‘Mensen die Zwarte Piet verdedigen doen ook aan identiteitspolitiek’
Morgen vindt de jaarlijkse Mosse-lezing plaats ‘ter bevordering van de homo en lesbische studies aan de UvA’. Publicist en columnist Karin Spaink (1957) zal in haar lezing ingaan op identiteitspolitiek en betogen dat het geen nieuws onder de zon is. ‘Identiteitspolitiek is een voortzetting van de aloude machtsstrijd met andere middelen, maar vooral met andere stemmen.’
U spreekt van ‘andere middelen’ en ‘andere stemmen’. Wat zijn die ‘andere middelen’ en wie zijn die ‘andere stemmen’?
‘De klassieke machtsstrijd is de strijd om de macht tussen links en rechts, tussen de bezittende klasse en de bezitloze klasse. De identiteitspolitiek gaat feitelijk om hetzelfde, maar bewegingen en groeperingen die die machtsstrijd vroeger aanjoegen – de arbeidersbeweging bijvoorbeeld – zijn nu vervangen door andere groepen: zwarten, homo’s, vrouwen, gehandicapten. Die fungeren als het ware als nieuw middel om dezelfde strijd aan te gaan. Nieuwe stemmen die eerder niet gehoord werden hoor je nu wel, maar ze eisen hetzelfde: een eerlijker verdeling van macht.’
Mensen hebben tegenwoordig toch verschillende identiteiten?
‘Daar gaat het mij natuurlijk ook om. De zwarte of de homo of de vrouw of de gehandicapte bestaat eigenlijk niet, laat staan de joodse lesbienne met bril, om maar een voorbeeld te noemen. Hoe werken verschillende achterstellingen door in iemands identiteit, dat is wat ik onder de aandacht wil brengen. Elke homo is anders, elke vrouw of gehandicapte ook. Het beleid om achterstellingen weg te werken zou dus eigenlijk veel verfijnder moeten.’
De discussie over ‘identiteitspolitiek’ wordt vrij heftig en agressief gevoerd. Waarom, denkt u?
‘Alle politieke debatten worden tegenwoordig met grote heftigheid gevoerd. Dat kan met van alles te maken hebben. De (sociale) media kunnen daarin een rol spelen, maar ik denk ook dat veel mensen een verschil van opvatting tegenwoordig beschouwen als een persoonlijke aanval en verschillen niet accepteren.’
Uw lezing is getiteld ‘Tussen Grewel en Fortuyn. Identiteit, herzuiling, privilege en verschil’. Fortuyn kennen de meeste mensen nog wel, maar wie was Grewel en wat verbond of spleet hen?
‘Zowel Annemarie Grewel als Pim Fortuyn waren homoseksueel, wit en politicus. Maar dat is dan ook de enige overeenkomst die ze hebben. Wat ik met die titel heb willen aangeven is dat mensen niet in één hokje thuishoren en je mensen dus ook niet als één groep in één hokje moet behandelen.’
Wat hebben herzuiling, identiteit en privilege met elkaar te maken?
‘Een van de lastigste kwesties binnen de identiteitspolitiek is dat mensen die zich ertegen verzetten eigenlijk zelf ook aan identiteitspolitiek doen. Neem het voorbeeld van Zwarte Piet. De mensen die zich verzetten tegen Zwarte Piet doen aan zwarte identiteitspolitiek, maar de mensen die Zwarte Piet verdedigen doen aan witte identiteitspolitiek. Zij denken: op de huidige manier hebben we altijd Sinterklaas gevierd en daar willen we mee doorgaan. Met die twee visies is feitelijk een nieuwe verzuiling of herzuiling ontstaan, waarbij elke zuil zich verschanst in zijn eigen bastion.’
U betoogt dat identiteit fluïde is en niet vast ligt. Dat geldt misschien voor een kleine elite, maar de meeste mensen willen vastigheid, ook in identitair opzicht.
‘Dat willen ze misschien wel, maar dat kan niet. De tijd verandert, de omstandigheden veranderen en ieders leven verandert. Een vrouw van 18 of 25 is een andere vrouw dan een vrouw van 45. Anderen zijn in het ene moment van hun leven misschien hetero, maar beschouwen zich later als homo. De term “homo” staat mij daarom ook niet erg aan, ik spreek liever van “queer”, een term waar mensen in verschillende levensfases en verschillende identiteiten onder kunnen vallen. De + die sommige mensen achter LGBTI zetten duidt ook al op die fluïditeit: er is meer dan alleen LGBTI.’
De Mosse-lezing is bedoeld als een lezing ‘ter bevordering van de studie van de homo- en lesbische geschiedenis’ aan de UvA. Bi’s en transgenders kunnen zich buitengesloten voelen. Moet de toevoeging ‘homo en lesbische geschiedenis’ niet veranderen in ‘LGBTI (+)-geschiedenis’?
‘Ik ga alleen over de inhoud van mijn lezing, maar ik weet wel dat binnen de homo en lesbische studies en vrouwenstudies inmiddels ook queerstudies een plaats hebben gekregen. Homo- en lesbische studies gaan daarom allang niet meer alleen over homo’s en lesbisch, maar over heel veel meer identiteiten.’
De Mosse-lezing vindt plaats in OBA, 7e etage: Theater van het Woord. Oosterdokskade 143. Entree gratis. Aanvang: 17.30 uur.
