Folia 70: UvA-studenten bekogelen en schoppen de minister van Onderwijs
Folia bestaat 70 jaar. Deze maand blikken we dagelijks terug met een artikel uit ons archief. Vandaag: een demonstratie tegen Deetman, minister van Onderwijs en Wetenschappen in de jaren tachtig, escaleerde zodanig dat hij zonder bril en onder het rotte fruit door drie agenten naar zijn auto werd gesleurd.
Actievoerders belagen minister
Drie arrestaties aan Oude Turfmarkt
11 november 1988 - Sjoerd de Jong
Demonstrerende studenten hebben minister Deetman woensdag in een gewelddadig verlopen actie enige tijd belet het Allard Pierson Museum te verlaten en hem bij zijn vertrek bekogeld en geschopt. De politie verrichtte drie arrestaties.
Deetman werd woensdagochtend na de opening van een onderwijsconferentie in het museum door enkele honderden op straat verzamelde studenten uit universitair en hoger beroepsonderwijs verhinderd te vertrekken. De studenten hadden de uitgangen van het hele pandencomplex aan de Oude Turfmarkt geblokkeerd en barricades opgericht van vuilniszakken, fruit en rotte vis.
Toen de bewindsman, via een binnendoorgang beland bij het bureau studentendecanen, onder politie-escorte de deur uitkwam werd hij onmiddellijk belaagd door actievoerders die hem onder kreten als ‘Pak hem’ en ‘Klootzak’ najoegen door de Nieuwe Doelenstraat. Daarbij werd de bewindsman volgens een woordvoerder van het ministerie in zijn buik geschopt. Achter een menselijk schild van drie agenten werd Deetman naar zijn op de brug bij hotel De l'Europe geparkeerde auto gesleurd, erin geduwd en weggereden.
Daarna raakte de veertig man sterke politie slaags met de ‘Solidariteit!’ scanderende actievoerders, die met een charge teruggedreven werden de Nieuwe Doelenstraat in. Tot rust gemaand via de actie-megafoon en onder dwang van de politie stroomden de meeste demonstranten vervolgens langzaam weg over de Oude Turfmarkt.
De politie hield drie demonstranten aan; twee wegens openlijke geweldpleging en één wegens het belemmeren van politiewerk. De twee hebben Deetman volgens de politie geschopt en geslagen. Volgens de actievoerders is een van de arrestanten, een meisje, door de politie mishandeld. Een politiewoordvoerder zei na afloop dat voor zover bekend niemand van de demonstranten of agenten letsel had opgelopen. Volgens de studentenbond Asva, waar de demonstranten zich verzamelden, liep een aantal actievoerders een lichte hersenschudding op.
Het college van bestuur heeft Deetman meteen na het incident schriftelijk spijt betuigd over de ‘persoonlijke narigheden’ en ‘de zeer onheuse bejegening’ die hem ten deel viel. ‘Voor enige Amsterdamse tradities hebben wij begrip, maar voor deze niet,’ aldus het college. Voorzitter Gevers nodigde ook het Asva-bestuur uit voor een gesprek over de gang van zaken. Dat gesprek zou donderdag, na het sluiten van deze krant, plaatsvinden.
Asva-voorzitster Nicky de Hiep was zelf niet aanwezig bij de actie, maar zegt dat de demonstranten vooraf uitdrukkelijk geïnstrueerd waren vreedzaam op te treden. ‘Als ze dat niet doen, is het hun verantwoordelijkheid. Zoals Maarten van Poelgeest ook wel eens heeft gezegd: het is niet onze methode, maar ik kan hun woede wel begrijpen.’
De politie wees woensdag de beschuldiging dat zij onnodig hard is opgetreden van de hand. ‘Een grote groep demonstranten had het duidelijk op het fysiek van de minister gemunt. Ze wilden hem te lijf gaan. Dat hebben we moeten voorkomen, en de sfeer werd daarbij zo grimmig dat er over en weer klappen gevallen zijn,’ aldus een woordvoerder. De demonstratie, aan de vooravond van de landelijke LSVb-stakingsweek in het hoger onderwijs, was georganiseerd door het voor de gelegenheid opgerichte actie-comité ‘Deetman op de vuilnisbelt’, en gericht tegen de bezuinigingen op de studiefinanciering, de harmonisatiewet en de jongste kortingen op de universiteiten.
Enkele honderden activisten hadden zich woensdagochtend rond negen uur verzameld in het Asva-kantoor aan de Spinhuissteeg, trokken vervolgens naar de Oude Turfmarkt en blokkeerden daar op vier punten de uitgangen van de panden. Op de Turfmarkt zijn naast het Allard Pierson museum tal van universitaire instellingen gehuisvest, waaronder de studentenartsen, de dienst bouw- en huisvesting, en het Archeologisch instituut. Het bureau van de studentendecanen komt uit op de hoek van de Turfmarkt en Nieuwe Doelenstraat.
Deetman had in de aula van het Allard Pierson Museum, voor ongeveer vijftig toehoorders en voorafgegaan door UvA-collegevoorzitter Gevers, met een korte Duitstalige toespraak een seminar geopend over de universiteiten in Europa na 1992. Dat was georganiseerd door ‘Sprecherkreis der Hochschulkanzler’, een vereniging van universiteitssecretarissen waar ook UvA-secretaris drs. R. Bleijerveld lid van is.
Toen rond tien uur duidelijk werd dat de bewindsman het pand niet direct kon verlaten, trok hij zich met Gevers, Bleijerveld en een voorlichter terug in de directiekamer op de tweede verdieping van het museum, ‘om even koffie te drinken,’ aldus de secretaris.
De minister keek ook even alleen rond in de belendende zaal negen, gewijd aan de Griekse oudheid. Hij maakte een ontspannen indruk en onderhield zich kort met enkele aanwezige journalisten. ‘Vertelt u maar iets over wat hier te zien is,’ zei hij, terwijl hij met zijn handen op de rug in de vitrines keek. Buiten was inmiddels het gezang van de demonstrerende studenten te horen.
Om kwart over tien voegden zich drie agenten bij het gezelschap in de met betraliede ramen uitgeruste directiekamer. Een kwartier later kwamen Deetman en de anderen de kamer weer uit, nu met de bedoeling het pand te verlaten. Ze gingen de trap af, naar de hal. De congresgangers stonden koffie drinkend in de gangen, op het oog niet op de hoogte van de gebeurtenissen. Na een kort gesprek stapten Deetman, Gevers en Bleijerveld met een veiligheidsmedewerker van de UvA en enkele agenten in de lift naar de derde verdieping. Daar werd de lift door het gezelschap verlaten en vastgezet.
Op straat deed inmiddels het nieuws de ronde dat Deetman op weg was naar buiten, maar de actievoerders wisten niet waar ze de minister konden verwachten. De Turfmarkt en de achterkant van de panden werden in de gaten gehouden, maar het toezicht in de Nieuwe Doelenstraat was minder streng. Deetmans auto stond geparkeerd in het verlengde van de Doelenstraat, evenals een arrestantenbusje van de inmiddels met ongeveer veertig man aanwezige politie.
Deetman had toen al via een binnendoorgang de balie van de studentendecanen weten te bereiken. Toen hij om tien over half elf de deur uitkwam, stortten de in de straat patrouillerende activisten zich onmiddellijk op de bewindsman, die door zijn escorte van drie agenten naar zijn auto werd gesleurd. Enkele activisten joegen buiten zinnen achter Deetman aan, terwijl anderen riepen: ‘Pak hem!’ en ‘Klootzak!’ Een meisje kwam dichtbij genoeg om Deetman te schoppen maar werd door de agenten onderuit gehaald en meegesleept over straat. Andere demonstranten dromden om het groepje heen. Aangesnelde agenten sloegen de demonstranten met de gummiknuppel uiteen. In waarschijnlijk minder dan een minuut wisten de agenten de auto te bereiken en de bewindsman, die geen bril meer op had en onder het rotte fruit zat, erin te duwen. Met een klap op de motorkap gaf een agent het signaal te vertrekken, waarna de auto wegstoof over de Munt.
Actievoerders en politie raakten vrijwel meteen opnieuw slaags, eerst op de brug, even later bij het arrestantenbusje. De politie joeg de tachtig tot honderd demonstranten met een korte charge de Nieuwe Doelenstraat in. Ze schreeuwden scheldwoorden naar de agenten en scandeerden ‘Solidariteit!’, een verwijzing naar de eigen protestacties die de politiebonden donderdag zouden houden.
Rond elf uur stroomden de demonstranten over de Turfmarkt terug richting Oudemanhuispoort. Van één agent werd naam en nummer genoteerd omdat hij volgens ooggetuigen het gearresteerde meisje zou hebben mishandeld. Woensdagavond zou een optocht naar het politiebureau gaan waar de arrestanten werden vastgehouden.
Het ministerie meldt dat Deetman zijn programma woensdag heeft moeten onderbreken om zich te verschonen, maar dat hij die middag op een congres over volwasseneneducatie te Den Haag weer present was.
De LSVb heeft het gebruik van geweld bij de actie woensdagmiddag in een verklaring afgekeurd. Maar de bond kan zich voorstellen dat individuele studenten zo getergd zijn dat ze naar dergelijke middelen grijpen, aldus de verklaring.
Of het uit de hand gelopen protest gevolgen heeft voor de eerdere afspraken tussen Asva en college over de komende actieweek, is nog onduidelijk. Waarschijnlijk komt dit wel aan de orde in het gesprek tussen de bond en Gevers donderdag.
Volgens een woordvoerder van het ministerie is een actie tegen Deetman nog niet eerder dermate geëscaleerd. In oktober vorig jaar werd de minister enige tijd door studenten ‘gegijzeld’ in de aula van de UvA, na de opening van het postdoctorale centrum voor Azië-studies. In die actie werd Deetman persoonlijk verantwoordelijk gesteld voor de ‘crisis’ in het hoger onderwijs. De minister kon toen ternauwernood ontkomen.
