Niks meer missen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Foto: Vera Duivenvoorden
actueel

‘Er is in Nederland een vruchtbare voedingsbodem voor radicaal-rechts’

Henk Strikkers,
21 maart 2019 - 13:01

Politicoloog Matthijs Rooduijn leidde een groot onderzoek naar populisme in Europa. Wij spraken met hem over de verrassende verkiezingswinst van Forum voor Democratie bij de verkiezingen voor de Provinciale Staten. ‘Ik had wel verwacht dat Forum en GroenLinks het goed zouden doen, maar dat Forum de grootste zou worden… Dat niet.’

Is Thierry Baudet een populist?

‘Absoluut, geen enkele twijfel. Hij doet zich voor als iemand die het goede volk representeert, dat volgens hem gecorrumpeerd en uitgebuit wordt door de gevestigde elite. Die elite luistert niet meer naar de wil van het volk en Baudet is degene die daar iets aan wil doen. Hij verzet zich tegen de “linkse grachtengordel” en “de cultuurmarxistische academici”. En hij zegt dat er “gevaarlijke buitenstaanders” zijn, die de natie bedreigen. Dat maakt hem radicaal-rechts. Baudet heeft alle kenmerken van een radicaal-rechtse populist.’

 

In Nederland hadden we al een radicaal-rechtse populist in Geert Wilders. Is Baudet heel anders?

‘Ze zijn vooral heel erg vergelijkbaar. Op de belangrijke thema’s zoals de Europese Unie, immigratie, veiligheid en het klimaat hebben ze een erg gelijke opvatting. Er zijn wel wat verschillen: Wilders hamert meer op de islam, en Wilders is sociaal-economisch linkser dan Baudet. Baudet presenteert zich bovendien meer als een intellectueel, zoals Pim Fortuyn. In zijn toespraak van gisterenavondRooduijn analyseerde de speech. Het artikel is hier te lezen op de site van Stuk Rood Vlees. probeert hij zeer belezen over te komen. Dat is een mooie paradox: hij zegt de wil van het volk te vertegenwoordigen, maar doet zich helemaal niet voor als iemand van het volk.’

‘Forum is weliswaar de grootste, maar het krijgt een relatief klein deel van de stemmen. Het is de grootste kleine partij’

Zijn de kiezers van Baudet en Wilders dezelfde?

‘Het is nog enigszins lastig te zeggen, omdat er nog niet zoveel data over Forum-kiezers beschikbaar zijn. Bij de vorige verkiezingen waren de mensen met sympathie voor Forum qua leeftijd, opleiding en opvattingen ongeveer dezelfde als kiezers van Wilders. Wat opvalt is ook dat het vertrouwen in de politiek laag is. Je ziet het ook in de uitslag: Baudet wint flink, de PVV verliest behoorlijk.’

 

Had je die grote winst van Baudet verwacht?

‘Nee, ik had het niet verwacht. Ik had wel verwacht dat Forum en GroenLinks het goed zouden doen, maar zo goed… Wat ook wel belangrijk is om te benadrukken is dat Forum weliswaar de grootste is, maar het is een relatief klein deel van de stemmen. Het is de grootste kleine partij. De fragmentatie in de Kamer zet door, nu ook op radicaal-rechts.’

‘Ontkenning van wetenschap maakt Baudet sterk, omdat hij daarmee zegt wat sommige van zijn kiezers willen horen: dat ze die wetenschappers mogen negeren’

In zijn speech viel hij universiteiten aan. Hoe kijk je daarnaar als wetenschapper?

‘Ik neem daar kennis van. Het is niet iets nieuws voor populisten om “de wetenschapper in de ivoren toren” aan te vallen. Wat wel nieuw is in Nederland, is hoe sterk Baudet wetenschappelijke feiten als de rol van de mens in de opwarming van het klimaat ontkent. Dat vind ik als politicoloog interessant. Heel vaak wordt gevraagd hoe hij daarmee wegkomt, maar het antwoord is eigenlijk gemakkelijk. De ontkenning maakt hem sterk, omdat hij daarmee zegt wat sommige van zijn kiezers willen horen: dat ze die wetenschappers mogen negeren.’

 

Kun je daar als wetenschapper iets aan doen?

‘Je kunt zeggen en laten zien dat het anders is, maar daarmee bereik je vaak alleen maar de mensen die wetenschap geloofwaardig vinden, en niet de mensen die het met Baudet eens zijn. Hoe je die moet bereiken, dat weet ik niet.’

 

Je hebt een groot onderzoek naar populisme in Europa uitgevoerd. Kun je op basis daarvan zeggen hoe het verder gaat?

‘We weten ook al veel uit ons eigen land, bijvoorbeeld van de Lijst Pim Fortuyn en van Geert Wilders. Met name de LPF werd plotseling door een snelle winst heel groot, maar kreeg daarna problemen. En er komen zeker problemen. Dat zie je nu ook al: het is maar de vraag of Forum op elke zetel kandidaten kan zetten. Maar ik weet niet of die problemen op de korte termijn iets zullen betekenen voor de populariteit van Forum.’

Kan Thierry Baudet bij de volgende Tweede Kamerverkiezingen de grootste worden?

‘Ja, dat kan. Ik sluit niet uit dat Forum de grootste wordt, maar het kan ook helemaal anders gaan. Er kunnen problemen in de partij komen, het kan dat de verkiezingen over onderwerpen gaan waar Baudet niet op kan scoren, hij kan zelf een domme fout maken. Wat bij deze verkiezingen ook weer blijkt is dat verkiezingen steeds moeilijker te voorspellen zijn. Er zijn heel veel middelgrote partijen die heel snel kunnen groeien, maar ook weer heel snel kunnen krimpen. Maar wat gisteren wel duidelijk is geworden, is dat er in Nederland een heel vruchtbare voedingsbodem is voor radicaal-rechts populisme.’