoonlijk op, omdat hij in de jaren tachtig in de promotiecommissie van Van den Boom zat. In een televisieuitzending van BuitenhofBekijk het fragment met Willem Koops hier terug. zegt Koops dat de handelswijze van Van den Boom in haar proefschrift plagiaat is. Naar nu blijkt is dat het begin van een slepende zaak bij de Commissie voor Wetenschappelijke Integriteit aan de Universiteit Utrecht en vervolgens bij de Landelijke Commissie voor Wetenschappelijke Integriteit (Lowi).
Inmiddels kan Koops erom lachen, zegt hij aan de telefoon. ‘Maar ik ben twee keer echt verbaasd gewest,’ zegt hij. Volgens de klager – Koops wil niet zeggen wie het is, Dymph van den Boom ontkent dat zij het is – had Koops twee keer niet mogen zeggen wat hij zei. ‘Allereerst had ik in Buitenhof niet mogen zeggen dat dit in mijn ogen plagiaat was.’ Volgens de klager beschuldigde Koops daarmee een collega-wetenschapper zonder grond, iets wat niet toegestaan is. ‘Het Lowi heeft gezegd dat ik het volste recht had om te zeggen wat ik zei, onder meer omdat het in ieder geval naar de Amerikaanse regels van destijds wel plagiaat was.’
Vlak daarna vroeg de klager om een herziening van het oordeel. ‘Omdat ik gepraat zou hebben met een journalist en er daarom sprake zou zijn van trial by media,’ zegt Koops. ‘Sinds wanneer mag ik niet met journalisten praten,’ vraagt hij verontwaardigd. Ook in die zaak zou Koops later gelijk krijgen, omdat volgens het Lowi geen sprake was van een schending van de geheimhoudingsplicht over de Lowi-procedure.
Symposium
De UvA organiseert in januari met de Vereniging van Universiteiten een symposium over plagiaat als alternatief voor de geplande gesprekken, zo laat een woordvoerder weten. Ook zegt zij dat er in februari 2020 wel een ‘verkennend gesprek’ is gevoerd met de voorzitters van examencommissies, maar dat de coronapandemie de universiteit ertoe dwong andere gesprekken af te gelasten.
Op het symposium in januari komt onder meer de vraag aan de orde wat precies de schending van wetenschappelijke integriteit is, en is er een lezing over de eisen aan wetenschappers versus de eisen aan studenten. ‘Deze themamiddag wordt geopend door rector magnificus Karen Maex. We gaan uit van een vruchtbaar debat over hoe om te gaan met plagiaat,’ laat de woordvoerder weten.
In 2019 was er sprake van dat de UvA de diesredes van Dymph van den Boom tijdelijk offline haalde zodat deze later, met correcte bronvermelding, weer online worden gezet. Dat gaat niet meer gebeuren, zo zegt de woordvoerder. ‘Professor Van den Boom heeft hiervan geen gebruik gemaakt.’
