Drie Palestijnse studenten leren in een week de formule van Kriterion
Er moet een Kriterion-vestiging in het Palestijnse Ramallah komen, vinden Amal Hjouj, Rabi Hanani en Hadeel Yaqob. Het drietal is nu een week in Amsterdam om te leren wat Kriterion is en hoe je een vestiging opzet. ‘Toen Kriterion in Amsterdam werd opgericht, waren er ook weinig kansen en weinig banen. Er was weinig ruimte voor cultuur.’
Studentenbioscoop Kriterion heeft drie vaste formules. Vindt iets waar studenten en jongeren binding mee hebben, breng ze bij elkaar en geef ze werk en een horizontale structuur, waar niemand de baas is en iedereen even veel betaald krijgt. Die formule verspreidt zich langzaam over de wereld. De stichting Young Urban Achievers, een collectief van oud-Kriterionstudenten, adviseert en helpt studenten in andere delen van de wereld nu met het oprichten van hun eigen cultuurcentra. Er verrees een Kriterion in het Bosnische Sarajevo. Er is er een in de maak in het Liberiaanse Monrovia. En ook in de Palestijnse stad Ramallah ontstond interesse - dus vertrokken drie Palestijnse jongeren naar Amsterdam om te kijken hoe Kriterion in Nederland gerund wordt.
We ontmoeten deze drie studenten op een koude donderdagavond in 'Skek, een restaurant-café gerund door studenten. Ze schuiven aan voor een informeel etentje: eerst Amal Hjouj (24), geboren in vluchtelingenkamp Fawwar nabij Hebron, op haar vijfde verhuisd naar de Verenigde Staten. Na het behalen van een bachelordiploma keerde zij terug naar Palestina, waar ze nu woont en werkt.
Aan het hoofd van de tafel gaat Rabi Hanani (24) zitten. Hij is beginnend acteur en studeerde af in drama en theater, in Ramallah. Naast hem zit Nederlandse gastheer Rogier van de Ven (20, studeert antropologie aan de UvA), die de studenten vandaag namens 'Skek rondleidt. Aan de hoek van de tafel neemt tenslotte Hadeel Yaqob (23) plaats. Zij komt uit het Palestijnse stadje Tulkerm en is freelance videobewerker in Ramallah.
Geen bioscoop
De drie willen ideeŃ‘n opdoen voor een Kriterion-achtig cultureel centrum in Ramallah. ‘Misschien niet eens een bioscoop,’ legt Amal uit. ‘Want daar is weinig ruimte voor. En in Palestina is ruimte ons grootste probleem. Het hele Israël-Palestinaconflict gaat over wie recht heeft op welke grond, dus alle grond is duur.’
‘Als er maar iets komt,’ vult Rabi aan. In tegenstelling tot de Amerikaans-Palestijnse Amal heeft hij zijn hele leven in Palestina gewoond. ‘Er is te weinig werk voor jongeren,’ zegt hij, ‘en er zijn geen kansen om je creatief te ontwikkelen. Ik ben acteur en het vinden van werk is een martelgang. Mijn vrienden en ik kwamen met het idee om minder hoog te grijpen. Wat als we begonnen met het creëren van een netwerk en het opdoen van ervaring?’
De ogen van Nederlandse gastheer Rogier lichten op. ‘Dat is hoe Kriterion werkt. Het idee is dat studenten werk kunnen vinden en ervaring kunnen opbouwen met elkaar.’
Rabi knikt. ‘Als je als student werk hebt, hoef je ook niet te stoppen met je opleiding. Die kun je dan gewoon betalen.’
‘Wat ook belangrijk is,’ zegt Amal, ‘is dat er ruimte is voor kunst en cultuur. Debatten, workshops, filmvertoningen, dat soort dingen. Zodat je een ruimte hebt waar je het Palestijns-Israëlische conflict even kunt loslaten.’ Ze verzucht: ‘De kunst wordt aan de kant geschoven in tijden van overheersing. De focus komt op het overleven te liggen. Kunst behoort dan alleen nog maar toe aan de rijkste 1 procent van de samenleving. In ons geval betekent dat dus dat kunst toebehoort aan de Palestijnse elite, zij die juist profiteren van het conflict.’
Advertentie
Amal, Rabi en Hadeel (die grotendeels stil blijft) kenden elkaar niet voordat ze het project Kriterion Ramallah gingen verkennen. De drie afgestudeerden reageerden op een advertentie geplaatst door de Young Urban Achievers. Die advertentie werd geplaatst nadat een oud-Kriterionstudent hen benaderde met het idee dat de Kriterion-formule naar Ramallah geëxporteerd zou kunnen worden.
‘Kriterion Amsterdam begon onder vergelijkbare omstandigheden als Ramallah,’ zegt Rabi, terwijl we ons eten krijgen - Rabi en Amal proberen Nederlandse stoofpot uit. ‘Toen Kriterion in Amsterdam werd opgericht, was de Tweede Wereldoorlog net afgelopen,’ zegt Rabi. ‘Er waren weinig kansen, weinig banen. Er was weinig ruimte voor cultuur.’
‘En cultuur is zo belangrijk,’ zegt Amal nadrukkelijk. ‘Palestina is losgetrokken van haar cultuur. Veel Palestijnen weten niet eens dat beroemde Arabische zangeressen zoals Fairuz en Um Kalthoum vroeger kwamen optreden in Jeruzalem. Qua cultuur beginnen we echt niet vanuit niks. We willen juist weer terug naar wat Ramallah ooit was: een baken van cultuur en kunst.’
Kunst en identiteit
Aan cultuur ontleen je identiteit, geeft Amal aan. Ze vertelt dat ze opgroeide in North Carolina, in het zuidoosten van de Verenigde Staten. ‘Daar stond mijn familie voor alles wat men haatte. Je gaat er flink onder gebukt als je je hele leven “terrorist” wordt genoemd,’ legt ze uit. ‘Als ik me in de hoek geduwd voelde door wat mensen zeiden, viel ik altijd terug op mijn Palestijnse identiteit. Maar ik wist eigenlijk niet eens wat dat echt betekende. Dus besloot ik terug te verhuizen naar Palestina.’ Daar heeft ze nu een duidelijke missie. ‘Mensen moeten weer leren om kunst te appreciŃ‘ren,’ zegt ze. Ze geeft elk woord extra nadruk door met haar vingers op de tafel te trommelen.
‘Je moet vooral een keer langskomen,’ biedt Rabi aan. ‘Om te zien hoe mooi Palestina is.’
‘Maar mensen schrikken wel altijd als ze het voor het eerst zien,’ waarschuwt Amal. ‘De onderdrukking zie je er dagelijks. Die is heel wreed.’
De drie gaan vanavond Amsterdam verder verkennen, zeggen ze. Hadeel, het meisje dat vooral stil bleef, zegt: ‘Voor mij is dit de eerste keer dat ik ergens anders dan Palestina ben. Ik vind het allemaal prachtig.’
Bekijk hier de aankondiging van Kriterion Ramallah op de website van de Young Urban Achievers.
