Antropoloog en mondhygiënist wint AUV-alumnusprijs
Tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van de Amsterdamse Universiteits-Vereniging afgelopen weekend won cultureel en medisch-antropoloog en mondhygiënist Alice Grasveld (36) de eerste prijs van drieduizend euro. Ze kreeg de prijs voor haar project Healthy Teeth Challenge om de mondhygiëne van kinderen in een sloppenwijk van Kaapstad te verbeteren.
Alice, hoe raak je in een sloppenwijk in Kaapstad verzeild?
‘Als mondhygiëniste was ik al in Afrika geweest voor tandheelkundige ontwikkelingsprojecten. Zeven jaar geleden heb ik culturele en medische antropologie gestudeerd. Daarna heb ik verschillende onderzoeken in Afrika gedaan, onder meer naar water en sanitaire voorzieningen. Frustrerend aan veel onderzoek is dat met de resultaten lang niet altijd wat wordt gedaan. Daarom heb ik er een actieonderzoek-opleiding bij gevolgd, waarbij je een soort actieplan moet opzetten om je onderzoek met een community te delen en aan de community terug te geven. Daaruit is dit project voortgekomen.’
Het was een dure onderneming?
‘Dat klopt, maar via crowdfunding heb ik 10.000 euro bij elkaar geharkt en daarna kreeg ik nog eens een gift van 3.000 euro via een Haagse afdeling van de Rotary. Dat was samen wel kostendekkend. Ter assistentie heb ik twee studenten van de VU meegenomen, een oud-student van de UvA en een mondhygiënist in opleiding.’
Je had ze vast allemaal nodig.
‘Dat kun je wel zeggen ja. We voerden het project uit in een straatarme wijk van 100.000 inwoners voor wie maar twee tandartsen beschikbaar zijn. Je begrijpt het probleem: de ouders zijn arm, kunnen geen tandarts betalen en de twee tandartsen die er zijn hebben veel te weinig tijd om echt aan mondhygiëne te doen. Ze doen dan ook niets anders dan tanden en kiezen trekken. Poetsen doen de kinderen nauwelijks en bovendien is het veelal dweilen met de kraan open: op de schoolpleinen staan zogenoemde “sweet selling ladies”, arme vrouwen die mierzoet snoep zoals lolly’s verkopen.’
Waarom verkopen die vrouwen geen appels?
‘Ze verkopen juist expres suikerhoudende waren omdat de suiker een conserverende werking heeft. Appels verrotten veel te snel.’
Hoe groot is het gebitsprobleem in deze wijken?
‘Heel groot. De kinderen hebben geen tandenborstel en poetsen dus niet, ze hebben vaak een Westers eetpatroon met veel suiker en er zit geen fluroride in het grondwater. Als gevolg daarvan heeft tachtig procent van hen tandbederf wat leidt tot kiespijn en dat leidt weer tot schoolverzuim, terwijl het juist in zulke wijken heel belangrijk is om naar school te gaan om uit de armoede te raken.’
Moet je in dit project niet samenwerken met artsen? Schoolverzuim ontstaat immers ook vanwege ‘gewone’ ziektes?
‘Dat is zeker waar. Daarom is het van belang om te voorkomen dat kinderen ziek worden. Het Filipijnse actieprogramma Fit for School diende daarbij als voorbeeld. Fit for School bestaat eigenlijk uit drie componenten: handen wassen met schoon water, tanden poetsen en ontwormen.’
Hoe ben je concreet te werk gegaan?
‘Ik heb ter plekke een soort “stakeholders analysis” gemaakt en in kaart gebracht wie er bij het project betrokken moesten worden: kinderen zelf natuurlijk, maar ook de ouders en leerkrachten. Die moeten de kinderen leren poetsen. En ik had een soort app bij me waarmee ik het poetsen visueel kon maken.’
Wat is het resultaat van je project?
‘Heel behoorlijk. Toen ik kwam zaten er in de wijk achtduizend scholieren in een poetsprogramma. Daar heb ik tweeduizend aan kunnen toevoegen. Die kinderen hebben nu allemaal een eigen tandenborstel met hun naam erop en een van de “sweet selling ladies” is nu zelfs poetsmoeder.’
Hoe nu verder?
‘In Nederland blijf ik natuurlijk mondhygiënist, want er moet ook brood op de plank komen. Ik wil me verder specialiseren in de antropologie van de mondhygiëne en kijken hoe mensen uit verschillende culturen omgaan met hun mond en tanden. Wat dit project betreft: ik wil in februari teruggaan naar Kaapstad voor een follow-up, kijken hoe het project er dan bij staat. Daarvoor gebruik ik de drieduizend euro die ik heb gewonnen. Dit project is toch een soort blauwdruk voor de toekomst, waarin ik eigenlijk veel meer van dergelijke projecten zou willen opzetten. Ik wil daarvoor een foundation opzetten, maar dan moet er wel een soort permanent funding komen. Ik heb nu in mijn omgeving om geld moeten bedelen, maar dat kan je meestal maar één keer doen.’
De tweede en derde alumnusprijs van de AUV werd gewonnen door respectievelijk Rutger Bults en Ottilia Kasbergen.
