‘Deze overheidssteun zorgt voor een zombificatie van de economie’
Hoe staat de economie ervoor na een half jaar coronacrisis? Hoogleraar financiële markten Arnoud Boot spreekt er vanavond online over in Spui25. ‘Het is beter om ondernemerschap te stimuleren dan louter grote publieke investeringsfondsen op te zetten.’
In maart zei je in Folia dat deze crisis een voorspelbaar einde zou hebben en daarom beperkte schade zou hebben voor de economie. Hoe denk je daar nu over?
‘Het virus wil maar niet verdwijnen en dat had ik in maart niet gedacht. Het duurt allemaal veel langer. Zolang er geen vaccin is kan het virus roet in het economisch eten blijven gooien. In die zin gaat het niet goed en is het ook onvoorspelbaar wanneer het beter gaat.’
Je hebt ook goed nieuws?
‘Jazeker. Economisch gezien gaat het veel minder slecht dan ik had verwacht. Ik had een veel diepere dip verwacht dan de dip die zich nu aandient. Het gaat natuurlijk niet goed, maar in andere landen om ons heen gaat het veel slechter. De productie draait door. De export is natuurlijk dramatisch veel lager, maar niet ingestort. En de werkloosheid is nog steeds relatief laag. Nederland is een sterk land en dat betaalt zich nu uit.’
Daar heeft de overheid anders sterk aan mee geholpen met de miljardensteun.
‘Dat heeft geholpen, maar dat is ook precies waarover ik bezorgd ben. De economie is de afgelopen jaren te weinig vernieuwd. Grote bedrijven zijn al lange tijd te veel beschermd, een soort zombificatie van de economie. Dat wordt nu door corona extra doorgezet, juist nu er een uitgelezen kans is om de vernieuwing van de economie een impuls te geven.’
De zombificatie van de economie?
‘Sommige bedrijven weten dat ze, bijvoorbeeld via economische macht of lobby’s, sowieso overeind gehouden worden door de overheid. Die bedrijven hebben daarom ook geen buffers aangelegd voor slechtere tijden, noch tijdig geherstructureerd. Dat verklaart ook waarom veel bedrijven meteen nadat Covid-19 toesloeg in moeilijkheden kwamen. Europa en de nationale overheden zijn steeds onbeperkt bereid om de economie te redden, hoe lang dat ook nodig is en hoeveel geld er ook mee is gemoeid. Die interventies door overheden zouden beter gewogen moeten worden om ook nieuwe en innovatieve bedrijven een kans te geven.’
Het geld komt bij de verkeerde bedrijven terecht?
‘Bestaande en vaak grote bedrijven worden bevoordeeld boven nieuwe bedrijven. Bestaande bedrijven zitten aan de onderhandelingstafel en hebben vaak hele afdelingen om het overheidsgeld binnen te harken.’
Ik denk direct aan de KLM. Dat krijgt straks wellicht weer drie miljard of meer.
‘Dat is een speciaal geval, want grote nationale luchtvaartmaatschappijen als KLM zijn eigenlijk sowieso al bevoordeeld. De luchtvaartindustrie is een semipublieke sector, waar de politiek veel over te zeggen heeft. De regering bemoeit zich met het aantal starts en landingen op Schiphol en indirect ook van KLM. Dat draagt bij aan de omvang van de sector.’
Als ook andere bedrijven hun hand ophouden en geld krijgen zijn ze dan niet allemaal semipubliek?
‘Waar het om gaat is de attitude: als bedrijven weten dat ze toch wel geld krijgen, gaan ze zich in hun beleid ook richten op nationale en Europese overheden, inclusief de Europese Centrale Bank (ECB). Dat is wat ik het “zonnebloemeffect” noem. Een zonnebloem keert zich naar de zon, en alle bedrijven keren zich naar de ECB, want die komt ons wel redden. Dat gaat ten koste van inventiviteit en creativiteit van bedrijven. Vernieuwing blijft dan achter. Bedrijven als Tesla of technologiebedrijven in Silicon Valley hebben soms voordeel gehad van de overheid, maar ze waren nooit van de grond gekomen als ze zich te veel hadden gericht op wat overheden van hen hadden verwacht.’
Hoe krijgen we de economie weer op de rails?
‘Er moeten drie dingen gebeuren. Belangrijk is dat er een betere balans komt tussen waar overheden zich mee willen en kunnen bemoeien, en wat er kan worden gedaan door bottom-up ondernemerschap. Het is beter om ondernemerschap te stimuleren dan louter grote publieke investeringsfondsen op te zetten. Als men dat toch doet, is het belangrijk expliciet te maken hoe zulks investeringen en initiatief van de private sector uitlokt.’
Arnoud Boot debatteert vanavond met collega-economen in Spui25 online. Vraag hier een link aan om deel te nemen via Zoom of live mee te kijken via YouTube.
