UvA-geheimen | Waarom staan er eigenlijk boekverkopers in de Oudemanhuispoort?
Al meer dan een eeuw huizen er boekverkopers in de overdekte galerij van UvA’s Oudemanhuispoort. Maar waarom zitten ze daar eigenlijk? En welke wereldberoemde Nederlander was een van hun eerste klanten?
De geschiedenis van de Oudemanhuispoort is een lange. In 1601 wordt het bejaardentehuis voor mannen en vrouwen – het Oumanhuis voor Amsterdammers – gebouwd dankzij de opbrengsten van een loterij. Ruim anderhalve eeuw later wordt het flink gerenoveerd en komt er ook ruimte voor winkeltjes in de onderdoorgang van de Poort.
Kostbaarheden
In eerste instantie worden de winkelkasten vooral gebruikt voor de verkoop van zeer kostbare producten, zoals juwelen, goud- en zilverwerk, en aardewerk. In de jaren dertig van de negentiende eeuw loopt het animo van winkeliers echter snel terug wanneer de Oudemanhuispoort een opvanghuis voor cholerapatiënten wordt. Dat betekende dat er dagelijks zwaar zieke patiënten door de galerij gedragen werden, niet per se een aanlokkelijk beeld voor winkelend publiek. De winkelkasten raken langzaamaan leeg en blijven leeg als daarna de Koninklijke Akademie voor Beeldende Kunsten zich in de Oudemanhuispoort vestigt.
Amsterdam heeft in die tijd al een halve eeuw een boekenmarkt op de Botermarkt (het huidige Rembrandtplein). Elke dag werden er stalletjes opgebouwd waar tweedehands boeken verkocht werden om vervolgens weer afgebroken te worden. De gemeente wil daarvan af, te meer omdat ze het standbeeld van Rembrandt midden op het plein wil plaatsen, in plaats van in een hoekje.
(Lees verder onder de afbeelding)
Boekenjood
De gemeente denkt al snel aan de leegstaande winkelkasten in de Oudemanhuispoort. Een jaar na de opening van de boekenkasten komt de grote schilder Vincent van Gogh er langs, zo interpreteert de onlangs overleden historicus Jurjen Vis een brief van Van Gogh in zijn boek De Poort. ‘Had gelegenheid bij een boekenjood die mij latijnsche en grieksche boeken bezorgt die ik noodig heb, uit eene groote partij uit te zoeken en niet duur, 13 stuks voor 70 cts,’ schrijft hij in een brief aan zijn broer Theo.
Drie jaar na het bezoek van Van Gogh komt de Oudemanhuispoort in handen van de UvA, die de boekverkopers er tot op de dag van vandaag heeft laten zitten. Dat Van Gogh in zijn brief overigens schreef over een boekenjood zal in die tijd weinig verbazing hebben gewekt. Vrijwel alle handelaren in de Oudemanhuispoort zijn tot aan de Tweede Wereldoorlog joods. In 1941 en in de jaren erna worden alle verkopers afgevoerd naar concentratiekampen. Enkel Betsy en Jacques van Kollem overleven de gruwelen en keren terug naar de Poort. De andere winkeltjes worden daarna door anderen overgenomen.
Bekijk hieronder een video die we in 2017 maakten met de boekverkopers in de Oudemanhuispoort.
