UvA viert negentigjarig bestaan accountantsopleiding
De accountantsopleiding van de UvA bestaat deze week negentig jaar. In het accountansvak is veel veranderd, maar ook veel gelijk gebleven. Hoogleraar accounting Frank Verbeeten blikt terug en kijkt vooruit. ‘Je kunt nog steeds een schoenendoos met bonnetjes naar de accountant brengen en de jaarrekening laten opmaken.’
Bij accountancy denken veel mensen gelijk aan saaie boekhouders. Daar denkt u vast anders over.
‘Ja, daar denk ik zeker anders over. Het controleren van de jaarrekening van een bedrijf, het belangrijkste werk van de accountant, klinkt misschien saai, maar het is belangrijk, interessant en verantwoordelijk werk dat inzicht geeft in wat bedrijven doen of laten. Dat belang zie je ook terug in de belangstelling voor onze accountantsopleiding, en het zeer lage percentage werklozen onder accountants.’
De opleiding werd ooit opgericht door de Amsterdamse accountant Théodore Limperg, sindsdien bekend wegens het ‘Limpergiaans vertrouwen’. Wat moeten we daaronder verstaan?
‘Daarmee wordt onder accountants verstaan dat een accountantsverklaring aangeeft of de jaarrekening een betrouwbaar beeld van de werkelijkheid geeft. Als een accountant zegt dat de jaarrekening klopt moet iedereen er van uit kunnen gaan dat dit ook zo is. Aan de andere kant: accountants voeren hun controles gewoonlijk uit op basis van steekproeven en daar zitten natuurlijk risico’s aan vast. Daarom is het belangrijk dat een accountant – voordat hij de boeken controleert – goed weet hoe het bedrijf in elkaar zit: hoe zit de organisatiestructuur in elkaar, worden de organisatieprocedures gevolgd, wat is de tone at the top – dus wat is de managementkwaliteit –, wat voor ICT-systemen kent het bedrijf en hoe goed zijn die, et cetera.’
(Lees verder onder de afbeelding)
Mag ik concluderen dat ‘vertrouwen’ de basis vormt van het werk van iedere goede accountant?
‘Ja.’
Toch kom ik geregeld berichten tegen over accountants die meewerken aan louche witwaspraktijken of dergelijke praktijken over het hoofd zien.
‘Dat kan natuurlijk – gelukkig sporadisch – voorkomen en dat kan en mag natuurlijk niet. Het is ook aan de accountant zelf om scherp door te vragen bij het te controleren bedrijf om te beoordelen of het bedrijf de zaken op orde heeft. Een accountant moet op basis van een professioneel oordeel bepalen hoe groot hij of zij bijvoorbeeld de kans op fraude inschat. Maar de accountant is niet altijd in staat om fraude te kunnen constateren. Dat is soms niet het geval, bijvoorbeeld als frauduleuze managers met elkaar de fraude afstemmen. Dan kan het lastig zijn om fraude te ontdekken. Als dan achteraf toch fraude wordt vastgesteld, is het de vraag of de accountant zijn werk verkeerd heeft gedaan of dat hij/zij is misleid. De maatschappij heeft soms te hoge verwachtingen van de accountant. Ook de accountant zelf wordt weer gecontroleerd: door de Autoriteit Financiële Markten (AFM), en indirect door commissarissen en door beleggers.’
Accountantskantoren maken vaak deel uit van grote multinationals. Klopt dat?
‘Dat klopt tot op zekere hoogte. Er zijn veel Nederlandse accountantskantoren. Internationaal heb je de Big 4: Deloitte, KPMG, EY en PWC. Zij controleren gezamenlijk de jaarcijfers van tachtig procent van de grote Nederlandse bedrijven. Maar er zijn genoeg kleine accountantskantoren, al zijn die misschien minder zichtbaar omdat ze geen multinationals controleren.’
Vroeger bracht je als ondernemer aan het eind van het jaar je schoenendoos met bonnetjes naar de accountant: red je er maar mee. Dat kan nog steeds?
‘Dat kan nog steeds, en kleine ondernemingen zullen dat nog wel eens doen. Maar dan kom je in het algemeen al snel bij een administratiekantoor of klein accountantskantoor terecht.’
Kunnen we zonder accountant?
‘Echt grote organisaties kunnen niet zonder accountant. Vergeet niet dat grote ondernemingen een betrouwbaarder indruk achterlaten als hun jaarrekening is goedgekeurd door een accountant. Daarnaast heeft de accountant ook een “natuurlijke adviesfunctie”, waar een bedrijf baat bij heeft.’
Hadden accountants de economische crisis kunnen voorkomen?
‘Er zijn natuurlijk veel bedrijven failliet gegaan tijdens de crisis. Maar het is gewoon heel moeilijk te voorspellen of een bedrijf failliet gaat of niet. Dat hangt van veel factoren af. Bovendien wil je als accountant liever niet voorspellen dat een bedrijf failliet kan gaan, want dat kan maar zo een self-fulfilling prophecy zijn.’
Hoe ziet de toekomst voor accountants er uit?
‘Ik denk wel dat er behoefte blijft bestaan aan de certificerende functie van de accountant en dus ook aan een opleiding. Een goedgekeurde jaarrekening staat voor degelijkheid en vertrouwen. In die zin zullen we als opleiding de honderd wel halen. In de tijd dat Limperg de opleiding oprichtte, kon een bedrijf zelf bepalen of het zijn jaarrekening door de accountant liet controleren of niet. Later werd een accountantscontrole verplicht voor bedrijven van een bepaalde omvang. Het werk van de accountantsorganisaties is nu wel sterk gereguleerd; de AFM kijkt mee bij specifieke controles. Alternatieven zijn dat je de controleplicht laat vervallen, zodat bedrijven zelf kiezen of ze hun jaarrekening willen laten controleren. Anderzijds kun je de controle laten uitvoeren door een overheidsinstantie als de Belastingdienst.’
Aanmelden voor het symposium op 30 augustus in de Oudemanhuispoort kan hier.
