UvA-docent Emiel Martens werkt aan eerste speelfilm uit Gambia
Als student las UvA-docent Emiel Martens (37, media en cultuur) over het Westen als koloniale macht in de rest van de wereld. Dit motiveerde hem om te promoveren in Postkoloniale Mediastudies. Inmiddels zet hij zijn eerste stappen als filmproducent. De in Gambia opgenomen film Gifts from Babylon moet dit najaar verschijnen op internationale filmfestivals.
Martens is universitair docent mediastudies aan de UvA en doet daarnaast postdoctoraal onderzoek aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Voor zijn promotieonderzoek, ruim tien jaar geleden, onderzocht hij in Jamaica hoe filmproductie en -promotie in de vroege twintigste eeuw verbonden was met het opkomende toerisme en koloniale project op het eiland. Tijdens interviews met filmmakers ontstond het plan voor de stichting Caribbean Creativity. Daarmee wilde hij Caribische films naar Nederland halen en vertonen op filmfestivals en eigen evenementen.
Op een van deze festivals ontmoette hij filmmaker Bas Ackermann, die in Gambia jongeren trainde in mediaproductie en ze hielp bij het opzetten van een productiebedrijf, inmiddels de grootste in het West-Afrikaanse land. Intussen filmde Ackermann Gambianen in hun woon- en werkomgeving. ‘Genoeg voor een volledige documentaire,’ zegt Martens. ‘Bas vroeg of ik hem daarbij wilde helpen, en toen ik de beelden zag ontdekte ik al snel dat alle jongeren op een of andere manier betrokken waren bij toerisme.’ Het resulteerde in hun debuutdocumentaire, Welcome to the Smiling Coast (2016), die wereldwijd op meer dan veertig filmfestivals en andere evenementen werd vertoond.
Bekijk hier een trailer van de documentaire.
Illegale migratie
Al snel volgde het plan voor een fictiefilm in hetzelfde land. ‘Gifts from Babylon moest een nog visuelere en emotionelere ervaring worden,’ vertelt Martens. Het zou de eerste professionele speelfilm uit het West-Afrikaanse land kunnen worden. ‘Maar eerst presenteren we een korte versie van de film op het internationale festivalcircuit, om verdere financiering te krijgen.’ In deze korte film, die dit jaar uitkomt, zien we hoe een jonge Gambiaan terugkeert uit Europa, na jarenlang in de marge te hebben geleefd. De filmmakers proberen zo de persoonlijke gevolgen te tonen van illegale migratie tussen Afrika en Europa.
Het is niet vreemd dat een film van Martens zich afspeelt in een ander werelddeel, omdat niet-westerse cinema de leidraad vormt voor zijn wetenschappelijke werk. ‘De literatuur in het veld van postkoloniale studies maakte me in eerste instantie bijna letterlijk depressief. Maar het gaf wel richting aan mijn onderzoek.’ Hij houdt zich vooral bezig met de reflectie van (anti)koloniale structuren in film en toerisme. ‘Mijn onderzoek in Jamaica ging over leisure imperialism: de koloniale ideologieën en praktijken die de onderbouwing vormen voor industrieën als film en toerisme.’
Lange draaidagen, zwarte magie
Na het winnen van een pitchcompetitie van Movies that Matter en een crowdfundcampagne bij Cinecrowd, vertrokken Martens en Ackermann samen met twee Nederlandse crewleden en zo’n vijftienduizend euro eind vorig jaar naar Gambia. ‘We werkten met een klein budget, weinig personeel en dus vrij weinig bewegingsruimte. Toch denk ik dat we iets heel moois in handen hebben. Zoals het er nu naar uitziet gaan we mikken op een première op een groot A-filmfestival.’
Net als bij elke filmproductie, gingen de opnames niet zonder slag of stoot. ‘Bas, de regisseur, ging een paar weken eerder om samen met State of Mic alvast de casting en locatiescouting te doen. Vervolgens hebben we drie weken lang bijna non-stop gefilmd. Het was heel intens, met lange draaidagen, en ook aardig wat improvisatie, maar uiteindelijk hebben we alles kunnen doen wat we wilden doen. Onze make-up artiest viel een keer op de set in slaap, omdat ze ze zo zenuwachtig was voor het filmen dat ze de hele nacht niet had kunnen slapen'
‘We zeiden onderling weleens dat we eigenlijk een making of van de film hadden moeten maken. Dan weer raakte een crewlid gewond toen hij tijdens een scène door een bed zakte, dan weer viel de elektriciteit precies uit op het moment dat ook in de film de elektriciteit uitviel. Toen we op een dag een deel van ons budget kwijt waren, werd er door iemand geopperd om door middel van zwarte magie een eventuele dader op te sporen en te straffen. Gelukkig werd het geld via een omweg al snel geretourneerd en was daarmee de kous af.’
Filmtoerisme
Momenteel bestudeert Martens de manier waarop Caribische overheden filmproducties naar hun eiland proberen te halen. Dit genereert vaak toerisme. Tijdens het filmproces zijn de cast- en crewleden zakelijke toeristen. Daarna komen de vrijetijdstoeristen, die de locaties uit de films in het echt willen bezoeken. Lachend: ‘Hetzelfde geldt grappig genoeg deels ook voor onze projecten in Gambia. We zijn filmtoeristen, want we zijn filmproducenten die gebruik maken van de toeristische infrastructuur en tijdelijk voor werkgelegenheid zorgen. Tegelijkertijd stellen we heftige kwesties aan de kaak, zoals sekstoerisme en illegale migratie. Zo creëren we geen aantrekkelijk toeristenplaatje, maar zijn we juist kritisch op dit plaatje.’
Bovendien werkt hij samen met lokale producenten. Technisch en creatief worden ze bijgestaan door de crew van productiebedrijf State of Mic, inmiddels onder aanvoering van de Gambiaanse broers Alhagie en Babucarr Manka.
Hollywood
De UvA hoeft niet te vrezen voor een vertrek naar Hollywood, als de film straks een succes wordt. De combinatie tussen theorie en praktijk vindt Martens veel te uitdagend. En dat gaat heel goed samen. ‘Het maken van een film is te vergelijken met het doen van onderzoek. Of beter gezegd: de films die wij maken zijn gebaseerd op onderzoek. Ik maak me er dan ook hard voor om mijn films als academische publicaties te beschouwen. Ik laat ze ook veel zien op conferenties en bij onderzoeksgroepen. En ik geef steeds meer les over de praktijk van onafhankelijk, low-budget en postkoloniaal films maken en programmeren. Juist de combinatie van alles vind ik ontzettend waardevol.’
Gifts from Babylon wordt de komende maanden afgemonteerd en vanaf juni bij filmfestivals ingediend. Op zaterdag 31 maart is Martens aanwezig op het Ammehoela Film Festival bij FC Hyena in Amsterdam Noord, waar hij een van de organisatoren is.
