De eerste reeks Afro-Nederlandse studies: ‘Dit vak is revolutionair’
UvA-studenten kunnen dit jaar voor het eerst het vak Afro-Nederlandse studies volgen. Wij gingen mee op een van hun vele excursies. ‘Ik leer nog steeds dingen waarvan ik het gevoel heb dat ik ze al had moeten weten.’
‘Na het eerste college werd ik gelijk bedankt door een meisje. Nu ben ik een keer niet in de minderheid,’ zei ze. ‘En dan gaat het niet om kleur, maar om interesse.’ De collegereeks Afro-Nederlandse studies waarmee Zawdie Sandvliet vorig jaar de Create a Course-Challenge van de Faculteit der Geesteswetenschappen (FGw) won is nu vier weken bezig. ‘In de groep zitten zelfs geschiedenisstudenten die veel van de informatie niet kenden, bijvoorbeeld dat er Afrikaanse samenlevingen en koninkrijken waren voor het kolonialisme.’
‘Ik leer nog steeds dingen waarvan ik het gevoel heb dat ik ze al had moeten weten,’ zegt rechtenstudent Tom Sankarey (22). ‘Laatst nog vroegen een vriend en ik ons af waarom de tot slaaf gemaaktenIn de werkgroep wordt over tot slaaf gemaakten gesproken in plaats van slaven, aangezien slaven niet vrijwillig slaaf werden. zich niet harder hadden verzet. Er bleek wel degelijk verzet te zijn geweest, maar we hebben er gewoon nooit over geleerd. Ik leer nu ook basiskennis over waar ik vandaan kom, die ik nodig heb om te begrijpen wie ik ben.’
The Black Archives
Vandaag wordt het college gegeven in het historisch archief The Black Archives. Sandvliet houdt een kort praatje en geeft dan het woord aan medeoprichter van het instituut Mitchell Esajas. In de zaal huist ook de pop-up tentoonstelling ‘Onze tori’. ‘Wat betekent dat?’ vraagt Esajas. ‘Ons verhaal,’ mompelen de studenten. Aan de wand hangen foto’s en banners met kunstwerken van enkele bijzondere personen uit de afgelopen honderd jaar geschiedenis van Surinaamse Nederlanders.
We nemen de brandtrap omhoog, naar een bibliotheekje met boekencollecties en archieven. Esajas vertelt over de geschiedenis van het archief, dat is samengesteld uit collecties van Waldo Heilbron, Glenn Willemse, Otto en Hermina Huiswoud en de collectie van de vereniging Ons Suriname. De studenten zijn stil, ze hangen aan zijn lippen.
Enige donkere jongen
‘Ik ben een beetje jaloers op jullie,’ zegt Esajas. ‘In mijn tijd – als ik een vak als Afro-Nederlandse studies had gehad – was ik helemaal vooraan gaan zitten met mijn notitieboekje. Ik ben de eerste uit mijn grote familie die op het vwo en de universiteit terecht kwam, en daar was ik de enige donkere jongen. Ik dacht: ben ik nou zo briljant en intelligent of is er ook iets anders aan de hand?’ De zaal lacht.
‘Op het Spinoza Lyceum leerde ik over allemaal mooie Europese verlichte denkers en de Gouden Eeuw,’ gaat Esajas verder. ‘Maar thuis hoorde ik over de Surinaamse geschiedenis. Is dat herkenbaar?’ Hij kijkt naar de studenten, van wie het grootste deel niet wit is. Veel van hen knikken. ‘Dat is een van de redenen waarom ik met anderen The Black Archives ben begonnen.’
Hij laat artefacten laat zien: Ebony magazines, een fragment uit een Nederlands boek waarin gerefereerd wordt aan de beweging van Malcolm X. ‘Over het verleden wordt meestal geschreven alsof er een neutrale geschiedenis is,’ zegt Esajas. ‘Maar dat is bijna altijd het perspectief van de dominante groep, in Europese context zijn dat de witte mensen.’
‘Een revolutionair vak,’ noemt student sociale geografie & planologie Dolores Eeles (22) het. ‘Het was nodig dat dit er kwam. Je leert dingen die tot nu toe buiten beschouwing zijn gebleven: over prekoloniaal Afrika, kolonialisme, de ervaringen van tot slaaf gemaakten. We hebben een reis door de geschiedenis gemaakt en zijn nu bezig met actualiteiten: wit privilege, dekolonisatie, zwarte piet.’
Zwarte piet
In een hoek van het archief is ook een tafeltje opgemaakt met artikelen waar Zwarte Piet op staat. Als Esajas ernaartoe loopt, verbreken de studenten hun zwijgen ‘De intocht was verschrikkelijk,’ zegt een meisje. ‘Het is geen discussie meer,’ zegt een ander. ‘Het wordt geframed alsof het extremisme van beide kanten komt.’ Esajas: ‘Wij verzamelen boekjes en artefacten waaruit blijk dat Zwarte Piet helemaal niet altijd zo heeft bestaan.’ Hij laat het boekje Sint Nikolaas en zijn knecht zien uit 1850, waarin Zwarte Piet voor de eerste keer als zodanig is afgebeeld. ‘Hier heette hij nog ‘knecht’. Uit recent onderzoek blijkt dat zijn uiterlijk beïnvloed is door de blackface minstrel shows die destijds ook in Nederland populair waren.’
Na het college staat Sandvliet bijna te springen van enthousiasme. ‘Het is nog mooier en interessanter en dieper dan ik had verwacht,’ zegt hij. ‘We hebben uiteindelijk maar drie echte werkgroepen, zoveel uitjes hebben we.’ Hij somt op. ‘We hebben een Black Heritage Tour door de stad gedaan, nu zijn we hier en volgende week gaan we naar het MCC-archief in Middelburg, waar veel archiefmateriaal is opgeslagen over de reizen die die compagnie maakte. Daar werden tot slaaf gemaakte Afrikaanse mensen gevangen genomen, ontvoerd en verkocht. Het is in totaal zes uur reizen, maar dat maakt de studenten niet uit. We gaan gewoon.’
Volgende week vindt de UvA-brede finale van de Create a Course-challenge plaats. Kijk hier voor meer informatie.
