Niks meer missen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Foto: Stephan Vegelien
actueel

Folia 70: Hoe de bezetters van het Maagdenhuis momentum kregen

Henk Strikkers,
29 oktober 2018 - 12:35

Folia bestaat 70 jaar. Deze maand blikken we dagelijks terug met een artikel uit ons archief. Vandaag: het voorjaar van 2015 staat in het teken van bezettingen. Maar hoe konden de bezetters zo’n brede achterban verwerven? ‘Hoe langer studenten in het Bungehuis zaten, hoe bijzonderder de situatie werd. Hoe leuker het voor media en politici werd om langs te komen, om te komen kijken hoe de waslijn aan de Russische bibliotheek was vastgeknoopt.’

Hoe iedereen plots voor een nieuwe universiteit was

Clara van de Wiel - 4 maart 2015

 

In twee weken tijd slaagden de bezetters van het Bungehuis erin iedereen voor hun zaak te winnen. Maar de toevalligheid van hun succes toont ook de kwetsbaarheid ervan. Want hoeveel zin hebben alle sympathisanten om echt betrokken te blijven?

 

‘Ken je dat verhaal van de bezetting die zo goed was voorbereid dat er niks fout kon gaan?’ De langharige jongen zegt het ietwat spottend, in een filmpje dat op 14 februari op YouTube is geplaatst. De ironie ligt er dik bovenop. Midden in de nacht dreigt het plan om het Bungehuis te bezetten even vast te lopen. Mensen hebben zich verslapen, belangrijk gereedschap ontbreekt. Er moet ad hoc een plan B of zelfs een plan C komen. ‘Niet heel erg relaxt,’ erkent de jongen, ‘maar we komen er wel. Want wij zijn met best veel, dus het komt wel goed.’

 

Vrijdag 13 februari ontwaakte de UvA met een bezet Bungehuis. Een diepe zucht was bij velen de eerste reactie. Toen de eisen een paar uur later werden bekendgemaakt viel hier en daar wellicht gegrinnik te horen. Te vaag. Te breed. Te gedateerd. Een demokratiese universiteit: waar hoorde je dat nog tegenwoordig? Die vrijdag leek de bezetting van het Bungehuis een van de vele ludieke studentenprotesten te worden. In de categorie naakt demonstreren tegen uitkleding van de studiebeurs, dat soort acties. Behalve dan dat deze bezetting menig UvA’er een stuk meer overlast opleverde. Medewerkers stonden beteuterd op de stoep. Waarom niet naar het Maagdenhuis, vroeg men zich af. ‘Hier gaan jullie steun mee verliezen,’ twitterde een UvA-docent. Maar toen werd het weekend. En zaten de bezetters er nog steeds. Een nieuwe werkweek begon en ging voorbij. En nog altijd bleef het Bungehuis bezet.

De eerste misrekening van het CvB was denken dat de hun bekende gezichten hierachter zaten. Deze groep was anders. Groter, en breder ondersteund

Hoe slaagde deze actie, die volgens ingewijden maar een paar weken voorbereiding heeft gekost, erin om in twee weken uit te groeien tot een landelijke beweging? Zelf hadden de Bungehuisbezetters daar in elk geval helemaal niet op gerekend, vertelden ze later. De verbazing er te zitten nam met de dag toe. Net als de spanning overigens. Want waar bleef de politie? En waar kwam al die aandacht en steun plotseling vandaan?

 

Het is een interessant gedachte-experiment: wat als het die nacht van 12 op 13 februari nou niet ‘wel goed’ was gekomen? Als de beveiligers de wc’s extra gecontroleerd hadden, de fietsenstalling niet open was gegaan en de bezetting was mislukt? Misschien had men het een week later opnieuw geprobeerd, of was men uitgeweken naar een ander gebouw. Maar vast staat wel dat niemand de 12e februari kon bevroeden dat heel Nederland twee weken later over elkaar zou buitelen in steunbetuigingen aan de ‘Nieuwe Universiteit’. En een tikje opmerkelijk is dat daarom wel. Het toevallige feit dat deze bezetting slaagde, deed massa’s mensen zich ineens realiseren dat ze het hier altijd al mee eens waren.

 

Naast lef lijken de bezetters allereerst vooral de tijd aan hun zijde te hebben gehad, mede mogelijk gemaakt door een CvB dat zowel overhaast als weifelend handelde. Overhaast, omdat ze al op de eerste dag een dagvaarding stuurde aan een vijftal usual suspects: studenten die eerder verantwoordelijkheid zouden zijn geweest voor de bezetting van een bètagebouw en de Spinhuiskraak. Dat een van die aangeklaagden op het moment van de bezetting niet eens in Nederland was zegt genoeg. De eerste misrekening van het CvB was denken dat de hun bekende gezichten hierachter zaten. Deze groep was anders. Groter, en breder ondersteund.

 

(Lees verder onder de afbeelding)

Foto: Stephan Vegelien

Tegelijkertijd leek men te hopen dat een afwachtende houding de boel zou doen de-escaleren. Ook daar ging men de mist in. Hoe langer ze er zaten, hoe bijzonderder de situatie werd. Hoe leuker het voor media en politici werd om langs te komen, om te komen kijken hoe de waslijn aan de Russische bibliotheek was vastgeknoopt en de bestuurskamer was omgedoopt tot people’s room. De voortdurende bezetting dwong mensen bovendien om positie in te nemen. Eerst kwamen ze aarzelend, de steunbetuigingen. Ietwat gekunsteld zelfs. De bezetting is verkeerd, maar de idealen zijn goed. We hebben best sympathie, maar het is wel vervelend dat ik niet kan werken. Het laatste zetje voor bredere steun kwam alsnog van de UvA zelf, toen op woensdag de inhoud van de dagvaarding bekend werd. Niet minder dan 100.000 euro per dag eiste de universiteit als de bezetters het pand niet zouden verlaten. Als de UvA het slim had gespeeld, had ze de bezetters natuurlijk in een verstikkende omhelzing doodgeknuffeld. In plaats daarvan creëerde ze door kille brieven en persberichten afstand. En dat terwijl de rest van Nederland de bezetters wel in zijn armen sloot.

 

Het succes van de tweede bezetting in twee weken was een nog grotere verrassing dan de eerste keer. Zelf leken de activisten nog het meest verbijsterd dat ze woensdagavond 25 februari plotseling in de hal van het Maagdenhuis stonden. Een tweede succesje, door de live televisieverslaggeving voorzien van een extra theatraal sausje, waarna de solidariteit definitief op gang kwam. Het zogeheten momentum was gecreëerd.

Voor een nieuwe universiteit is uiteindelijk meer nodig dan een tweetal onverwacht succesvolle bezettingen

Razendsnel was dat gegaan. Op een door een docent georganiseerde steunbijeenkomst kwamen op donderdag 19 februari nauwelijks mensen af. De bezetting zorgde toch vooral voor veel overlast, was de opvatting, Een week later zat de hal van het Maagdenhuis op een zaterdagmiddag opeens wél vol met sympathiserende docenten. Dat is de kracht van zo’n momentum. Maar het toont ook hoe toevallig de plotselinge eensgezindheid is, en dat je daarom terecht vragen kunt stellen bij de duurzaamheid ervan. Er is een kleine groep die zich plotseling duidelijk uitspreekt. Maar van de silent majority onder zowel studenten als docenten hoor je nog steeds weinig. Zelfs als een deel van hen de eisen misschien steunt, dan hopen die toch vooral dat de rust snel wederkeert. Zodat ze terug kunnen naar hun eigen laboratorium. Terug naar de orde van de dag, naar werk of studie waar ze zo van genieten.

 

En dat is ook niet zo vreemd. Medezeggenschap en meebesturen zijn vaak ook vreselijk saai. Inspraak, transparantie, ellenlange vergaderingen en debatteren: zo leuk is het na een tijdje niet meer. Geen wonder dat wetenschappers liever gewoon op hun eigen onderzoekseiland blijven. Als je kiest voor een loopbaan in de wetenschap is het begrijpelijk dat je niet staat te juichen bij beleidsnotities en bestuursnota’s. Boze tongen beweren zelfs dat de docenten die zich nu van hun radicaalste kant tonen dat niet in de laatste plaats doen om aan hun eigen bestuurscorvee te ontkomen. En nu al verzuchten andere docenten dat de openbare vergaderingen in het Maagdenhuis door al die democratie toch wel erg lang duren en chaotisch verlopen.

 

Naast fascinerend en bewonderenswaardig is het momentum dat de studenten met hun bezettingen hebben weten te creëren daarom ook precair. Omdat voor een nieuwe universiteit uiteindelijk meer nodig is dan een tweetal onverwacht succesvolle bezettingen. Waar tijd eerst hun beste vriend was, kan die nu ook tegen ze werken. Zo snel als hun steun zich nu heeft gemobiliseerd, zo snel kan de zin om met daadwerkelijke tijd en inzet betrokken te blijven ook weer wegebben. Eenieder die zich de afgelopen week solidair heeft verklaard met de nieuwe universiteit moet dat dus de komende weken, maanden en jaren pas echt tonen. De bravoure van de jonge bezetters heeft misschien een beweging in gang gezet. Maar alleen met de duurzame steun en toewijding van hun eigen docenten kunnen ze echt een nieuwe universiteit creëren.