Niks meer missen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Foto: Privéarchief Bart Verheggen
actueel

‘Nederland is helemaal geen koploper, we lopen qua duurzaamheid enorm achter’

Sanne Mariani,
6 februari 2020 - 12:30

De meningen over de aanpak van klimaatverandering lopen sterk uiteen, maar ook wetenschappelijke kennis wordt in het politieke debat vaak bevraagd en betwist. Voor een zinnige discussie moeten we juist die wetenschappelijke feiten goed op een rijtje hebben, schrijft Bart Verheggen, docent aard- en klimaatwetenschappen aan het Amsterdam University College, in zijn boek Wat iedereen zou moeten weten over klimaatverandering

We horen zoveel over het klimaat. Waarom is jouw boek vernieuwend?

‘Er is veel onduidelijkheid. Wetenschappelijke feiten worden in het debat verdraaid om aan te sluiten op een bepaalde politiek-ideologische voorkeur. Daarbovenop geven media een aantal stemmen in het debat bovenmatig veel aandacht. Ik wilde met wetenschappelijke inzichten de verwarring die hierdoor ontstaat helpen verminderen. Door de mens veroorzaakte klimaatverandering is een wetenschappelijk feit, maar toch wordt dit niet door iedereen op die manier behandeld.

Het feit dat roken slecht voor je is, zouden politici nooit in twijfel trekken. Stel je voor dat politici in de ­­­­Tweede Kamer zouden debatteren over het rookverbod, en een Kamerlid iets zou zeggen in de trant van “Ja, mijn tante rookte ook, en die is 93 geworden”. Dat gebeurt in de klimaatdiscussie wel.’

‘Het brede publiek heeft de wetenschap over roken en gezondheid nu geaccepteerd, maar bij klimaatwetenschap zijn we nog niet zo ver’
Bart Verheggen met zijn boek ‘Wat iedereen zou moeten weten over klimaatverandering’

Waarom wordt de wetenschappelijke kennis over klimaatverandering dan nog steeds in twijfel getrokken?

‘Bij roken speelde dezelfde discussie ongeveer zestig jaar geleden ook. Het verschil is dat het brede publiek de wetenschap over roken en gezondheid nu heeft geaccepteerd, en bij klimaatwetenschap zijn we nog niet zo ver. De verwarring over wetenschappelijke feiten roept constant vragen op. Hoe erg is het? Gaat de mensheid uitsterven? Wat zijn de gevolgen? Maar wat we met die problematiek moeten doen, staat los van de feiten. De oplossingen voor het klimaatprobleem zijn subjectief en juist over die oplossingen bestaat onenigheid. Mensen hebben een andere risicoacceptatie en andere waardeoordelen over hun toekomstig welzijn. Maar wat er nu gebeurt, is dat die onenigheid daarover zich vertaalt naar de wetenschap. De wetenschap is nu een speelbal van een discussie, terwijl die discussie eigenlijk gaat over politieke en ideologische meningsverschillen.’

En jij wilde in je boek juist focussen op die wetenschap, in plaats van ingaan op de subjectiviteit die besloten ligt in de oplossingen?

‘Precies. Van andere media kreeg ik te horen dat ze me niet wilden interviewen, omdat er een “persoonlijke noot” ontbreekt in mijn boek. Ik zie dit als een compliment. De hele links-rechts-splitsing is eigenlijk irrelevant in de wetenschappelijke discussie. Een enigszins stabiel klimaat is voor iedereen van belang.’

‘Nederland is helemaal geen koploper, we lopen qua duurzaamheid juist enorm achter’

Maar denk je dan niet dat tegenstanders van veel overheidsingrijpen de ernst van klimaatverandering altijd zullen blijven onderschatten, met andere woorden, bestaat er zoiets als ‘groenrechts’?

‘Er zijn in Amerika libertarische denktanks die zich wel degelijk serieus bezighouden met het klimaatprobleem. Er zijn genoeg rechtse politici in de geschiedenis die klimaat op hun politieke agenda hadden staan. Het verschil is alleen dat zij misschien andere oplossingen aandragen dan linkse politici. Die verscheidenheid lijkt me heel gezond voor de besluitvorming. Maar laten we daarbij wel gewoon uitgaan van de wetenschappelijke diagnose van het probleem.’

 

Wat zijn grote misverstanden over klimaat?

‘Wat vaak gezegd wordt, is dat Nederland het klimaat serieus moet nemen, maar dat we als land niet per se een koploper-positie hoeven in te nemen. Nederland is helemaal geen koploper, we lopen qua duurzaamheid juist enorm achter. In de Europese klas is Nederland het vieste kindje. Per hoofd van de bevolking stoten we ongeveer evenveel uit als in China. Het is makkelijk om naar een enorm land zoals China te wijzen, maar het is onzin dat China niks doet met duurzaamheid.’

 

‘Het is niet voor het eerst in de geschiedenis dat mensen door een bepaalde ideologie of identiteit wetenschappelijke feiten niet erkennen’

Waarom zijn er dan, ondanks de wetenschappelijke feiten, nog steeds mensen die klimaatverandering ontkennen?

‘Het is een toonbeeld van motivated reasoning, wat eigenlijk een voorbeeld is van veelvoorkomend menselijk gedrag. We redeneren allemaal weleens naar een gewenste conclusie of naar bevestiging van onze mening toe. Een grappig voorbeeld hiervan zie je bij voetbalsupporters. Veel voetbalsupporters geloven simpelweg dat hun club het beste is. Als hun club dan alsnog verliest, vinden ze allerlei redenen waarom dit zo is gelopen. Een onrechtmatige scheidsrechter, veel pech of onsportieve tegenstanders. Het is niet voor het eerst in de geschiedenis dat mensen door een bepaalde ideologie of identiteit wetenschappelijke feiten niet erkennen. Er komt nu bijvoorbeeld weer een beweging op van mensen die tegen vaccinaties zijn. Door hun ideologie of identiteit is er een blinde vlek voor medische wetenschap.’

‘Als je niet geeft om klimaatverandering en je daarvoor uitkomt, heb ik daar meer respect voor dan iemand die de feiten verdraait’

En mensen die niet geven om het klimaat, die denken ‘ik overleef het nog wel’, wat vind je daarvan?

‘Die gedachte komt misschien voort uit een bepaald egocentrisme, maar als dat jouw morele visie is en je hiervoor uitkomt, dan heb ik daar meer respect voor dan iemand die wetenschappelijke kennis verdraait. Dat is toch mijn allergie als wetenschapper: mensen die feiten verdraaien om een moreel of ideologisch denkbeeld te ondersteunen.’

 

Het ironische lijkt me alleen, dat een ontkenner van klimaatverandering waarschijnlijk ook nooit jouw boek zal kopen. Zijn denkbeeld past immers niet bij de feiten.

Hij lacht: ‘Klopt. Maar mijn boek is ook niet aan hen gericht. De illusie dat ik die mensen kan overtuigen heb ik al lang geleden laten varen. Bovendien is er ooit onderzoek gedaan in Amerika, en daar was zo’n 10 procent van de bevolking sterk afwijzend tegenover klimaatverandering. De groep van klimaatontkenners is eerder luid dan groot.’

‘Natuurlijk, ik ben ook weleens cynisch; met korter douchen en minder vlees consumeren komen we er niet’
Win een boek!

Wil jij het boek Wat iedereen zou moeten weten over klimaatverandering winnen? Stuur dan het goede antwoord op deze vraag voor zondag 16 februari naar Stephanie Gude (stephanie@folia.nl) onder vermelding van je naam en adres.

 

Welke Zweedse natuur- en scheikundige voorspelde meer dan honderd jaar geleden al dat een toename van koolstofdioxide in de atmosfeer ertoe leidt dat de temperatuur op aarde stijgt?

 

N.B. Inzenders met een UvA-mailadres krijgen voorrang.

En, draag je dan toch nog voorzichtig een oplossing aan in je boek?

‘In het laatste hoofdstuk­­ bespreek ik individuele verantwoordelijkheid tegenover structurele verandering. Natuurlijk, ik ben ook weleens cynisch; met korter douchen en minder vlees consumeren komen we er niet. Ik geloof dat structurele verandering nodig is om de doelstellingen te halen, hoewel individuele verantwoordelijkheid daarin zeker een rol speelt. Ik denk dat de invloed van de mens als consument regelmatig wordt overschat, terwijl de invloed van de mens als burger juist wordt onderschat. Die invloed gaat verder dan stemrecht: agendeer, kaart aan en bespreek klimaatverandering.’ Verheggen lacht. ‘Dat is dan tóch de persoonlijke noot in mijn boek.’

 

Aan het AUC geeft Bart Verheggen vakken op het gebied van aardsysteemkunde en klimaatverandering. Zijn boek Wat iedereen zou moeten weten over klimaatverandering is op woensdag 22 januari verschenen bij Uitgeverij Prometheus en kost 15 euro.