Piketty op de UvA: ‘Geef iedere 25-jarige 120.000 euro’
Geef iedere 25-jarige 120.000 euro, en je geeft mensen veel meer zeggenschap in het leven. Bovendien neemt de ongelijkheid in de samenleving af. Dat schrijft Thomas Piketty in zijn nieuwe boek Kapitaal & Ideologie. Vandaag was hij te gast bij Room for Discussion.
Rockster-econoom Thomas Piketty nam vandaag voor de tweede keer, onder toeziend oog van een oude foto van zichzelf, plaats op de chesterfield-banken op de economiefaculteit. De vorige keer kwam hij om te praten over zijn boek Kapitaal in de 21e eeuw, waarin hij een historische studie maakte over inkomens- en vermogensongelijkheid in Westerse landen.
In zijn nieuwe boek koppelt Piketty die aan ideologie. Immers, zo is zijn stelling, ‘simpelweg zeggen: wij zijn rijk en jullie zijn arm en zo is het nu eenmaal, is niet houdbaar,’ vertelde hij vanmiddag. Er is een ideologie nodig om ongelijkheid te rechtvaardigen. Voor de Franse Revolutie was de rechtvaardiging dat ‘the nobility brings law and order, and the clergy offers spiritual guidance’.
Na 1789 werd die rechtvaardiging gezocht in wat Piketty ‘sacralisation of property’ noemde, ofwel: de heiligverklaring van het eigendom. En dat ging ver, toont Piketty deze middag met voorbeelden aan. Zo werd Haïti, toen ze in 1804, onafhankelijk werd van Frankrijk door haar voormalige kolonisator opgezadeld met een rekening van ongeveer driemaal het Bruto Nationaal Product om de Franse slaveneigenaren te compenseren. Hen was immers eigendom afgenomen. Het duurde tot in de jaren vijftig van de twintigste eeuw voordat het land die schuld had ingelost.
Zweden
Of wat te denken van Zweden, vertelde Piketty, nu gezien als een van de ‘perfectste sociaal-democratische landen’. Tot 1911, zo lepelde hij op, had slechts de rijkste 20 procent van de mannen stemrecht. Dat was niet uniek, maar anders dan in andere Europese landen hadden de allerrijksten in die groep honderd stemmen en de minst rijken in die groep slechts een stem bij de landelijke verkiezingen. Bij gemeenteraadsverkiezingen was er zelfs geen maximum in het aantal stemmen voor de allerrijksten waardoor de toenmalige Zweedse minister-president ‘a legal dictator in his own municipality’ was, aldus Piketty.
Tegenwoordig gebruiken we de meritocratieDe meritocratie is een systeem waarbij je sociaal-economische status gebaseerd is op je kunnen en prestaties. om de ongelijkheid tussen arm en rijk uit te leggen, maar dat is volgens Piketty gevaarlijk. ‘There is a strong stigmatization of losers in the system. And the winners overemphasize their merit and talent more open than ever before.’ Hij haalde het boek The rise of the meritocracy van Michael Young aan om aan te geven waar dat op uitdraait: ‘a big revolt’.
Geen determinatie
Wie rond 1900 tegen Zweden had gezegd dat hun land binnen een eeuw ongelijkheid actief bestreed, was raar aangekeken, zegt Piketty. ‘Ongelijkheid is geen vaststaand gegeven,’ wilde hij maar zeggen. Het is niet door god ingegeven, maar we kunnen er iets aan doen. En dat is nodig, vindt de Franse econoom.
Hoewel de ongelijkheid volgens hem nog lang niet zo groot is als een eeuw geleden, groeit die de laatste jaren wel. ‘Our social policy and fiscal consent is fragile,’ zegt hij, ‘because of the secession of the rich’. De middenklasse en de lagere economische klasse worden gedwongen belasting te betalen, maar de topklasse kan haar vermogen zo bewegen dat ze belastingen ontwijkt. Op de lange termijn is dat volgens Piketty niet houdbaar, zei hij. In de bestrijding daarvan ziet hij een belangrijke rol voor de Europese Unie.
Participatory socialism
Zijn belangrijkste oplossing is echter ‘participatory socialism’. Met andere woorden: meer inspraak voor mensen die werken, ten koste van mensen die vermogen beschikbaar stellen: ‘In Germany and Sweden workers have 33 or 50 percent of the votes in the board of big companies,’ vertelde Piketty. ‘And it works.’ Ook in zijn thuisland en in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten wordt dit nu bediscussieerd, voegde hij eraan toe. ‘This could become the global standard.’
Daarnaast zou er volgens hem een hogere vermogens- en erfbelasting moeten komen. Daarmee zou er tijdelijk vermogen moeten ontstaan voor mensen met een zeer groot vermogen, bijvoorbeeld van meer dan een miljoen, of in sommige gevallen tien miljoen. Om zijn zaak te bepleiten nam hij Nederland als voorbeeld: ‘In the Netherlands, the bottom 50 percent have no property. And two-third of the people will receive almost no inheritance.’
Piketty pleitte ervoor om iedere 25-jarige 120.000 euro te geven, met een maximum van 620.000 euro wanneer je ouders de rest willen bijleggen. De rest van het ouderlijk vermogen mag dan niet meer in een erfenis of schenking terecht komen, maar gaat naar de staat. ‘It will give everyone the possibility to make plans in your life: to create a company, to own an apartment.’ En daar blijft het niet bij. ‘Als je een schuld hebt, moet je iedere baan aannemen, onder elke omstandigheid, simpelweg om de huur te betalen. Maar als je een ton hebt, kun je onderhandelen over je baan.’ Nog belangrijker: ‘It gives you the power to participate.’
