UvA’ers achter Amsterdam Sloopt: ‘Niemand komt hierheen voor nietszeggende nieuwbouw’
Kunsthistoricus Wouter van Elburg en historicus Hanneke Ronnes begonnen de website amsterdamsloopt.nl, uit protest tegen de voortdurende sloop in Amsterdam. De site geeft een overzicht van oude gebouwen die gesloopt zijn of gesloopt gaan worden. ‘Bij vrijwel alle panden die niet geregistreerd staan als monument hebben slopers vrijspel.’
Waarom deze site?
Hanneke: ‘Tot de jaren tachtig zijn er in Amsterdam veel gebouwen afgebroken en het gaat veelal om sloop die nu betreurd wordt. Op dit moment zijn we een beetje terug bij af: er is te weinig regie ten aanzien van sloop. Woningbouwcorporaties weten vaak onderling niet wie wat aan het slopen is. Er zijn beleidskaders vanuit de gemeente, maar die worden onvoldoende gevolgd. Het is op dit moment zo dat als een gebouw geen monument is, het in principe mag worden gesloopt, hoewel veel van deze gebouwen monumentwaardig zijn. Met de huidige regelgeving zijn sommige gebouwen, bijvoorbeeld uit de jaren 1860, nu onbeschermd. Juist in gebieden zoals Oud-West en Oost, waar al ontzettend veel is gesloopt, zou strenger toezicht moeten komen om hier verdere sloop te voorkomen.’
(Lees verder onder de afbeelding)
.jpg)
Waarom wordt er in Amsterdam zoveel gesloopt?
Wouter: ‘De grootste slopers zijn woningcorporaties en beleggers. Onze website gaat terug tot 2012, omdat de crisis toen voorbij was en de sloop weer toenam. Er heerst een enorme willekeur ten aanzien van sloop. Bovendien zijn veel argumenten die gebruikt worden om sloop te verdedigen cirkelredeneringen: in de Schimmelstraat staat een blok woningen van een woningcorporatie op de nominatie voor sloop, omdat het door dezelfde corporatie de afgelopen twintig jaar slecht onderhouden is. Onder het mom van “dit is een krot” wordt het gebouw gesloopt; opknappen lijkt geen optie. Als panden in eerste instantie beter worden onderhouden, is slopen vaak niet nodig.’
Hanneke: ‘Een ander oneigenlijk argument dat wordt gebruikt om sloop te verdedigen, is dat leraren en verplegend personeel anders niet aan een woning komen. Maar daarvoor hoef je natuurlijk niet iets ouds te slopen; daar zijn andere oplossingen voor. Uiteindelijk zijn het ook meestal niet de leraren of verplegend personeel die in de nieuwe panden komen te wonen.’
Is het restaureren van een oud pand niet aanzienlijk duurder dan het bouwen van een nieuw gebouw?
Hanneke: ‘Je moet je inderdaad niet vergissen: als je iets hoogwaardig wil restaureren dan is dat duur. Het grappige is dat men soms tegen restauratie lijkt te zijn, totdat dit daadwerkelijk gebeurt. Neem de Van der Pekbuurt in Noord. Er werd gezegd: “Het is hier te vochtig, te koud, te krakkemikkig.” Toch zijn er uiteindelijk restauraties uitgevoerd en wordt deze buurt gelauwerd, vindt iedereen het hip en is in de pers lovend.’
Wouter: ‘Bovendien is het niet voor niks dat een Rijksmonument per vierkante meter aanzienlijk hoger in waarde is dan nieuwbouw. Dus in die zin valt er met restauratie ook winst te behalen.’
In jullie logo op amsterdamsloopt.nl staan de Andreaskruizen van Amsterdam afgebeeld, die onder invloed van een sloopkogel uit elkaar vallen. Tast nieuwbouw de identiteit van de stad aan, denken jullie?
Wouter: ‘Hanneke heeft veel gezocht op de websites van woningbouwcorporaties om uit te vinden welke panden op de “slooplijst” staan. Op die sites staat soms een sloopkogel afgebeeld die op ironische wijze de willekeur en onverschilligheid van woningbouwcorporaties weergeeft, en een zeker gebrek aan sloopschaamte. We hebben daarom die sloopkogel in ons logo verwerkt: het symboliseert hoe onverminderd sloopgedrag het historisch materiaal en stadsbeeld van Amsterdam aantast. Niemand komt naar Amsterdam voor nietszeggende nieuwbouw. Als de stad op Tokio gaat lijken, wat is er dan nog uniek aan Amsterdam?’
Hanneke: ‘Toen Wouter en ik de website begonnen, onderzocht ik de sloop van een huizenblok op de Eerste Oosterparkstraat. Het ging om een laatste stukje oude bebouwing in een straat met vooral nieuwbouw uit de jaren tachtig. Dit deel van Oost was eigenlijk al door de ondergrens gezakt: het was geen oude wijk meer. Toch is de sloop van een heel huizenblok verre van uitzonderlijk.’
De UvA kondigde aan dat ze het voormalig Service & Informatiecentrum (BG-3) op het Binnengasthuisterrein wil slopen, een gebouw uit de jaren negentig. Het Binnengasthuisterrein is tevens de plek waar jullie beiden doceren. Wat vinden jullie hiervan?
Hanneke: ‘De UvA was van plan om meer te slopen op het Binnengasthuisterrein, maar gelukkig is dat tegengehouden. We hebben naar aanleiding van onze website nog geen reactie gehad van de UvA, alleen van de gemeente. Zonder protest van anderen was een deel van het Binnengasthuisterrein vervangen door nieuwbouw, terwijl wij erfgoed doceren aan de UvA. Het tegenhouden van de sloop kostte veel moeite, ook al ging het hier om een Rijksmonument.’
Er zijn raadsvragen gesteld naar aanleiding van jullie website en binnenkort gaan jullie in gesprek met de wethouder. Wat is jullie doel?
Hanneke: ‘We zijn de website niet begonnen uit nostalgisch sentiment, maar vanuit academisch oogpunt. Na de jaren tachtig heerste er consensus dat slopen misschien toch niet zo’n goed idee was. Vooral omdat we op een later moment vaak hetgeen er stond hoger inschatten dan wat er voor in de plaats kwam.’
Wouter: ‘We zouden allemaal kunnen kijken naar het verleden, toch ontbreekt het besef dat we nu precies datgene doen waar we in de jaren tachtig spijt van hadden.’
