Crea-oprichter Johnny Kuiper overleden
Dinsdag 10 maart jongstleden is de oprichter van Crea Johnny Kuiper overleden. Voormalig Crea-directeur Sjoerd Jans schreef voor ons een In Memoriam. ‘Kunst zag hij nadrukkelijk als een manier om maatschappijkritiek vorm te geven.’
Johnny Kuiper werd geboren in Dwingeloo en doorliep de kweekschool. Maar hij had grotere ambities dan onderwijzer op een dorpsschool en trok naar Amsterdam. Geïnspireerd door de gebeurtenissen in 1968 en 1969, eerst in Parijs en later ook in Amsterdam, was daar in 1970 door een stel enthousiastelingen (onder meer Sybren Piersma, later studentendecaan en hoofd van studentenzaken van de UvA, en prof. Frits de Jong Edzn., hoogleraar sociaal-economische en politieke geschiedenis aan de UvA, en voorvechter van de democratisering van de universiteiten) de stichting Crea opgericht. Deze stichting ging zich toeleggen op de praktische invulling van de slogan van die dagen: de verbeelding aan de macht!
Johnny Kuiper kwam in contact met deze groep en ontpopte zich tot een visionaire medestrijder. Er moesten mogelijkheden komen voor studenten om zich naast de studie te bekwamen in de kunsten. Kunst en wetenschap, in hun maatschappelijke context, moesten weer als eenheid gezien worden en als zodanig de academische vorming van studenten weer prominent op de kaart zetten. Kunst zag hij nadrukkelijk als een manier om maatschappijkritiek vorm te geven, door via de uitvoeringspraktijk discussies aan te zwengelen en onderliggende structuren bloot te leggen. Wetenschap(pelijke kennis) was een integraal onderdeel van deze uitvoeringspraktijk.
De eerste jaren werden gebruikt om een positie te verwerven als dé culturele organisatie van de UvA, die het bescheiden en sterk versnipperde landschap dat al bestond ging overkoepelen en versterken. Zo werden vertegenwoordigers van organisaties als het studentenfilmfestival Cinestud, de studentendansvereniging Panta Rhei, het studentensymfonieorkest J.Pzn.Sweelinck, en ook studentenverenigingen die als doel hadden om hun leden middels bijeenkomsten en discussies kennis te laten maken met een brede waaier aan maatschappelijke kwesties, samengebracht in een algemeen bestuur dat Crea ging leiden. Zo werd Crea het doorgeefluik van universitaire gelden naar die organisaties.
Maar dat vond Johnny niet genoeg. Onder zijn leiding werd een breed cursusprogramma samengesteld dat in studiejaar 1974/75 voor het eerst als een samenhangend aanbod via een breed verspreide folder aan de studenten werd aangeboden. Met als thuisbasis het pand Herengracht 88 werden er nog zeven locaties gebruikt. Als je dat eerste programma van Crea naast de website van vandaag de dag legt, zie je opmerkelijk veel overeenkomsten.
En Johnny ging verder op zijn pad. Hij bemoeide zich intensief met de geboorte van de Intreeweek omdat hij daarin een mogelijkheid zag om meteen in het begin van het studiejaar uit te pakken met een groots cultureel programma. Een sterke verwevenheid van die eerste Intreeweken en Crea maakte het mogelijk een toneelgezelschap op te richten dat zich met haar repertoirekeuze en werkwijze nadrukkelijk als de vleesgeworden vorm van alle ideeёn en idealen rond academische vorming manifesteerde: het Handke/Weiss-gezelschap.
Johnny was de regisseur en de grote animator. Handke/Weiss werd, mede door de repetoirekeuze, korte tijd serieus genomen door de theaterwereld, die zelf in een crisis verkeerde met als hoogtepunt de Aktie Tomaat. Veel studenten die in die dagen deel uitmaakten van deze toneelgroep zijn later als professionals in de theaterwereld terecht gekomen. Als verlengstuk van de toneelactiviteiten van het Handke/Weiss-gezelschap werden grote projecten gerealiseerd, onder meer met het Goethe instituut (de manifestatie Amsterdam/Berlijn) en diverse andere organisaties in de stad.
Crea groeide intussen door. Naast een steeds groter aanbod aan cursussen werd twee keer per jaar een grote happening georganiseerd in Felix Meritis (destijds het Shaffytheater) met een mix van previews uit het professionele circuit en diverse studentenproducties. Het Crea-kantoor boven de keuken van de mensa in H88 was intussen druk bevolkt met een hecht clubje medewerkers.
In 1980 en 1984 nam Crea tot tweemaal toe haar intrede in een leegstaand oud ziekenhuis, eerst op de Sarphatistraat en daarna op het Binnengasthuisterrein. In die jaren begon zich af te tekenen dat Johnny meer en meer gefocust raakte op zijn projecten terwijl er een steeds grotere spanning ontstond rond het budget: de kosten van zijn projecten pasten niet meer in de inmiddels flink uitgedijde Crea-organisatie. Kort na de verhuizing naar het Binnengasthuisterrein verliet Johnny Crea, met medeneming van zijn belangrijkste geesteskind: het Handke/Weiss-gezelschap.
Na die tijd is er lange jaren geen contact geweest tussen Johnny en Crea. Recent ontstond onder een aantal Handke/Weiss-deelnemers van het eerste uur en medewerkers van Crea het plan om hem in het kader van de viering van 50 jaar Crea in juni in het zonnetje te zetten.
Het heeft niet zo mogen zijn. Hij zal het vijftigjarige bestaan van zijn geesteskind helaas niet meemaken. Hij laat een prachtige studentenvoorziening na.
