Zo sleepten vijf UvA-studenten het referendum binnen
Vijf bètastudenten van de UvA verzamelden 300.000 handtekeningen om een referendum over de ‘sleepwet’ af te dwingen. Wat ging daaraan vooraf? ‘We hebben niet één keer met elkaar geborreld.’
Het is zondagochtend, 1 oktober. UvA-student Luca van der Kamp (22, Master of logic) heeft een wee gevoel in zijn maag. Een dipje. De laatste dagen is de teller op www.sleepwet.nl wat blijven steken. Vóór 16 oktober moet de deadline van 300.000 handtekeningen zijn gehaald – anders gaat het referendum, dat hij en vier andere UvA-studenten dan al weken proberen te bewerkstelligen, niet door.
Om twee uur ’s middags krijgt medestudent Joran van Apeldoorn (23, promovendus Quantum Computing) een belletje: een redacteur van Zondag met Lubach. Of ze willen kijken, vanavond. Later appt Arjen zelf, vijf minuten voor uitzending, naar Tijn de Vos (20, wiskunde). Luca en Joran zitten dan al op Science Park, één oog op NPO 3. Met het andere proberen ze de servers in de lucht te houden.
Ruim een week later, op 9 oktober, is het referendum een feit.
Toegegeven: het kwam niet alléén door Lubach, zeggen Van der Kamp en De Vos drie dagen later, tijdens een ochtendkoffie op het Science Park. De studenten die het raadgevend referendum over de ‘sleepwet’Met de vernieuwde Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten, kortweg de ‘sleepwet’, krijgen die diensten meer bevoegdheden. Zo hebben ze meer mogelijkheden om apparaten te hacken, gegevens van buitenlandse diensten uit te wisselen en ‘sleepnetten’ in te zetten, waarmee ook communicatie van niet-verdachte burgers kan worden uitgelezen. initieerden, benaderden meerdere redacties – zo maakte ook consumentenprogramma Radar een item dat veel handtekeningen opleverde. Tijn: ‘Het gaat erom dat we aandacht krijgen. Dan pakken anderen dat weer op.’ Het item van de satirische nieuwsshow Zondag met Lubach hielp hen zeker uit een dip, zegt hij. ‘Maar het programma trekt ook veel jonge kijkers. Dat is niet ideaal: je moet achttien zijn om te tekenen.’
(Tekst loopt door onder de foto)
Problematisch
Het initiatief voor het referendum komt twee maanden eerder, uit China, waar Marlou Gijzen (23, Master of logic) op zomervakantie is. Via Reddit volgt ze discussies over de sleepwet. ‘In juli, toen de wet door de Eerste Kamer kwamDe Eerste Kamer heeft de wet op 11 juli aangenomen, vooral om opsporing van terroristen makkelijker te maken., wilde ze al iets doen,’ zegt Tijn. ‘Maar op Reddit zeiden ze: mwoah.’ En dus vraagt ze, vanuit het buitenland, haar medestudenten om hulp: Tijn, Luca, Joran en Nina Boelsums (22, Industrial Design).
De wet is problematisch, vinden de studenten: de nieuwe bevoegdheden van inlichtingendiensten ondermijnen de vrijheid van meningsuiting. ‘Het is naar dat je kunt worden afgeluisterd,’ legt Tijn uit. ‘Als je daaraan morrelt, brokkelt de basis van de maatschappij af.’ Wat als er opeens een andere regering komt, die de gegevens voor andere doeleinden gebruikt? ‘Het doet denken aan Das Leben der Anderen [een Duitse film over de DDR, red]. We hebben jarenlang rechten verzameld, en die worden nu afgeschaft.’
Pijlsnel bouwt Joran een website. Later volgt een twitter- en Facebookaccount. Het is officieel: ze voeren campagne.
Linzensoep
De campagne heeft twee fasen: eerst 10.000 handtekeningen voor een inleidend verzoek bij de Kiesraad, en dan, als dat lukt, 300.000 voor het referendum. ‘We gingen er vol voor,’ zegt Luca. ‘Maar eerlijk: ik wist niet of het erin zou zitten. Tienduizend handtekeningen is héél veel. Het was vooral zonde om het níet te doen.’
Het vijftal vraagt vrienden te tekenen. En vrienden van vrienden. Er volgen items op AT5, bij Tweakers, GeenStijl. ‘Dan weet je: je moet door,’ zegt Tijn. Tijdens een etentje bij hem thuis – linzensoep met pitabroodjes – vieren ze dat ze de eerste tienduizend formulieren hebben ingediend bij het Kiesraad-kantoor in Heerlen. Ze brachten ze met de trein. ‘Dubbelzijdig geprint,’ zegt Luca. ‘En twee op één pagina.’
In de tweede fase krijgt het referendum steeds meer publieke steun: van beroepsorganisaties als de Artsenfederatie, belangenorganisaties als Bits of Freedom en politieke (jongeren)partijen als Rood, Dwars, het Forum voor Democratie en de Piratenpartij. ‘We hebben het referendum bewust niet aan een politieke partij gelieerd,’ zegt Tijn. ‘Het valt buiten dat spectrum, want dit gaat iedereen aan. De steun komt dus uit alle hoeken.’ Zo mochten de studenten ‘in het geheim’ langskomen bij Amnesty International, dat later de bonnetjes van flyers, gehuurde busjes en twee vliegtuigjes met protestspandoeken zou betalen.
Geen sociaal leven
Het vijftal vergadert vaak ’s avonds (of ’s nachts). ‘Er zat veel tijd in het aanschrijven van organisaties, het updaten van de site, het contact met vrijwilligers,’ zegt Tijn. ‘En media-optredens. Eerst werk je in de pauze, tussen colleges. Later tijdens college. Uiteindelijk ga je helemaal niet meer naar college.’ Het sociale contact is flink afgenomen, zegt hij. ‘Onze oude vrienden-appgroep is in augustus overleden. Vijf mensen zijn toen héél hard gaan werken.’
Ze zijn ‘maatschappelijk betrokken bèta’s,’ zeggen ze zelf. Houden van discussie en politiek. Van die types ‘die zich af en toe ook nog búiten de Science Park-bubbel begeven’. De een zit bij de studievereniging, en ander in de facultaire studentenraad. Tijdens de campagne hebben de vijf niet één keer gefeest. ‘Te druk,’ zegt Tijn. Zelfs toen we de 300.000 passeerden: eerst kwam de NOS, toen Trouw, toen avondeten en toen ging ik even naar bed.’ Eén biertje dronken ze, backstage bij RTL Late Night. Luca lacht. ‘Als je 24 uur niet slaapt, kán je niet meer.’
Er zijn ups en downs. Handtekeningen stijgen gestaag. Op 3 oktober, vlak na de uitzending van het Zondag met Lubach-item, verschijnt een juich-gifje op het twitteraccount @refSleepwet. Het logo-oogje draagt een feestmuts, confetti dwarrelt over het scherm. ‘De eindsprint is gestart!,’ staat erbij. Er is dan ruim 200.000 keer getekend. Landelijke media, zoals de Volkskrant en nrc.next, publiceren uitlegstukken over het referendum. Er zijn flyeracties in Rotterdam, Haarlem en Alkmaar. Het geeft een boost: binnen een week is de buit binnen. Er komt een referendumOp maandag 16 oktober hebben de vijf UvA-studenten 407.582 handtekeningen ingediend bij de Kiesraad in Heerlen. Er zijn 300.000 geldige verzoeken nodig voor een referendum..
Discussie
De vraag is: wat levert het op? Het raadgevende referendum – de naam zegt het al – is immers niet bindend. Veel maakt dat niet uit, vinden de studenten. ‘Het belangrijkste: we leveren een bijdrage aan het publieke debat,’ zegt Tijn. ‘Dit onderwerp is te weinig in de media geweest. Nu weten veel meer mensen ervan. De wet wordt nu in elk geval niet achter onze rug doorgevoerd, en ik denk dat er nu heel anders over wordt gedacht – wat de uitkomst ook is.’
Hun volgende agendapunt: uitrusten. En studeren, natuurlijk. ‘Het was soms best stressvol,’ zegt Tijn, ‘maar ook leuk. Dat je nachten moet opblijven om iets te regelen.’ Het grote nieuws is geweest, zegt Luca. ‘We zullen duidelijk maken dat je niet meer kunt tekenen. En we willen zorgen dat de discussie altijd gevoerd wordt.’ Tijn knikt. ‘We hoeven niet de leider van het debat zijn. Maar we willen er wel zíjn.’
Op 1 november maakt de Kiesraad bekend of er genoeg geldige verzoeken zijn ingediend. Als dat zo is, vindt het referendum plaats op 21 maart 2018, tegelijkertijd met de gemeenteraadsverkiezingen.
