Allard Pierson opent expositie over vrolijke Bes-godjes uit Oude Egypte
In het deels al verbouwde Allard Pierson gaat vandaag een bijzondere tentoonstelling van start over kleine huis-, tuin- en keuken-godjes. Een Bes-godje was er vooral bij het voorkomen van en beschermen tegen kleine ongelukjes of ziektes of om een feestje nog mooier en leuker te maken. ‘Bes is een feestbeest.’
Met zijn kromme, korte benen, uitgestoken tong en verentooi is de god Bes een herkenbare figuur uit het Oude Egypte, een beschaving die rond 3300 voor Christus is ontstaan langs de Nijl. Populair als hij was, werd hij afgebeeld op amuletten, meubels, bedden, zuilen, vazen en serviesgoed en als klein of groot standbeeld. Bes speelde een rol in het dagelijks leven van iedereen: van farao’s tot slaven, van zwangere vrouwen tot bange kinderen en van strijdende soldaten tot vrolijke feestvierders. Vanaf 2450 voor Christus tot in de Romeinse tijd, 300 na Christus, werd Bes in Egypte aangeroepen voor bescherming in allerlei situaties. Ook als het om de vrolijke kant van het leven ging werd hij vereerd.
Ondanks de lopende verbouwing van het Allard Pierson is directeur Wim Hupperetz er met behulp van de Ny Carlsberg Glyptotek in Kopenhagen en het Museum August Kestner in Hannover in geslaagd een bijzondere tentoonstelling samen te stellen rond Bes, waarbij de Leidse egyptoloog Olaf Kaper optreedt als gastconservator. De collecties van de drie musea werden aangevuld met objecten uit het Roemer- und Pelizaeus-Museum in Hildesheim, het Ägyptisches Museum van de Universiteit Leipzig, het museum van de Universiteit van Aberdeen en het Nationaal Museum van Soedan in Khartoem. Zodoende kon de tentoonstelling Bes. Kleine god in het Oude Egypte worden samengesteld. Dankzij deze internationale samenwerking konden voor het eerst 250 Bes-objecten bij elkaar komen. Vanaf vandaag is de expositie geopend voor het publiek.
Volksgodje
‘Deze tentoonstelling gaat nadrukkelijk niet over de “grote”, hemelse goden met hun mythologieën en afbeeldingen, maar over kleine aardse Goden zonder tempel en groot verhaal, volksgodjes van alledag die behoorden bij het leven van alledag,’ zegt Kaper tijdens een rondleiding. ‘Bes is een danser, een muzikant, een soldaat. Bes is een feestbeest, is er voor het vermaak of de erotiek, maar ook en vooral is Bes een beschermer. Als je een enge slang ziet, wie is dan je vriend? Juist, Bes,’ zegt Kaper. ‘Bes beschermt.’ Een mooie illustratie daarvan is een (nagebouwd) kraambed met voetenbord en houten hoofdsteun en met zes poten, elk der poten vertegenwoordigt Bes. ‘De vrouw en haar kind werden in zo’n bed beschermd tegen ziektes en andere problemen in het kraambed.’ De Bes-godjes zijn allemaal klein en hebben een zogenoemde ‘dwerggroei’, het lichaam van een dwerg dus. Kaper: ‘Veel dwergen overleden al bij hun geboorte, dus als ze toch overleefden, moesten ze wel een bijzondere kracht hebben.’
De tentoonstelling Bes. Kleine god in het Oude Egypte is te zien in het Allard Pierson, Oude Turfmarkt 127-129, tot en met 8 maart 2020. Zie ook hier.
