UvA-geheimen | Wat heeft de VOC-zaal in het Bushuis met de VOC te maken?
Met zijn zeventiende-eeuwse schilderijen en sierlijke groene schouw lijkt het alsof de tijd heeft stilgestaan in de VOC-zaal van het Bushuis. Maar wat heeft deze zaal precies met de VOC te maken? En hoe origineel is het interieur eigenlijk?
Voor geschiedenisstudenten is de VOC-zaal in het Bushuis/Oost-Indisch Huis bekend terrein. De diplomauitreikingen en promotieceremonies van generaties historici vonden er plaats. Achter een houten afscherming in de zaal hangen zeventiende-eeuwse schilderijen en prijkt het wapen van Amsterdam als middelpunt van de statige ruimte.
Toch heeft de zaal er lange tijd niet zo gelikt uitgezien, vertelt historicus Lodewijk Wagenaar, die in de jaren negentig betrokken was bij de herinrichting van de zaal. ‘Het was daarvoor een rommelige collegezaal met hele vieze gordijnen. Heel goor was het,’ zegt hij. ‘Ik heb mijn leven eens gewaagd toen ik voor een foto die gordijnen wilde weghalen en de ladder opeens begon te schuiven. Gelukkig kwam ik weer op mijn voeten terecht.’
Wapenopslag
In de jaren negentig kreeg de UvA behoefte om de geschiedenis van de VOC in de herinnering terug te brengen, vertelt Wagenaar. Het Oost-Indisch Huis was namelijk het belangrijkste kantoor van de Vereenigde Oostindische Compagnie. De bewindhebberszaal, die nu de VOC-zaal heet, werd gebruikt voor vergaderingen van de Amsterdamse afdeling van de VOC. Ook het hoofdbestuur van de VOC, de Heren Zeventien, vergaderde er met enige regelmaat.
Welgestelde reizigers mochten in de zaal langskomen voor een rondleiding. ‘Dan kregen ze na afloop een zakje peper mee,’ vertelt Wagenaar. Het Bushuis – ‘bus’ is oud-Nederlands voor kanon – deed oorspronkelijk dienst als wapenopslag van de stad Amsterdam, maar werd in 1603 aan de VOC verhuurd.
Eindeloze gangen
Toen de VOC aan het eind van de achttiende eeuw werd opgeheven, kwamen haar gebouwen in het bezit van de Nederlandse overheid. De schilderijen uit de vergaderzaal kwamen na verloop van tijd terecht in het Rijksmuseum. De schilderijen die nu nog in de VOC-zaal hangen, zijn dus geen originele werken, maar op linnen afgedrukte foto’s van de schilderijen. ‘De voorwerpen uit Azië die eeuwen geleden door bezoekers zo werden bewonderd, zijn verloren gegaan,’ weet Wagenaar.
Het originele Bushuis werd aan het eind van de negentiende eeuw afgebroken en in 1890 vervangen door een nieuw gebouw, inclusief een extra verdieping. In 1965 vestigde de Universiteit van Amsterdam zich in het Bushuis, en de universiteit verbond het gebouw met het Oost-Indisch Huis. Wagenaar herinnert zich dat het erg donker was in de beginjaren van het nieuwe universiteitsgebouw. ‘Er waren eindeloze gangen en zijgangen. Als student geschiedenis kwam ik er niet vaak, en als ik er was, dan raakte ik meteen de weg kwijt.’
Een historische knipoog
In 1996 werd besloten om de bewindhebberszaal opnieuw in te richten door het toevoegen van historische elementen, maar een replica moest het niet worden. Zo zijn de tafel en stoelen gemaakt door de meubelmaker van het Rijksmuseum, die de meubelstukken in zeventiende-eeuwse stijl kon reconstrueren. Het dieprode plafond is ook ‘typisch voor de tijd waarin het Oost-Indisch Huis tot stand kwam,’ zegt Wagenaar. De vloer werd beschilderd met ‘blotevoetenmarmer.’ ‘Dat vlekkerige effect krijg je door met blote voeten over de nog niet gedroogde bovenste laag verf te lopen,’ zegt Wagenaar.
Dat de ruimte niet authentiek is, leidt nog regelmatig tot verwarring. Een bordje naast de zaal laat weten dat het interieur niet origineel is, maar nergens staat vermeld dat het niet om een één-op-één-replica gaat. ‘Het is geen reconstructie, maar een decor dat theatraal bedoeld is. Het is een knipoog naar de geschiedenis en niet meer dan dat.’
Geheim ontrafeld. Heb je ook een UvA-geheim dat je graag ontrafeld zou willen zien? Mail naar redactie@folia.nl.
