Artis-bibliotheek wil kunst en wetenschap weer meer verbinden
De UvA verkocht enkele maanden geleden het pand van de Artis-bibliotheek aan de dierentuin, maar het betekent niet dat de UvA de bijzondere collectie van de bibliotheek kwijt is. Integendeel zelfs, zegt conservator Hans Mulder. ‘We gaan kunst en wetenschap weer bij elkaar brengen.’
Hans Mulder begrijpt heel goed dat de dierentuin het pand van de Artis-bibliotheek aan de Plantage Middenlaan graag wilde kopen van de UvA. ‘Voor Artis heeft dit als voordeel dat men alle aaneensluitende panden aan de Plantage Middenlaan in bezit heeft: het pand waar dadelijk het Groote Museum in komt, dit pand en het Artis Aquarium. Achter al die gevels ligt dan de dierentuin, zodat er één groot Artis-ensemble is ontstaan.’ Voor de UvA heeft het bovendien als voordeel dat de kosten van het pand niet meer op haar begroting staan. ‘Voor het beheer van het gebouw is dat gunstig, zeker nu Artis ook heeft toegezegd het pand te renoveren.’ De collectie van de bibliotheek blijft overigens in bezit van de UvA.
Collectie en pand
Desalniettemin blijft de collectie ondanks de verkoop van het pand in de Artis-bieb. Dat is volgens Mulder maar goed ook, want die twee horen bij elkaar en versterken elkaar, zegt hij. ‘Er zijn in Nederland nog maar vier andere bibliotheken waarvan de collectie zich bevindt in het oorspronkelijke gebouw: de bibliotheek van de Walburgiskerk in Zutphen, de Bibliotheca Thysiana in Leiden, het Teylers Museum in Haarlem en de Librije in Enkhuizen. Dat is heel belangrijk, niet alleen voor de conservering van de collectie, maar voor de beleving ervan.’
Tekenen
De Artis Bibliotheek van de UvA – 16.000 banden in totaal, inclusief 7.000 in depot – bestaat van oudsher uit gedrukte boeken en platen op geologisch, paleontologisch en biologisch gebied. ‘In de vroegmoderne tijd, tot ongeveer 1800, waren kunst en wetenschap met elkaar verbonden. Dat is in onze collectie goed zichtbaar: natuurhistorische beschrijvingen die werden gemaakt konden eenvoudigweg niet zonder afbeelding,’ zegt Mulder. ‘’Foto’s waren er nog niet, dus een wetenschapper moest ook kunnen illustreren en tekenen.
‘Tekenen was een esthetische manier om wetenschap te verbeelden. Sommige wetenschappers konden dat, zoals Maria Sibylla Merian, die als eerste insecten in hun leefomgeving op voedselplanten tekende,’ vertelt Mulder. ‘Ook de zeventiende-eeuwse Nederlandse natuuronderzoeker Jan Swammerdam deed veel onderzoek naar insecten en wist ook wat tekenen was. Anderen, zoals Antoni van Leeuwenhoek, konden er niets van. Het betekende beslist niet dat Van Leeuwenhoek een slechte wetenschapper was, maar voor hem was het dus lastig om zijn kennis en vindingen te verbeelden.’
(Tekst loopt door onder de afbeelding)
Rijksmuseum
In de negentiende eeuw groeien wetenschap en kunsten uit elkaar. De wetenschap splitst zich op in disciplines en de kunsten worden abstracter. ‘Ik wil graag de verbinding tussen kunst en wetenschap herstellen of misschien beter gezegd: nieuw leven in te blazen,’ zegt Mulder. ‘Samen met conservator Jan de Hond van het Rijksmuseum werk ik aan een project dat we Reconnecting Arts and Sciences noemen. De nauwere band met Artis is daarbij een groot voordeel. Samenwerking met de Artis-Academie ligt voor de hand. We willen wetenschappers van de UvA, kunstenaars van de academies en de KNAW, de collecties van het Rijksmuseum en de Artis Bibliotheek en Artis bij elkaar brengen, zodat kunstenaars en wetenschappers elkaars perspectief kunnen gebruiken om hun werk een andere en onverwachte wending geven. Iemand als Robbert Dijkgraaf, die zelf immers ook kunstenaar is, is daar een belangrijk voorbeeld, juist omdat hij ook het publiek aanspreekt. Dat willen we hier ook meer gaan doen. We bieden een podium voor themapresentaties waarbij jaarlijks veertig tot vijftig wetenschappers en kunstenaars elkaar aanvullen. Je moet dan denken aan thema’s als bacteriën, insecten, bouwen, kleur, migratie en geur.’
De natuur is het thema van de Boekenweek, die dit jaar begint op 10 maart. In de week van 12 maart organiseert de onderzoeksgroep Natura Artis Magistra van maandag tot en met vrijdag bij VoxPop twee presentaties waarbij boeken uit de collectie van de Artis Bibliotheek centraal staan.
