UvA-geheimen | Wat een straat zonder gebouwen verraadt over de historie van REC
Op de Roeterseilandcampus ligt een straat zonder gebouwen en zonder adressen. Enkel een goed verstopt straatnaambordje achter hoge struiken zegt dat dit de Pancrasstraat is. Waarom staan er geen gebouwen in de straat? En wat heeft een voormalige tramremise daarmee te maken?
Het Roeterseiland was niet altijd in het bezit van de UvA. Aan het eind van de negentiende eeuw kocht de UvA een eerste (inmiddels gesloopt) pand op de plek die nu de Roeterseilandcampus heet. Pas na de Tweede Wereldoorlog, toen de studentenaantallen aan de UvA explosief groeiden, kwamen de UvA en de gemeente overeen dat het Roeterseiland een goede plek was om de universiteit de ruimte te geven om te groeien.
Tramremise
Het gebied rond de Nieuwe Achtergracht viel in die jaren namelijk leeg. Van 1904 tot iets na de Tweede Wereldoorlog diende de plek waar nu dagelijks duizenden studenten zich naar colleges haasten als een van de hoofdremises van het Amsterdamse tramnetwerk. In de eerste decennia van de vorige eeuw reden er dagelijks honderden trams door het korte straatje dat nu bijna vergeten is.
(Lees verder onder de afbeelding)
De functie van de tramremise aan de Nieuwe Achtergracht verviel echter in de jaren dertig toen de remise aan de Havenstraat in de Schinkelbuurt – die nog steeds in gebruik is – fors werd uitgebreid. De Nieuwe Achtergracht was daarmee de ideale plek voor de universiteit om nieuwe gebouwen neer te zetten.
Sloopkogel
Maar voor de plannen van de Poolse architect Norbert Gawronski was meer ruimte nodig dan de voormalig tramremise bood. In de originele plannen werden alle huizen aan de Sarphatistraat tussen de Roetersstraat en het Alexanderplein gesloopt. In de jaren zestig werd direct vaart gemaakt omdat volgens de gemeente veel panden ‘bouwvallig’ zouden zijn. De sloop van de woonhuizen begint aan de Roetersstraat en in de jaren erna worden alle panden tot aan de Pancrasstraat gesloopt. De universiteit begint op de leeggevallen ruimte direct met bouwen.
(Lees verder onder de afbeelding)
Protesten
In de jaren zeventig kondigt de rijksoverheid echter een bouwstop af voor alle universiteiten, precies als de UvA alle panden tot aan de Pancrasstraat (met uitzondering van het Allard Pierson Museum op de plek van het tegenwoordige REC-A) heeft gesloopt. Desastreuzer voor de universiteit is echter dat bewonersprotesten de kop op steken. ‘De universiteit moet in de stad blijven omdat zij niet naar de Bijlmer wil. Maar waarom moeten wij wel naar de Bijlmer,’ vraagt biologiestudent en bewoner van de Sarphatistraat Jaap Bleys zich in 1962 af.
Na jarenlange protesten zegt wethouder Han Lammers in 1970 dat ‘de gemeente de afbraak van woonblokken niet zal bevorderen’. In 1977 wordt dat op papier vastgelegd: de huizenblokken aan de Sarphatistraat blijven bestaan, maar dan is het al te laat voor de Pancrasstraat. Hoewel de straat nog bestaat, zijn alle panden gesloopt.
De bouwtekeningen van de Roeterseilandcampus zijn bovendien zo dat er geen enkele ingang van een UvA-gebouw aan de voormalige Pancrasstraat ligt. Ook de ingang van het gloednieuwe REC-V-gebouw komt er waarschijnlijk niet. Daarmee wordt de straat, die vernoemd is naar een burgemeester uit de zeventiende eeuw, een van de weinige straten in de stad zonder adressen.
